DÖRTYOL AĞZINDAN DERLENEN BİR HALK ANLATISINDA PEKİŞTİRME AMACIYLA KULLANILAN BAZI UNSURLAR

Year 2020, , 832 - 845, 30.12.2020

Ahmet Haşimi

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.790521

Abstract

Yüzyıllar boyunca Anadolu insanı dış etkilere aldırmayarak duygu ve düşüncelerini sade ama güçlü bir Türkçeyle ifade edebilmiştir. Dilde üsluba yükseklik kazandıran çeşitli unsurlar vardır. Bu unsurlardan birisi de pekiştirmelerdir. Türkçede pekiştirmeler; ses, biçim birimi, sözcük, söz dizimi ve daha başka unsurlarla yapılır. Dörtyol ilçesi Türk dilini ve kültürünü koruması açısından Anadolu’da önemli yerlerden birisidir. Bu çalışmada araştırmaya dayanak oluşturan metin Hatay’ın Dörtyol ilçesinden derlenmiştir. Derleme metninin konusu Hazreti Âdem’in cennetten çıkarılması ve dünyaya gönderilmesiyle, Hazreti Âdem’in Hazreti Havva ile dünyada tekrar kavuşması hadisesidir. Elde edilen metin, cümle bağlamından da hareketle, kelimelere eklenen unsurlar, kelimeler, söz dizimi unsurları pekiştirme özelliği taşıyıp taşımadıkları açısından dikkatle incelenmeye çalışılmıştır. Derleme metni üzerinde yapılan inceleme sonucunda metinde ses, biçim birimi ve söz dizimi unsurlarının pekiştirme görevinde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışmada, bu tespitler sınıflandırmaya tabi tutularak her bir unsur ait olduğu sınıfa dâhil edilmiştir. Bunlardan bazıları standart Türkçede de bulunmayan ve dile zenginlik katan pekiştirme unsurlarıdır.

Keywords

Halk Anlatısı, Pekiştirme, Anadolu Ağızları, Dörtyol Ağzı

Supporting Institution

Yok

Project Number

Yok

References

• Alkaya, E. (2008). Eski Türkçe -qıña Ekinin Türk Lehçelerinde ve Türkiye Türkçesi Ağızlarında Kullanımı Üzerine. Turkish Studies, 3(4), 43-72.
• Yusuf Has Hacip (1979). Kutadgu Bilig I, Haz. Reşit Rahmeti Arat, İstanbul: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Argunşah, M. (2011). Türkçede Zarf-fiil Eklerinin Durum Ekleriyle Kalıplaşması. Turkish Studies, 6(1), 55-68.
• Aslan, S. (2002). Türkiye Türkçesinde Sıfat ve Zarfların Pekiştirme ve Derecelendirme Yollar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bahşı, B. (2017). Oğuz Grubu Türk Lehçelerinde Pekiştirme Unsurları ve Kurallar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• https://www.cnrtl.fr/definition/morpheme adresinden 28 Ağustos 2020 tarihinde erişilmiştir.
• Demir, İ. (2014). Güneybatı Anadolu Ağızlarındaki Pekiştirme Ekleri Üzerine. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 106-124.
• http://dortyol.gov.tr/tarih adresinden 28 Ağustos 2020 tarihinde erişilmiştir.
• Ercilasun, A. B. (2008). La Enklitiği ve Türkçede Bir ‘Pekistirme Enklitiği’ Teorisi. Dil Araştırmaları Dergisi, 2, 35-56.
• Hacıeminoğlu, N. (1984). Türk Dilinde Edatlar, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• İpek, B. (2009). Türkçede Pekiştirme Edatları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Kamacı, D. (2014). Türkçede Pekiştirme (Anlamsal, Sözdizimsel, Yazımsal), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Karagöz, İ. (2018). Tarihi Türk Lehçelerinde Sıfat ve Zarflarda Pekiştirme ve Derecelendirme, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karahan, L. (2012). Türkçede Bazı Ek ve Edatlarda “-n” Morfemi İle Ortaya Çıkan Varyantlaşma. Bülent Gül (Ed.), Türk Moğol Araştırmaları Prof. Dr. Tuncer Gülensoy Armağanı (s. 219-236), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Korkmaz, Z. (1995). Türk Dili Üzerine Araştırmalar, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Manav, E. (Ty.). Kıbrıs Türk Ağızlarında Pekiştirme Ekleri, Pekiştirme Sıfatları ve Kuvvetlendirme Edatları. https://www.academia.edu.tr
• Okul, R. (2016). Özbek Türkçesinde Pekiştirme ve Derecelendirme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Sezer, Ö. (2006). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Zarflar ve Zarf Yapımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• https://sozluk.gov.tr adresinden 28 Ağustos 2020 tarihinde erişilmiştir.
• Üstüner, A. (2003). Türkçede Pekiştirme, Elazığ: Fırat Üniversitesi Basımevi.