Mardin'de kitabeli bir konak: Akikol Konağı

Year 2024, Volume: 14 Issue: 4, 2178 - 2198

Şerif Tümer

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1520934

Abstract

Plân kurgusu ve malzeme açısından Anadolu Geleneksel Türk konut mimarisinin nitelikli örneklerinden olan Mardin evleri, coğrafyanın mimari üzerindeki belirleyici ve sınırlayıcı etkilerinin açık şekilde izlendiği örneklerdir. İklim ve topoğrafyanın zorlaması bu konutları şekillendiren temel etkendir. Mardin konutlarının temel yapı malzemesi olan taş sadece boşluğu sınırlandıran bir unsur olarak kalmamış aynı zamanda estetik arayışın ince zevkinin ürünü olan süsleme unsuru olarak da karşımıza çıkmaktadır. Plân kurgusunda avlu ve eyvan ikilisinin belirleyici olduğu bu konutlara Mardin’in ince taş işçiliğine sahip süsleme programı da eşlik etmektedir. Eski Mardin olarak anılan bölgede, Mardin Kalesi ve Mardin Ulu Camisi’ne bağlı olarak şekillenen şehircilik anlayışının belirleyici siluet unsurlarındandır. Bu çalışma kapsamında incelenen konut eski Mardin olarak bilinen bölgede Savurkapı Mahallesi’nde yer almaktadır. 321. ada ve 25. parselde yer alan konutun oturum alanı, ebatları, mimari ve süsleme unsurları tipik bir Mardin evinin ana hatlarını sunmaktadır. Üst kat eyvanın kuzey duvarında yer alan kitabe yapının konut bazında anıtsal mimariye yaklaştığının en önemli göstergesidir. Kitabe çözümlenerek çalışmaya dâhil edilmiştir. Daha önce üzerine çalışılmamış olan konağın ölçüleri alınmış, fotoğrafları çekilmiştir. Çizimler vasıtasıyla desteklenen süsleme unsurları ise yapısal bozulmanın baş gösterdiği konağın mimari detaylarını belgelemesi açısından önem arz etmektedir.

Keywords

Türk Evi, Mardin Evleri, Akikol Konağı, Taş Süsleme, Kitabe

A mansion with an inscription in Mardin: Akikol Mansion

Abstract

Mardin houses, which are qualified examples of Anatolian Traditional Turkish residential architecture in terms of plan structure and materials, are examples where the determining and limiting effects of geography on architecture are clearly observed. The forces of climate and topography are the main factors that shape these houses. Stone, which is the basic building material of Mardin houses, is not only an element that limits the space, but also appears as an element of decoration, which is the product of the fine taste of aesthetic pursuit. These houses, where the courtyard and iwan duo are decisive in the plan, are also accompanied by the decoration program with the fine stone workmanship of Mardin. It is one of the determining silhouette elements of the understanding of urbanism shaped by Mardin Castle and Mardin Grand Mosque in the region called Old Mardin. The house examined within the scope of this study is located in Savurkapı District in the region known as old Mardin. The living area, dimensions, architectural and decorative elements of the house located on 321 and parcel 25 present the outlines of a typical Mardin house. The inscription on the northern wall of the upper floor iwan is the most important indicator that the building approaches monumental architecture on a residential basis. The inscription was analyzed and included in the study. Measurements of the mansion, which had not been studied before, were taken and photographs were taken. Decorative elements supported through drawings are important in terms of documenting the architectural details of the mansion where structural deterioration has occurred.

Keywords

Turkish House, Mardin Haouses, Akikol Mansion, Stone decoration, İnscription

References

• Akkoyunlu, Z. (1989). Geleneksel urfa evlerinin mimari özellikleri. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Alioğlu, F. (2000). Mardin şehir dokusu ve evler. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.
• Bektaş, C. (2013). Türk evi. Yem Yayınları.
• Eldem, S. H. (1968). Türk evi plan tipleri. İ.T.Ü. Yayınları.
• Eldem, S. H. (1984). Türk evi. T.A.Ç. Vakfı Yayınları.
• Erdal, Z. (2020). Mardin abbaraları. Kriter Yayınevi.
• Kuban, D. (2017). Türk ahşap konut mimarisi 17-19. yüzyıllar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özkurt Kemal, & Tüfekçioğlu A. (2009). Türk islam sanatında kitabeler. Türkiye Araştırmalar Literatür Dergisi, 7(14), 275-295.
• Saatçi, S. (2007). Kent dokusu ve geleneksel evleriyle kerkük. Kerkük Vakfı Yayınları.
• Tuncer, O. C. (2015). Diyarbakır evleri. Diyarbakır Büyük Şehir Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları.
• Yeşilbaş, E. (2019). Mardin Şahtana Konağı ve Restorasyonuna Dair Gözlemler. Kadim Akademi SBD, 3(1), 16-38.
• Yıldız, İ. (2011). Savur’daki tarihi eserler. Mardin Valiliği Yayınları.
• https://ttk.gov.tr/tarih-cevirme-kilavuzu/