Türkiye ve Japonya’nın modernleşme süreçleri: Benzerlikler-farklılıklar

Year 2024, Volume: 14 Issue: Türkiye-Japonya İlişkileri 100. Yıl Özel Sayısı, 180 - 190

Elif Türkislamoğlu

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1517971

Abstract

Türkiye ve Japonya, modernleşme sürecine 19. yüzyılda, yakın zamanlarda girmiş ve bu anlamda birbirine benzer deneyimler iki ülkedir. Batı dışı modernleşmenin ilk örneklerinden olmaları, devlet eliyle yukarıdan aşağı yürütülen hareketler olmaları söz konusu süreçleri birbirine benzeştirmiştir. İki ülke de Batı emperyalizminin tehditlerinden uzak durabilmek, devleti ayakta tutabilmek için böyle bir harekete girişmişler ve ulus-devlet kurma süreciyle modernleşmeyi eş zamanlı gerçekleştirmeye çalışmışlardır. Ancak uzak coğrafyalarda, başka başka tarihsel ve kültürel geçmişe sahip bu iki ülkenin modernleşirken yaşadıkları deneyimlerin çok temel farklılıkları olmasına yol açmıştır. Her şeyden önce Japonya’nın bir ada devleti olması, kültürel ve etnik olarak daha homojen bir toplum yapısına sahip olması, Türkiye’ye göre Batı’nın ve dolayısıyla onun emperyalist yayılım mesafesinden daha uzak olması modernleşme sürecini kolaylaştıran etkenler olmuştur. Türkiye ise Osmanlı İmparatorluğu’nun son yüzyılında başlattığı modernleşme hareketinde, çok uluslu, çok dinli ve çok dilli bir imparatorluk ve üstelik kapitalist Batı’nın en yakınındaki ülke olarak bu süreci çok daha zorlu şartlar altında yaşamış, Japonya’dan farklı olarak ulus-devleti kurmanın yanı sıra bir de sekülerleşme sürecini yürütmüştür. Bu çalışmada, işte iki ülkenin modernleşme sürecinde yaşadıkları deneyimde örtüşen ve ayrılan hususlar, bunların nedenleri irdelenmeye çalışılmıştır.

Keywords

Meiji Restorasyonu, Osmanlı İmparatorluğu, Cumhuriyet, Modernleşme, Japonya

Modernization processes of Türkiye and Japan: Similarities-differences

Abstract

Türkiye and Japan entered the modernization process recently, in the 19th century, and they have similar experiences in this sense. The fact that they are among the first examples of non-Western modernization and that their movements of modernization carried out from top to bottom by the state makes these processes similar to each other. Both countries embarked on such a movement in order to stay away from the threats of Western imperialism and to keep the state alive, and they tried to achieve modernization simultaneously with the process of establishing a nation-state. However, the modernization experiences of these two countries, located in distant geographies and with different historical and cultural backgrounds, have resulted in fundamental differences. First of all, the fact that Japan is an island state, has a more culturally and ethnically homogeneous social structure, and is further away from the West and therefore from its imperialist expansion compared to Türkiye, were the factors that facilitated the modernization process. Turkey, on the other hand, experienced this process under much more difficult conditions in the modernization movement initiated in the last century of the Ottoman Empire, as a multi-national, multi-religious and multi-lingual empire and, moreover, as the country closest to the capitalist West, and unlike Japan, it had to establish a nation-state. In addition, it also carried out a secularization process.

Keywords

Meiji Restoration, Ottoman Empire, Republic, Modernization, Japan

References

• Atalay, L. (2019), “Meiji Restorasyonu ve Japon Modernleşmesi”, Yakın Çağ Dünya Tarihi, ed. Hamiyet Sezer Feyzioğlu, Nobel Yayıncılık, Ankara, s. 209-234.
• Belge, M. (2012), Militarist Modernleşme: Almanya, Japonya ve Türkiye, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Berkes, N. (1964), The Development of Secularism in Turkey, McGill University Press, Montreal.
• Cornelissen, W., Steunebrink G., van der Zweerde E. Ed. (2004), “Introduction”, Civil Society, Religion and the Nation: Modernization in Intercultural Context: Russia, Japan, Turkey, Rodopi Publishment, Amsterdam.
• Çiğdem, A. (1997), Bir İmkân Olarak Modernite: Weber ve Habermas, İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.
• Henshall, K. G. (2004), A History of Japan: From Stone Age to Superpower, Palgrave Macmillian, New York. Köker, L. (2007), Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Tanpınar, A. H. (2012), On Dokuzuncu Asır Türk Edebiyatı, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Ülken, H. Z. (2013), Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ward, R. E., Rustow D. E. Ed. (1968), Political Modernization in Japan and Turkey, Princeton University Press, New Jersey.
• Ward, R. E ed. (1968), Political Development in Modern Japan, Princeton University Press, New Jersey.
• Wilczynski, J. (1981), “Imperialism”, An Encyclopedic Dictionary of Marxism, Socialism and Communism, Macmillian Reference Books, London.
• Williams, R. (2015), Keywords: A Vocabulary of Culture and Society, Oxford University Press. Erik, J. Zürcher, Turkey: A Modern History, I. B. Tauris, London,
• Belge, M. (2007), “Batılılaşma: Türkiye ve Rusya”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, cilt 3, ed. T. Bora ve M. Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 43-55.
• Çiğdem, A. (2007), “’Türk Batılılaşması’nı Açıklayıcı Bir Kavram: Türk Başkalığı – Batılılaşma, Modernite ve Modernizasyon”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, cilt 3, ed. T. Bora ve M. Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 68-81.
• Roger, F. Hackett,(1968) “Meiji Genro”, Political Development in Modern Japan, ed. Robert E. Ward, Princeton University Press, New Jersey, p. 65-98.
• Hall, J. W. (1968), “The Nature of a Traditional Society: Japan”, Political Modernization in Japan and Turkey, ed. R. E. Ward and d. E. Rustow, Princeton University Press, New Jersey, p. 37-41.
• Göle, N. (2007), “Batı Dışı Modernlik: Kavram Üzerine”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Modernleşme ve Batıcılık, cilt 3, ed. T. Bora ve M. Gültekingil, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 56-67.
• Jansen, M. B. (1968), “Modernization and Foreign Policy in Meiji Japan”, ed. Robert E. Ward, Princeton University Press, New Jersey, p. 149-188.
• Sicim Kaplan, E.,(2023), “Pan-Asyacılık: Okakura Tenshin (Kakuzo) ve Asya Algısı” History Studies, Cilt 15, Sayı 4, s.759-774.
• Prohl, I. (2004), “Religion and Identity in Contemporary Japan”, Civil Society, Religion and the Nation: Modernization in Intercultural Context: Russia, Japan, Turkey, ed. Gerrit Steunebrink, Evert van der Zweerde, Rodopi Publishment, Amsterdam, p. 135-150.
• Scalapino, R. (1968) “Environmental and Foreign Contributions: Japan”, Political Modernization in Japan and Turkey, p. 68-90.
• Topses, M. D.,(2011), “Japon Modernleşmesi Bağlamında İki Sosyolojik Çözümlemenin Karşılaştırması”, Folklor/Edebiyat, Cilt 17, Sayı 68, 2011/4, s. 77-84.