An analysis on the film ‘Karacaoğlan'ın Kara Sevdası’ in the context of folklore-cinema relationship

Year 2025, Volume: 15 Issue: 1, 125 - 141, 27.03.2025

Muhammed Avşar

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1613529

Abstract

Karacaoğlan is one of the peak poets of Turkish folk literature. Karacaoğlan's poems and stories have been passed down from generation to generation through oral culture. The love and reverence for him has led to many studies on Karacaoğlan. Karacaoğlan has been included in many fields of literature and art. Karacaoğlan's life was also transferred to cinema; documentary, love and drama films were made. Karacaoğlan'ın Kara Sevdası, which is the subject of our study, was released in 1959. The film played an important role in the recognition of Karacaoğlan both at the time it was shot and later. The intensity of cultural elements in the film has been the source of this study on the basis of folklore-cinema relationship. The film is about the love adventure between Karacaoğlan, a poor minstrel, and Elif, the daughter of the leader of a nomadic community. In this study, Karacaoğlan in Turkish literature and Turkish cinema are mentioned and the film Karacaoğlan'ın Kara Sevdası is discussed in the context of cinema-folklore relationship. With this study, it is aimed to examine the role of cinema in transferring culture with an interdisciplinary approach in the film Karacaoğlan'ın Kara Sevdası. In this direction, folklore elements in the film were identified and evaluations were made on them. In addition, various sources on the subject have been examined by conducting a literature review; various articles, books, theses and dissertations and memoirs have been used in this regard.

Keywords

Cinema, Folklore, Folk literature, Folk story, Karacaoğlan

Folklor-sinema ilişkisi bağlamında “Karacaoğlan’ın Kara Sevdası” filmi üzerine bir inceleme

Abstract

Karacaoğlan, Türk halk edebiyatının zirve şairlerinden biridir. Karacaoğlan’ın şiirleri ve hikâyeleri sözlü kültür aracılığıyla nesilden nesle aktarılmıştır. Ona duyulan sevgi ve hürmet, Karacaoğlan üzerine birçok çalışma yapılmasını sağlamıştır. Edebiyatın ve sanatın birçok alanında Karacaoğlan’a yer verilmiştir. Karacaoğlan’ın hayatı sinemaya aktarılmış; belgesel, aşk ve dram türlerinde filmleri yapılmıştır. Çalışma konumuz olan Karacaoğlan’ın Kara Sevdası filmi 1959 yılında gösterime girmiştir. Film, gerek çekildiği dönemde gerek sonraları Karacaoğlan’ın tanınmasında önemli bir rol oynamıştır. Filmdeki kültürel ögelerin yoğunluğu, folklor-sinema ilişkisi temelinde bu çalışmaya kaynaklık etmiştir. Film, fakir bir saz şairi olan Karacaoğlan ile oba beyinin kızı Elif arasındaki aşk macerasını konu edinmektedir. Bu çalışmada; Türk edebiyatındaki ve Türk sinemasındaki Karacaoğlan’a değinilmiş; Karacaoğlan’ın Kara Sevdası adlı film sinema-folklor ilişkisi bağlamında ele alınmıştır. Bu çalışmayla, Karacaoğlan’ın Kara Sevdası filmi özelinde sinemanın kültürü aktarmadaki rolünün disiplinler arası bir yaklaşımla incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, filmdeki folklor unsurları tespit edilmiştir ve bunlar üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Ayrıca literatür taraması yapılarak konuyla ilgili çeşitli kaynaklar incelenmiş; bu konuda çeşitli makalelerden, kitaplardan, tezlerden ve anılardan istifade edilmiştir

Keywords

Sinema, Folklor, Halk Edebiyatı, Halk Hikâyesi, Karacaoğlan

Ethical Statement

Çalışmada etik dışı bir husus bulunmadığını, araştırma ve yayın etiğine özenle uyulduğunu beyan ederim.

Supporting Institution

Destekleyen kurum yoktur

References

• Alptekin, A.B. (1986). Karacaoğlan'ın hayatı etrafında teşekkül eden halk hikâyeleri. III. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri içinde (ss. 33-44), Ankara.
• Alptekin, A.B. (2002). Halk hikâyelerinin motif yapısı. Akçağ Yayınevi.
• Alptekin, A. B.& Sakaoğlu S. (2006) Türk saz şiiri antolojisi. Akçağ Yayınevi.
• Arifoğlu, Y. (2024). Hacivat ve Karagöz Neden Öldürüldü? filmi üzerinden Osmanlı Kuruluş Dönemi’ne bakmak. Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, X, 181-191. https://doi.org/10.30517/cihannuma.1516934
• Artun, E. (2012). Çukurova’da ağıt söyleme geleneğinde gelin göçürme ağıtları. Ali Duymaz (ed.). Halk Kültüründe Göç Uluslararası Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 120-147), Balıkesir.
• Bascom, W.R. (2005). Folklorun dört işlevi. F. Çalış (Çev.). M. Ö. Oğuz ve S. Gürçayır (Ed.).
• Halkbiliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2 içinde (ss.71-86). Geleneksel Yayınları.
• Başgöz, İ. (1949). Biyografik Türk halk hikâyeleri. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Başgöz, İ. (1986) Karac’oğlan geleneği. Folklor Yazıları içinde (ss.152-160). Adam Yayınları.
• Başgöz, İ. (1986) Kaç Karac’oğlan var. Folklor Yazıları içinde (ss.161- 162). Adam Yayınları.
• Başgöz, İ. (1986). Karac’oğlan. Pan Yayıncılık.
• Boratav, Pertev, Naili (1995). 100 soruda Türk halk edebiyatı. Gerçek Yayınları.
• Burgoyne R. (1992) New vocabularies in film semiotic, Robert Stam vd.(ed), Routledge.
• Cunbur, M. (1985). Karacaoğlan. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Çapraz, E. (2020). Karacaoğlan. Kapı Yayınları
• Çay, A. (1991). Türk Ergenekon bayramı Nevruz. Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Çeribaş, M. (2021). Kadirli folklorunda eski Türk inançları. Paradigma Yayınları.
• Çeribaş, M. (2023). Türk boylarında ant içme törenleri ve bu törenlerin çeşitleri üzerine. Prof. Dr. Mustafa Aslan Armağanı içinde (ss. 245-260). Paradigma Yayınları.
• Çıblak, N. (2007). Karacaoğlan çevresinde oluşturulan efsaneler ve bu efsanelerin hayatımıza etkisi. K. Ünal (Haz.) Uluslararası 5. Karacaoğlan Şelale Şiir Akşamları, 400. Yılında Uluslararası Karacaoğlan Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 45- 54). Tarsus.
• Dorsay, A. & Coş, N. & Engin, A. (1973). Yapımcı Hürrem Erman’la konuşma. Yedinci Sanat, 6, 22-37.
• Durmuş, İ. (2009). Türk kültür çevresinde ant. Milli Folklor. 84, 97-106. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1782201
• Duymaz, A. (2008). Türk folklorunda dış ruh tasarımı. Bilig. 45, 1-22.
• Elçin, Ş. (1976). Halk edebiyatımızda kaynaklar meselesi ve XVI. asır ozanı Karacaoğlan. E. Güngör (Ed.). Atsız Armağanı I. Cilt içinde (ss. 91-125). Ötüken Neşriyat.
• Engin, K. (2022). Atıf Yılmaz Batıbeki’nin Sineması. [Sanatta Yeterlik, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Esen, Ş. (1985). Atıf Yılmaz Batıbeki ve genç Türk sineması. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Evren, B. (2006). Ustasız usta Atıf Yılmaz. Dünya Kitle İletişimi Araştırma Yayınları.
• Gariper, K. (2017). Köroğlu ve Deli Yusuf filmlerinin göstergelerarasılık ve metinlerarasılık bağlamında değerlendirilmesi. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 42, 131-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/398731
• Gökyay, O.Ş. (1973). Dedem Korkudun kitabı. Devlet Kitapları.
• Görkem, İ. (2000). Halk hikâyesi araştırmaları: Çukurovalı Âşık Mustafa Köse ve hikâye repertuvarı. Akçağ Yayınları.
• Günay, U. (2008). Türkiye'de âşık tarzı şiir geleneği ve rüya motifi. Akçağ Yayınları.
• Gürgen, F. (1982). Karacaoğlan ile yayla güzeli. Sağlam Kitabevi.
• Güvenç, A. Ö. (2020). Folklor ve sinema. Ötüken Yayınevi.
• https://marasavucumda.com/karacaoglanin-kara-sevdasi-1959/. (16.12.2024).
• https://sozluk.gov.tr/(14.12.2024).
• https://www.haberturk.com/sinema-rehberi/karacaoglanin-kara-sevdasi-285679-film. (16.12.2024).
• https://www.imdb.com/title/tt0274605/. (16.12.2024).
• https://www.imdb.com/title/tt0417855/ (16.12.2024).
• https://www.peliplat.com/en/library/movie/pp12363113
• Jahn, M. (2003) A guide to narratological film analysis. www.uni-koeln.de/~ame02/pppf.pdf
• Kaya, D. (2000). Karacaoğlan’ın efsanevi kişiliği. Âşık Edebiyatı Araştırmaları içinde (ss. 377-394). Kitabevi Yay. Kemal, Y. (2009). Üç Anadolu efsanesi. Yapı Kredi Yayınları.
• Korgunal, M. Z. (1977). Büyük halk şairi Karacaoğlan'ın aşk maceraları. Kültür Kitabevi.
• Köprülü, F. (2004). Saz şairleri. Akçağ Yayınları.
• Kutlu, M. (1982). “Karacaoğlan”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi V.Cilt içinde (ss.160-164).
• Mirzaoğlu, F. G. (1999). Cerit Türkmenlerinde halk hikâyeciliği ve hikâyeciler. Milli Folklor. 80, 77-87.
• Ocak, A. Y. (2007). İslam-Türk inançlarında Hızır yahut Hızır- İlyas kültü, Kabalcı Yayınevi.
• Oğuz, M. Ö. (2013). Karacaoğlan sorunsalı içinde Rumelili Karacaoğlan. Gazi Türkiyat. 12, 1-8.
• Okan, T. (1960). Karacaoğlan’ın kara sevdası. Milliyet, s.2.
• Örnek, S. V. (2000). Türk halkbilimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, N. (1993). XVII. Yüzyıl Çukurova ili Karacaoğlan Adına Tasnif Edilen Halk Hikâyelerinin Değerlendirilmesi. II. Uluslararası Karacaoğlan Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu Bildirileri içinde (ss. 161-163), Adana.
• Özdemir, N. (2015). Medya kültür ve edebiyat. Grafiker Yayınları.
• Özön, N. (1959). Karacaoğlan’ın ihtişamı ve sevdası. Pazar Postası, 7 (41), 12.
• Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların eski dini. A. Kazancıgil (Çev.). İşaret Yayınları.
• Sağlam, F. (2012). Karacaoğlan’ın şiirlerinde fiiller. [Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sakaoğlu, S. (2004). Karacaoğlan. Akçağ Yayınları.
• Savur, S. (2010). Adana ili Tufanbeyli ilçesi halk kültürü araştırması. [Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Sözen, M. (2008). Anlatıcı kavramı, sinematografide anlatıcı tipolojisi ve örnek çözümlemeler. Selçuk İletişim. 5 (2), 167-182.
• Şimşek, E. (1999). Karacaoğlan’ın hayatı etrafında teşekkül eden yeni bir halk hikâyesi. III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileri içinde (ss. 620- 629), Adana.
• Şimşek, E. (2007). Karacaoğlan’a Bağlı Olarak Anlatılan Kısa Hikâyeli Türküler. Milli Folklor, 76, 40-49.
• Taş, E. (2024) Sözlü kültürden medya ortamına: medya ve folklor ilişkisi. Ö. Solak (ed.) Anlatı Araştırmaları içinde (ss. 69-126). Paradigma Yayınları.
• Türetken A. (2022). Türk sinemasında ‘femme fatale’ kadın imgesi ve Atıf Yılmaz sinemasında temsili. [Yüksek Lisans Tezi, Yaşar Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Türk, İ. (2001). Halit Refiğ düşlerden düşüncelere söyleşiler. Kabalcı Yayınevi.
• Türkmen, F. (1995). Âşık Garip hikâyesi inceleme-metin. Akçağ Yayınevi.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1936). Son asır şairlerinden Yozgatlı Karacaoğlan. Yeni Türk Mecmuası, 48, 708-710.
• Ünalan, Ö. (2022). Sosyo-kültürel değişim sürecinde Alanya Yörüklerinde evlilikle ilgili adetler ve inanışlar. ANASAY. 6, 22, 177-212.
• Ünalan, Ö. (2024). Kültürel miras unsuru olarak Karacaoğlan’ın gelecek kuşaklara aktarımı. Bekir Şişman ve Cafer Özdemir (Ed.), Geleceğin Zirvesindeki Âşık: Karacaoğlan içinde (ss.193-217). Paradigma Yayınları.
• Yalman, A. R. (1977). Cenupta Türkmen oymakları C.1. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yardımcı, M. (2014). Başlangıcından günümüze Türk halk şiiri. Ürün Yayınları.
• Yazıksız, N. A. (1316) Türk tarihi. Feridiye Matbaası.
• Yıldırım, D. (2016). Ahmet Şükrü Esen, Anadolu âşıkları-I: Karacaoğlan (Haz. Prof. Dr. İsmail Görkem). Türkbilig, 31, 233-240.
• Yılmaz, A. (1995). Söylemek Güzeldir. Afa Yayıncılık.
• Yoder, D. (2005). Halk Yaşamı. A. Yavuz (Çev.). M. Ö. Oğuz ve S. G. Teke (Ed.). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar-2 içinde (ss. 51-62). Geleneksel Yayınları.
• Yurdatap, S. M. (1941). Karacaoğlan ile Karaca Kız. İstanbul
• Yukay, R. (1954). Karacaoğlan ile Benli Kız. İstanbul.