Financial performance analysis of BIST basic metal industry sector (XMANA) enterprises with PROMETHEE II and WASPAS methods

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 372 - 394, 27.03.2025

Yusuf Bahadır Kavas

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1520830

Abstract

The manufacturing sector is one of the locomotive sectors that enable countries to realize value-added production. Therefore, sustainability of the manufacturing sector should be ensured. For this purpose, important data on the performance of sector representatives should be produced. This study analyzes the financial performance of companies in the Basic Metal Industry sector within Borsa Istanbul. In this context, companies with sales revenues of over 20 billion TL in 2023 were used as samples. Using the financial ratios of six companies in the relevant sample from 2018 to 2023, financial ratios were weighted using the ENTROPI method, and financial performance analysis was performed using the PROMETHEE II and WASPAS methods. According to the PROMETHEE II method, the company with the best financial performance is Sarkuysan Elektrolitik Bakır San. A.Ş. Although İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. showed a poor financial performance between 2018-2021, it was able to rise to the first place in the last two years. The WASPAS method also yielded results similar to those of the PROMETHEE II method. However, İskenderun Demir ve Çelik A.Ş. was the company with the best financial performance on average according to the WASPAS method for the years 2018-2023. Borusan Birleşik Boru Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş., on the other hand, showed a poor financial performance on average between 2018-2023.

Keywords

Financial Markets, Basic Metal Industry, Financial Performance, Promethee II, WASPAS

BIST ana metal sanayi sektörü (XMANA) işletmelerinin PROMETHEE II ve WASPAS yöntemleriyle finansal performans analizi

Abstract

İmalat sektörü, ülkelerin katma değerli üretim gerçekleştirmelerini sağlayan lokomotif sektörlerdendir. Bu nedenle imalat sektörünün sürekliliği sağlanmalıdır. Bunun için sektör temsilcilerine firmalarının performanslarını gösteren önemli veriler üretilmelidir. Çalışmada, Borsa İstanbul bünyesindeki Ana Metal Sanayi sektöründe yer alan firmaların finansal performanslarının analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda 2023 yılında satış gelirleri 20 milyar TL üzerinde olan işletmeler örneklem olarak alınmıştır. İlgili örneklemde yer alan altı şirketin 2018-2023 yılları arasındaki finansal oranları kullanılarak ENTROPI yöntemi ile finansal oranların ağırlıklandırması yapılmış; PROMETHEE II ve WASPAS yöntemleriyle finansal performans analizi gerçekleştirilmiştir. PROMETHEE II yöntemine göre en iyi finansal performansı gösteren şirket Sarkuysan Elektrolitik Bakır San. A.Ş olmuştur. İzmir Demir Çelik Sanayi A.Ş. ise 2018-2021 yılları arasında kötü bir finansal performans göstermiş olmasına rağmen son iki yıllık süreçte birinci sıraya yükselebilmiştir. WASPAS yönteminde de PROMETHEE II yöntemindekine oldukça yakın sonuçlar çıkmıştır. Ancak 2018-2023 yılları itibariyle WASPAS yöntemine göre ortalama olarak en iyi finansal performansı gösteren şirket İskenderun Demir ve Çelik A.Ş. olmuştur. Borusan Birleşik Boru Fabrikaları Sanayi ve Ticaret A.Ş. ise 2018-2023 yılları arasında ortalama olarak kötü bir finansal performans göstermiştir.

Keywords

Finansal Piyasalar, Ana Metal Sanayi, Finansal Performans, Promethee II, WASPAS

References

• Acar, E., (2020). Proje Seçiminde TOPSIS-PROMETHEE II karşılaştırması, F-TOPSIS ve 0-1 Programlama Uygulaması. İktisadi ve İdari Bilimlerde Teori ve Araştırmalar II (Cilt 2) (pp.245-278), Ankara: Gece Kitaplığı.
• Akbalık, M., Yurttadur, M., & Taşcı, M. Z. (2022). ENTROPİ ve COPRAS yöntemleriyle finansal performans analizi: Mevduat ve katılım bankaları karşılaştırması. Bankacılık ve Sigortacılık Araştırmaları Dergisi, 16, 13–27.
• Akbulut, R., & Rençber, Ö. F. (2015). BİST’te İmalat Sektöründeki İşletmelerin Finansal Performansları Üzerine Bir Araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (65), 117-136. https://doi.org/10.25095/mufad.396520
• Aktaş, Ö. (2022). BİST’de İşlem Gören Bilişim Sektörü Şirketlerinin Pandemi Öncesi ve Pandemi Dönemi Finansal Performanslarının PROMETHEE Yöntemi ile Ölçülmesi. İşletme, 3(2), 15-31.
• Aslan, M. (2022). Sermaye Yapısı ve Firma Performansı İlişkisi: BIST Ana Metal Sanayi Sektörüne Yönelik Bir Analiz. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 7(2), 281-295. https://doi.org/10.25229/beta.1140827
• Bakır, M., & Atalık, Ö. (2018). Entropi ve Aras yöntemleriyle havayolu işletmelerinde hizmet kalitesinin değerlendirilmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 617–638.
• Balakrishnan, C. (2016). A study on financial performance of steel industry in India. International Journal of Advance Research and Innovative Ideas in Education, 2(4), 252-261.
• Bayramoğlu, M. F., & Topaloğlu, G. (2023). Türkiye İmalat Sanayiindeki Alt Sektörlerin Finansal Risk Derecelendirmesi. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 8(1), 1-22. https://doi.org/10.24013/jomelips.1259548
• Borsa İstanbul (2024). BIST Ana Metal Sanayi. https://borsaistanbul.com/tr/endeks-detay/180/bist-metal-ana adresinden erişim sağlandı.
• Brans, J.-P., Mareschal, B., Figueira, J., & Greco, S. (2005). Multiple criteria decision analysis: state of the art surveys. New York, USA: Springer Science+ Business Media, Inc, 163–196.
• Brans, J.-P., Nadeau, R., & Landry, M. (1982). L’ingénierie de la décision. Elaboration d’instruments d’aide à La Décision. La Méthode PROMETHEE. In l’Aide à La Décision: Nature, Instruments et Perspectives d’Avenir, 183–213.
• Brans, J.-P., & Vincke, P. (1985). Note—A Preference Ranking Organisation Method: (The PROMETHEE Method for Multiple Criteria Decision-Making). Management Science, 31(6), 647–656.
• Bülbül, S. E., & Köse, A. (2016). Türk sigorta sektörünün PROMETHEE yöntemi ile finansal performans analizi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 38(1), 187–210.
• Çanakçıoğlu, M. (2020). BIST’te İşlem Gören Ana Metal Firmalarının Finansal Performansının Entegre Bir Çok Kriterli Karar Verme Modeli Kullanarak Değerlendirilmesi. Journal of Management and Economics Research, 18(2), 176-197. https://doi.org/10.11611/yead.678063
• Çalış, A., Özçelik, G., & Gencer, C. (2016). Türkiye’deki İmalat Sanayi Sektörlerinin PROMETHEE MULTIMOORA ve SMAA-2 Yöntemleriyle Sıralanması. Endüstri Mühendisliği, 27(2), 28-44.
• Çolak, Z. (2023). BIST Ana Metal (XMANA) Endeksinde İşlem Gören Firmaların Finansal Performans Sıralamalarının TOPSİS Yöntemi ile Belirlenmesi. Başkent Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 1-20.
• Daryanto, W. M., Okiviantoro, S., & Naufal, T. E. (2020). Comparative Study Financial Performance Of Indonesia State-Owned Enterprise And Private Enterprise In Steel Producing Industry For The Period Of 2013-2018. South East Asia Journal of Contemporary Business, Economics and Law, 21(1), 11–21.
• Demirkıran, Y., & Öztürkoğlu, Ö. (2020). Türkiye’deki bölgelerin lojistik köy kurulması açısından potansiyelinin PROMETHEE II yöntemi ile incelenmesi. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 15(58), 347–367.
• Deshmukh, S. C. (2013). Preference ranking organization method of enrichment evaluation (PROMETHEE). International Journal of Engineering Science Invention, 2(11), 28–34.
• Ersoy, N. (2022). Kriter Ağırlıklandırma Yöntemlerinin ÇKKV Sonuçları Üzerindeki Etkisine Yönelik Gerçek Bir Hayat Uygulaması. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(4), 1449–1463.
• Eyüboğlu, K., & Bayraktar, Y. (2019). Ana Metal Sanayi Alt Sektörlerinin Finansal Performanslarının AHP ve TOPSIS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Muhasebe ve Finans İncelemeleri Dergisi, 2(1), 1-10. https://doi.org/10.32951/mufider.443508
• Kalkınma Ajansları (2024). İmalat Sanayi. https://ka.gov.tr/sayfalar/imalat-sanayi--6 adresinden erişim sağlandı.
• Kamuyu Aydınlatma Platformu (2024). BIST Sektörler. https://www.kap.org.tr/tr/Sektorler adresinden erişim sağlandı.
• Kaur, N., & Singh, V. (2021). Empirically examining the impact of corporate social responsibility on financial performance: evidence from Indian steel industry. Asian Journal of Accounting Research, 6(2), 134-151.
• Kendirli, S., Çitak, F., & İşleyen, A. (2021). Finansal performansın TOPSİS yöntemi ile belirlenmesi: BIST elektrik gaz ve buhar şirketlerinde uygulanması. Third Sector Social Economic Review, 56(4), 2321-2334.
• Korkmaz, K., & Öztel, A. (2020). BIST Ana Metal Sanayi Endeksinde Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Entropi Tabanlı PROMETHEE Yöntemiyle Ölçülmesi: 2014-2018 Dönemi. Yönetim Ekonomi Edebiyat İslami ve Politik Bilimler Dergisi, 5(2), 57-85. https://doi.org/10.24013/jomelips.816956
• Mardani, A., Nilashi, M., Zakuan, N., Loganathan, N., Soheilirad, S., Saman, M. Z. M., & Ibrahim, O. (2017). A systematic review and meta-Analysis of SWARA and WASPAS methods: Theory and applications with recent fuzzy developments. Applied Soft Computing, 57, 265–292. https://doi.org/https://doi.org/10.1016/j.asoc.2017.03.045
• OpenStax. (2012). Second Law of Thermodynamics: Entropy. https://openstax.org/books/physics/pages/preface
• Özçelik, H., & Kandemir, B. (2015). BIST’de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645449
• Pala, O. (2023). SD ve WISP yaklaşımları ile gıda sektöründe finansal performans analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 24(1), 59-79. https://doi.org/10.31671/doujournal.1118061
• Raikar, A. V. (2019). An Assessment of Performance of Steel Companies in India using PROMETHEE method of Multi Criteria Decision Technique. International Journal of Management Studies, VI, 4, 46-56.
• Shannon, C. E. (1948). A mathematical theory of communication. The Bell System Technical Journal, 27(4), 623–656. https://doi.org/10.1002/j.1538-7305.1948.tb00917.
• Söylemez, Y. (2020). Finansal Performans Değerlendirmesinde TOPSİS ve Gri İlişkisel Analiz Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Journal of Management and Economics Research, 18(3), 61-79. https://doi.org/10.11611/yead.771575
• Sungur, O., & Maden, S. İ. (2016). TR61 Bölgesi (Antalya, Isparta, Burdur) İmalat Sanayi Sektörlerinin PROMETHEE Yöntemi ile Sıralanması. Ege Academic Review, 16(4), 641-654.
• Şit, A., Ekşi, İ. H., & Hacıevliyagil, N. (2017). BIST’te Ana Metal Sanayi Endeksinde Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Ölçümü: 2011-2015 Dönemi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(17), 83-91. https://doi.org/10.21076/vizyoner.284906
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2024). İmalat Sanayi Sektör Sınıflandırmaları. https://www.yatirimadestek.gov.tr/pdf/assets/upload/dosyalar/ek10_imalat_sanayi_sektor_siniflamalari.pdf adresinden erişim sağlandı.
• Topak M., Çanakçıoğlu M. (2019). Banka performansının Entropi ve COPRAS yöntemi ile değerlendirilmesi: TÜRK bankacılık sektörü üzerine bir araştırma. Mali Çözüm, 29(154), 107-132.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Yıllık Sanayi Ürün (PRODCOM) İstatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-Urun-(PRODCOM)-Istatistikleri-2022-49370#:~:text=Bu%20de%C4%9Fer%202021%20y%C4%B1l%C4%B1nda%204,754%20milyon%20TL%20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti.&text=Giri%C5%9Fimlerin%202022%20y%C4%B1l%C4%B1nda%20%C3%BCrettikleri%20%C3%BCr%C3%BCnlerden,ana%20metal%20sanayi%20%C3%BCr%C3%BCnleri%20olu%C5%9Fturdu adresinden erişim sağlandı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Yillik-Sanayi-ve-Hizmet-Istatistikleri-2022-49569 adresinden erişim sağlandı.
• Yıldırım, M., Bal, K., & Doğan, M. (2021). Gri İlişkisel Analiz Yöntemi ile Finansal Performans Analizi: BİST’te İşlem Gören Demir Çelik Şirketleri Üzerinde Bir Uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 23(1), 122-143. https://doi.org/10.31460/mbdd.788840