Deprem öncesi yapı durumunun deprem sonrası yapıya etkisi: Tahtani Cami örneği

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 594 - 608, 27.03.2025

Merve Anaç , Merve Karabeyeser

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1520328

Abstract

Geçmişten bugüne varlığını koruyan tarihi yapılar, döneminin yapım sistemini, malzeme özelliklerini, estetik anlayışını ve sosyo-kültürel özelliklerini yansıtmasından dolayı özgündür ve kültürel mirası oluşturmaktadır. Tarihi yapıların varlığını sürdürmesi, afetlere karşı dayanımı ile de ilişkilidir. Afetlerden kaçınılamaz ancak korunulabilir. Bu çalışma yapıların afet öncesi hasar durumlarının, afet esnasındaki davranışları hakkında bilgi vereceği yönünde bir bakış açısına sahiptir. Bu bağlamda Gaziantep’in ilk yerleşim merkezinden biri olan kalenin karşısında konumlanmış Tahtani Cami örneği üzerinden, afet öncesi yapı durum analizi yapılmış, ardından afet sonrası durumuna yönelik bilgiler verilmektedir. Bu amaç doğrultusunda Tahtani cami örneği üzerinden 6 Şubat Kahramanmaraş depremi öncesi yapının 2017 ve 2022 hasar durumlarını ve hasar değişimlerini tespit edilmiş, ardından afet sonrası yapı durumunu ortaya koyulmuştur. Yıkılan yapıların yeniden onarılması süreçlerinde, restorasyon kararları sebebiyle ortaya çıkan hasarların tekrar edilmemesi bakımından çalışma önemli veriler içermektedir. Çalışma tarihi yapıların restorasyon sonrası takip edilmesi ve bakımı ile afet öncesi yapı risklerinin azaltılmasına yönelik bir model önerisi sunmaktadır. Hazırlanan model tüm tarihi yapıların restorasyon süreçlerinde kullanılabilecek bir genelleme içermesinden ötürü yaygınlaştırılabili ve özgündür.

Keywords

Tarihi yapı hasarları, Restorasyon sonrası yapı durumu, Deprem

The effect of pre-earthquake structural condition on post-earthquake structure: The case of Tahtani Mosque

Abstract

Historic buildings, which have survived from the past to the present, are unique and constitute cultural Heritage because they reflect the construction system, material properties, aesthetic understanding and socio-cultural characteristics of the period. The survival of historical buildings is also related to their resistance against disasters. Disasters cannot be avoided but can be protected. This study has a point of view that the pre-disaster damage conditions of the buildings will provide information about their behaviour during disasters. In this context, a pre-disaster building condition analysis was made on the example of Tahtani Mosque located opposite the castle, one of the first settlement centres of Gaziantep, and then information on its post-disaster condition is given. For this purpose, the damage status and damage changes of the building before the February 6 Kahramanmaraş earthquake in 2017 and 2022 were determined, and then the post-disaster building status was revealed. The study contains important data in terms of preventing the repetition of damages caused by restoration decisions during the restoration process of destroyed buildings. The study proposes a model for monitoring and maintenance of historic buildings after restoration and mitigation of pre-disaster building risks. The prepared model is generalizable and unique since it contains a generalization that can be used in the restoration processes of all historical buildings.

Keywords

Historical building damages, Building condition after restoration, Earthquake

References

• Ahunbay, Zeynep. (1996). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. YEM Kitabevi
• Anaç, M. (2022). HBIM Destekli Arşiv Modeli [Doktora Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Anaç, M., & Arun, G. (2024). HBIM supported archive model. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 39(1), 443-459. https://doi.org/10.17341/gazimmfd.1175113
• Ataş, Z. (2023). Tarihsel Süreçte Anıtsal Yapı ve Çevrelerinin Değişim ve Dönüşümü: Gaziantep Camileri. Mimarlık Anabilim Dalı .
• Bozgeyik, Özge. (2018). Nizip Sayınlar Sabunhanesi’nin Mimari Özellikleri ve Koruma Sorunları. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 21, 55-65.
• Can, Ö. (2021). 5 Katlı Yığma Binanın Deprem Performansının Belirlenmesi ve Güçlendirme Önerileri. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9, 689-701. https://doi.org/10.29130dubited.842317
• Diker, M., & Erkan, N. Ç. (2017). Kent Kimliğinde İbadet Yapıları: Antakya Örneği. Journal of Planning, 2(27), 180-192. https://doi.org/10.14744/planlama.2017.74755
• Gemici, N. (2018). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre Ayıntab’ta Sosyal-Kültürel Hayat. Içinde A.
• Gündüz, M. Çelikdemir, S. Osrak, & M. Dağ (Ed.), Tarihten Günümüze Ayıntab-Gaziantep (ss. 95-121). Gaziantep Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Günel, E. (2019). Mimarlıkta bağlam ve bağlam kriterleri; Gaziantep bey mahallesi geleneksel evleri örneği [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Güzelbey, C. C. (1984). Gaziantep Camileri Tarihi. Türk-İslam Eğitim, Kültür ve Yardımlaşma Vakfı.
• İstanbul Valiliği, İstanbul İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü (İstanbul AFAD), & İstanbul Proje Koordinasyon Birimi (İPKB). (2014). Kültürel Mirasın Korunması (İ. P. K. B. (İPKB) stanbul Valiliği, Ed.).
• Karabeyeser Bakan, M., Fouseki, K., & Altamirano, H. (2024a). Heritage conservation and energy efficiency in adaptive reuse projects the case of Gaziantep, Türkiye. Journal of Cultural Heritage Management and Sustainable Development. https://doi.org/10.1108/JCHMSD-07-2023-0105
• Karabeyeser Bakan, M., Fouseki, K., & Altamirano, H. (2024b). Investigating the Role of Thermal Comfort Perception on Negotiating Heritage Conservation and Energy Efficiency Decisions through System Dynamics. Buildings, 14(6), 1800. https://doi.org/10.3390/buildings14061800
• Karagöz, S. (2012). 1 no’lu Ayıntab Şer`îyye Sicili Defteri transkripsiyonu.
• Kasapbaşı, E. (2018). Gaziantep 1960-1980 Dönemi Kent Konutu Mekan Kurgusunun Analizi.
• Konak, I. (2019). Adi̇l Bey Türbesi̇ Restorasyon Geçmi̇şi̇ Mevcut Korunma Durumu Hakkinda Bi̇r Değerlendi̇rme. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4, 127142. https://www.kuzka.gov.tr
• Kuban, D. (2001). Türkiye’de Kentsel Koruma Kent tarihleri ve Koruma Yöntemleri. Içinde Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• KUDEB. (2024). KUDEB Şube Müdürlüğü Hasar Tespit Raporu.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. (2003). Alan Yönetimi ile Anıt Eser Kurulunun Kuruluş ve Görevleri ile Yönetim Alanlarının Belirlenmesine ilişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (ss. 1-15).
• Oktay, S., Taş, N., & Taş, M. (2020). Kültürel Miras Alanlarının Korunması ve Afet Yönetimi İlişkisi. Resilience, 4(2), 305-321. https://doi.org/10.32569/resilience.710387
• Sevim, T. (2019). Gaziantep İli, Şehitkamil İlçesi, Yaprak Mahallesi 460 Ada, 33 Parselde Yer Alan Sivil Mimarlık Yapısı Restorasyon Projesi. Maltepe Üniversitesi.
• Uğur, H. (2004). GelenekselŞehi̇rsel Mekanlar,Değerlendi̇rme Ve Korunmalari BağlamindSi̇stemati̇k YaklaşimGazi̇antepÖrneği̇. İstanbul Teknik Üniversitesi.
• Yazgan, G., Özgan, O., Okuducu, Z., Köysu, C., Hançerkıran, R., Çapik, S., & Ebrem, K. (2005). Gaziantep İli Merkez Kültür Envanteri. T.C. Gaziantep Valiliği.
• Zeren, M. T., & Uyar, O. (2010). Arkeolojik Alanlarda Koruma Çatılari ve Gezi̇ Platformlarının Düzenlenmesi Kri̇terleri̇. DEÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi, 12(3), 55-64.