Türkiye’de Gıda Fiyatlarının Fourier Alanda Belirleyicileri

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 98 - 109, 30.06.2025

Tayfur Bayat

Abstract

Bu çalışmada Türkiye ekonomisinde açık enflasyon hedeflemesi stratejisine geçilen Ocak 2006-Ocak 2025 döneminde gıda fiyatlarının belirleyicileri fourier zaman serisi yöntemleri ile incelenmektedir. Ampirik analizlerde gıda ve alkolsüz içecekler fiyat endeksinden elde edilen enflasyon oranı, sanayi üretim endeksi, Amerikan doları alış kuru, Brent ham petrolün küresel fiyatı değişkenleri kullanılmaktadır. Modelde yer alan değişkenler düzey değerinde fourier birim köke sahip olmakla beraber frekans derecesi birdir. Modelde fourier eşbütünleşme ilişkisi bulunmaktadır. Buna göre sanayi üretim endeksi ve nominal döviz kurundaki %1’lik artış gıda fiyatlarını sırasıyla %0.42 ve %0.98 artırmaktadır. Ham petrol fiyatlarına ait parametre ise istatistiksel olarak anlamsızdır. Sinüs fonksiyonu ise %1 anlam seviyesinde istatistiksel olarak anlamlı olmakla beraber konjonktürel dalgalanmaların dikey hareket ettiğini, kosinüs fonksiyonu ise istatistiksel olarak anlamsız olmakla beraber konjonktürel dalgalanmada yatay kayma ve faz kaymasının olmadığını göstermektedir. Fourier nedensellik test sonuçlarına göre gıda fiyatları ile sanayi üretimi arasında çift yönlü ancak yalnızca doğrusal nedensellik bulunmaktadır. Gıda fiyatları ve nominal kur arasında karşılıklı olarak fourier nedensellik bulunmaktadır. Gıda fiyatlarından ham petrol fiyatlarına doğru zayıf bir nedensellik bulunmakla birlikte, ham petrol fiyatlarından gıda fiyatlarına doğru güçlü bir fourier nedensellik bulunmaktadır.

Keywords

Gıda Fiyatları , Ekonomik Büyüme , Döviz Kuru , Petrol Fiyatları , Fourier Zaman Serileri

Determinants of Food Prices in Turkey within the Fourier Area

Abstract

This study investigates the determinants of food prices in the Turkish economy during the period from January 2006 to January 2025, a time frame marked by the implementation of an explicit inflation targeting strategy. Utilizing Fourier time series methods, the empirical analysis employs key macroeconomic variables including the inflation rate derived from the food and non-alcoholic beverages price index, the industrial production index, the nominal exchange rate of the US dollar, and the global price of Brent crude oil. All variables in the model possess a Fourier unit root at their level values, with a frequency degree of one. The model also reveals the existence of a Fourier cointegration relationship. Accordingly, a 1% increase in industrial production and the nominal exchange rate leads to an average rise in food prices by 0.42% and 0.98%, respectively. The parameter associated with crude oil prices, however, is found to be statistically insignificant. The sine function is statistically significant at the 1% level, suggesting vertical movements in cyclical fluctuations, while the cosine function, though statistically insignificant, indicates no horizontal shift or phase displacement within the business cycle. According to the results of the Fourier causality tests, there exists bidirectional, yet solely linear causality between food prices and industrial production. Moreover, there is strong bidirectional Fourier causality between food prices and the nominal exchange rate. Although a weak causality is observed from food prices to crude oil prices, a strong Fourier-based causality from oil prices to food prices indicates the operative role of cost-push inflation mechanisms.

Keywords

Food Prices , Economic Growth , Exchange Rate , Oil Prices , Fourier Time Series

References

• Algan, N., İşcan, E., & Serin, D. (2021). Petrol fiyatının gıda fiyatları üzerine asimetrik etkisi: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(1), 11–21.
• Altıntaş, H. (2016). Petrol fiyatlarının gıda fiyatlarına asimetrik etkisi: Türkiye için NARDL modeli uygulaması. Journal of Management and Economics Research, 14(4), 1–24.
• Amitrano, G. (2020). Exchange rate pass-through in the euro area: New evidence using micro-aggregated data. International Economics and Economic Policy, 17(3), 537–565.
• Aytekin, M., & Hatırlı, S. A. (2021). Türkiye’de işlenmemiş gıda enflasyonunu etkileyen faktörlerin analizi: ARDL yaklaşımı. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 8(3), 203–216.
• Banerjee, P., Arčabić, V., & Lee, H. (2017). Fourier ADL cointegration test to approximate smooth breaks with new evidence from crude oil market. Economic Modelling, 67, 114–124.
• Barbaros, M., Kalaycı, S., & Bakır, D. (2019). Türkiye’de gıda ihracatı, gıda fiyatları ve enflasyon arasındaki nedenselliğin analizi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(18), 537–548.
• Bayramoğlu, A., & Yurtkur, A. K. (2015). Türkiye’de gıda ve tarımsal ürün fiyatlarının uluslararası belirleyicileri. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 63–73.
• Becker, R., Enders, W., & Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381–409.
• Bellemare, M. F., Barrett, C. B., & Carter, M. R. (2012). Can food-for-work improve income risk management and food security in chronically food-insecure regions? American Journal of Agricultural Economics, 94(2), 467–475.
• Blanchard, O. (2017). Macroeconomics (7. bs.). Pearson Education.
• Bozkurt, H., & Çamoğlu, S. M. (t.y.).* Türkiye’de tarım ürünleri üretici enflasyonunun belirleyicileri: Fourier bootstrap ARDL yaklaşımı. Politik Ekonomik Kuram, 8(3), 620–636.
• Christopoulos, D. K., & Leon-Ledesma, M. A. (2011). International output convergence, breaks, and asymmetric adjustment. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 15(2), 67–97.
• Enders, W., & Jones, P. (2016). Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 20(4), 399–419.
• Erbay, E., & Şentürk, G. (2022). Does food inflation cause suicide in Turkey? Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 18(2), 96–108.
• Granger, C. W. (1969). Investigating causal relations by econometric models and cross-spectral methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 37(3), 424–438.
• Güngör, S., & Erer, D. (2022). Türkiye’deki gıda fiyatları ile petrol fiyatları ve döviz kuru arasındaki doğrusal olmayan ilişkinin incelenmesi: Zamanla-değişen parametreli VAR modelleri. Alanya Akademik Bakış, 6(2), 2481–2498.
• Kutlu, Ş. Ş. (2021). Türkiye’de gıda enflasyonunun belirleyicileri: SVAR modelinden kanıtlar. EKEV Akademi Dergisi, 25(87), 581–598.
• Mehrara, M., & Oskoui, P. M. (2007). The asymmetric relationship between oil prices and inflation in oil-importing and oil-exporting countries. Energy Economics, 29(2), 295–310.
• Mishkin, F. S. (2016). The economics of money, banking and financial markets (11. bs.). Pearson Education. Nazlioglu, S., Gormus, N. A., & Soytas, U. (2016). Oil prices and real estate investment trusts (REITs): Gradual-shift causality and volatility transmission analysis. Energy Economics, 60, 168–175.
• Orkun Oral, İ., Çakıcı, A., Yıldız, F., & Alayoubi, M. (2023). Determinants of food price in Turkey: A structural VAR approach. Cogent Food & Agriculture, 9(1), 2247169.
• Özatay, F., & Sak, G. (2016). Inflation in Turkey: 2002-2015. Emerging Markets Finance and Trade, 52(10), 2283–2297.
• Özçelik, Ö., & Uslu, N. (2024). Gıda enflasyonunun belirleyicileri üzerine bir analiz: Türkiye örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (79), 289–309.
• Özdurak, C. (2021). Major determinants of food price volatility in Turkey: Inflation surge aftermath of 2016. Journal of Business Economics and Finance, 10(3), 103–114.
• Peker, A. E., & Gülengül, İ. Ş. (2023). Türkiye’de tarım sektörü bitkisel üretim değeri belirleyicileri üzerine mekânsal bir analiz. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(3), 354-368.
• Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225–250.
• Tunçsiper, Ç., & Yamaçlı, D. S. (2023). Türkiye’de gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarının analizi: 2002-2022 dönemi nedensellik ve eşbütünleşme bulguları. Yönetim Bilimleri Dergisi, 21(Cumhuriyetin 100. Yılı Özel Sayısı), 899–918.
• Uğur, A. A., & Özocaklı, D. (2018). Gıda güvencesizliğinin bazı belirleyicileri (Kantil regresyon yöntemi ve sabit etki panel yönteminin karşılaştırılması). Sosyoekonomi, 26(38), 121-138.
• Yıldırım, M. O. (2021). Drivers of food prices: New evidence from Turkey. Statistika: Statistics & Economy Journal, 101(3), 241-253.