18. YÜZYILDA DOĞU AKDENİZ’DE TİCARET: DİMYAT LİMANI ÖRNEĞİ

Year 2022, , 1748 - 1759, 02.10.2022

Mehtap Nasıroğlu Aydın

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1137819

Abstract

Nil’in doğu kolunda yer alan Dimyat, Suriye limanlarına yakın konumuyla asırlar boyunca Filistin, Suriye ve Anadolu pazarlarıyla ticaret yapan gemilere hizmet vermiştir. 1517’de Mısır’ın fethiyle beraber Osmanlı idaresine geçen Dimyat Limanı, ticari önemi nedeniyle 1572 yılında diğer Mısır liman kentleriyle beraber sancak statüsüne getirilmiş ve merkezden atanan yöneticiler tarafından idare edilmiştir. Osmanlı Devleti’nin burada uyguladığı politikalar nedeniyle Dimyat Limanı’nın ticari açıdan ilişki içerisinde bulunduğu bölgeler daha çok devletin iç ticaret ayağını oluşturan bölgelerdi. Dimyat Limanı’nın Avrupa limanlarıyla olan ticari ilişkisi çok sınırlı düzeylerde kalmıştır. Dimyat, başta pirinç olmak üzere kahve, şeker, hububat, kına, keten vb. ticari emtiayı daha çok Anadolu kıyıları, Suriye limanları ve Osmanlı başkenti İstanbul’a taşıyan konumuyla ön plana çıkmıştır. Önemli Mısır limanlarından olan İskenderiye ile kıyaslandığında daha küçük bir liman konumunda olan Dimyat, özellikle kendisine özgü yetişen pirinci sayesinde yüzyıllar boyunca İstanbul için önemli bir merkez konumunda olmuştur.
Bu çalışmada, 18. yüzyılda Dimyat Limanı’nda gerçekleştirilen ticaretin boyutlarına odaklanılacaktır. Bu bağlamda ticarete konu olan mallar, ticari ilişkide bulunulan coğrafya ve kullanılan güzergâhların yanı sıra Osmanlı Devleti’nin bu limandaki ticareti canlı tutmak için izlediği politikalara Osmanlı arşiv belgeleri ışığında değinilecektir.

Keywords

Dimyat, Ticaret, Liman, Doğu Akdeniz

COMMERCE IN THE EASTERN MEDITERRANEAN IN THE 18TH CENTURY: THE CASE OF DAMIETTA PORT

Abstract

Located on the eastern branch of the Nile, close to Syrian ports, Damietta has served marine vessels trading with the Palestinian, Syrian and Anatolian markets for centuries. With the 1517 conquest of Egypt, Port of Damietta came under the rule of the Ottomans, and thus, owing to its commercial importance, the city was given the status of a centrally administered sanjak in 1572 together with other Egyptian port cities. Due to the policies implemented there by the Ottoman State, the regions which Port of Damietta had commercial relations with were mostly regions that formed the domestic trade pillar of the state. The port’s commercial relationship with European ports remained at a very limited level. Damietta came to the forefront with its position as the shipping port of various commercial commodities such as notably rice, coffee, sugar, cereals, henna, linen, etc. transported to Anatolian coasts, Syrian ports and the Ottoman capital, Istanbul. Being a rather small port when compared to Alexandria, one of the important Egyptian ports, Damietta has been an important center for Istanbul for centuries, especially thanks to the rice indigenous to the city.
In this study, we will focus on the dimensions of the trade conducted in Port of Damietta in the 18th century. In this context, the traded commodities, the geography with which the port had commercial relations with and the routes used, as well as the policies followed by the Ottoman state to keep the trade in Damietta alive will be discussed in the light of documents found in Ottoman archives.

Keywords

Damietta, Commerce, Port, Eastern Mediterranean

References

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
• BOA. AE. SABH. I. (Ali Emiri, I. Abdülhamid), 16/1400. BOA. AE. SAMD. III. ( Ali Emiri, III. Ahmed), 27/2548; 137/13338
• BOA. AE. SMST. III. ( Ali Emiri, III. Mustafa), 103/7819. BOA. AE. SOSM. III. (Ali Emiri, III. Osman), 32/2231.
• BOA. AE. SSLM. III. ( Ali Emiri, III. Selim), 64/3891. BOA. C. BH. (Cevdet Bahriye), 248/11488; 91/4391.
• BOA. C. BLD. (Cevdet Belediye) 7/312; 25/1206. BOA. C. DH. (Cevdet Dahiliye), 305/15238; 305/15239; 337/16823.
• BOA. C. HR. (Cevdet Hariciye), 1/26; 114/5664. BOA. C. İKTS. (Cevdet İktisat), 32/1599.
• BOA. C. SM. ( Cevdet Saray), 15/795. BOA. DVNS. MHM. nr.115: 152 /633; 556/2469; nr.119: 174 /781; nr.127: 294 /1290; nr.139: 26/94.
• BOA. İE. ŞKRT. (Şükr ü Şikayet), 7/620. BOA. TSMA. E. (Topkapı Sarayı Müzesi Arşivi), 1145/46.
• Evliya Çelebi. (1985). Seyahatname. (9-10), İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• İbn Battûta. (2004). İbn Battûta Seyahatnamesi. ( A. S. Aykut, Çev.). (1), Yapı Kredi Yayınları.
• Pinkerton, J. (1808). A General Collection of the Best and Most İnteresting Voyages and Travels in All Parts of the World, Londra: Strahan and Prefton, Printers-Strett.
• Piri Reis. (1988). Kitab-ı Bahriye, (4), (Editör: Ertuğrul Zekâi Ökte), İstanbul: Kültür Bakanlığı- TTT.
• Bilgin, A. (2003). Matbah-ı Âmire. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (28), 115-119.
• Bostan, İ. (1996). Gemi, Osmanlı Dönemi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (14), 11-15.
• Bostan, İ. (2004). Kadırgadan Kalyon’a XVII. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Gemi Teknolojisi’nin Değişimi. Osmanlı Araştırmaları, (24), 65-86.
• Bostan, İ. (2019). Osmanlı Deniz Ticareti, İstanbul: Küre Yayınları.
• Braudel, F. (2007). Akdeniz, Tarih, Mekân, İnsanlar ve Miras. (N. Erkurt, A. Derman, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Crecelius, D. (1990). Damiette in the Late Eighteenth Century, Journal of the American Research Center in Egypt, (27), 1990, 185-189.
• Crecelius, D. (2010). Damiette and Syrian-Egyptian Trade in the Second Half of the Eighteenth Century. Abdul-Karim Rafeq; Peter Sluglett, Stefan Weber (Ed), Syria and Bilad al-Sham under Ottoman Rule (ss. 155-175). Brill.
• Crecelius, D., Badr, H. A. (1993). An Egyptian Grain Shipment of 1763 to the Imperial Pantry in İstanbul. Journal of the American Research Center in Egypt, (30), 193-198.
• Crecelius, D., Badr, H. A. (1994). French Ships and Their Cargoes Sailing between Damiette and Ottoman Ports 1777-1781. Journal of the Economic and Social History of the Orient, (37), 251-286.
• Çetin, A. (1994). Dimyat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (9), 309-310.
• Çetin, A. (2004). Memlükler Devrinde Kârimî Tüccarları. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih Araştırmaları Dergisi, 22 (35), 71-87.
• Heyd, W. (2000). Yakın-Doğu Ticaret Tarihi. ( E. Z. Karal, Çev.). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi. (1), Eren Yayıncılık.
• İnalcık, H. (2013). Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi yayınları.
• Kallek, C. (2001). Kantar. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (24), 317-320.
• Pamuk, Ş. (2014). Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Panzac, D. (1992). International and Domestic Maritime Trade in the Ottoman Empire During the 18th Century. International Journal of Middle East Studies, (24), 189-206.
• es-Seyyid, S. M. (1990). XVI. Asırda Mısır Eyaleti, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
• es-Seyyid, S. M. (2020). İrsâliye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (22), 452-454.
• Süleyman, A. (1995). Tarihü’l-Mevâni’i’l-Mısriyye fi’l-‘Asri’l-‘Osmani. Kahire.
• Turan, Ş. (2003). Levant. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (27), 145-147.