Structures from Turkish period in Mesken

Year 2025, Volume: 15 Issue: 3, 1763 - 1786, 29.09.2025

Nurcan Bahargülü

https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1614592

Abstract

Mesken is a small mountain village in Yatağan district of Muğla Province. The village, which mostly lives by agriculture and animal husbandry, is 22 km. away from the center of Yatağan. The village consists of two parts as old and new settlements. While the first settlement of the village was at the foot of a hill, it was moved to its present location as a result of a severe plague epidemic in the mid-20th century.
The village, which is a rural settlement, shows integrity with its buildings. The mosque, which is unique in its architectural plan, is at the forefront besides the traditional houses and shops. Orta Mahalle Mosque of Mesken village in the old settlement area consists of a single structural space as the late Ottoman mosques. It differs from many buildings in the region with its son cemaat yeri, a space with a covered porch connected to the courtyard in mosques, on the east façade.
The first cemetery of the village is on the south side of the mosque. The graves here are made of funeral stelae. In the new cemetery, there is a framed grave and an inscribed headstone and a decorated footstone belonging to this grave. It is seen that this grave belongs to Meskenli Eyüpoğlu Hacı Muhammed Ağaya.
Four traditional houses in the new settlement area resemble Muğla and Yatağan houses in terms of material, technique and plan. The decorations of these one or two-roomed two-storey houses with outer sofas are mainly concentrated on ceilings and room doors. The abandoned shops in the town square are a row of buildings consisting of a single space. The Turkish period buildings in Mesken village have been introduced in detail in terms of their architectural and cultural history and it is aimed to be handed down to the future generations.

Keywords

Muğla , Yatağan , Mesken Village , Mosque , House

Mesken'deki Türk devri eserleri

Abstract

Mesken Köyü Muğla İli Yatağan ilçesine bağlı küçük bir dağ köyüdür. Daha çok tarım ve hayvancılıkla geçinen köy Yatağan merkeze 22.km. uzaklıktadır. Köy eski ve yeni yerleşim yeri olarak iki bölümden oluşmaktadır. Köyün ilk yerleşmesi bir tepenin eteklerinde iken 20.yüzyıl ortalarında ağır bir veba salgını sonucu günümüzdeki yerine taşınmıştır.
Kırsal bir yerleşim alanı olan köy bünyesinde bulunan yapılar ile bir bütünlük göstermektedir. Planı ile özgün olan cami, geleneksel konutları ve dükkânları ile ön plandadır. Eski yerleşim alanındaki Mesken köyü Orta mahalle camisi geç dönem Osmanlı camileri gibi tek mekândan oluşmaktadır. Doğu cephesinde bulunan sundurmalı son cemaat bölümü ile bölgedeki birçok yapıdan farklıdır.
Köyün ilk mezarlığı camimin güney cephesindedir. Buradaki mezarlar dikili taşlardan yapılmıştır. Yeni mezarlıkta ise çerçeveli bir mezar ve bu mezara ait kitabeli bir baş taşı ve süslemeli ayak taşı mevcuttur. Bu mezarın Meskenli Eyüpoğlu Hacı Muhammed Ağaya ait olduğu görülmektedir.
Yeni yerleşim alanında dört adet geleneksel konut malzeme, teknik ve plan özellikleri ile Muğla ve Yatağan evlerine benzemektedir. İki katlı, dış sofalı, tek veya iki odalı olan bu evlerin süslemeleri tavan ve oda kapılarında yoğunlaşmaktadır. Meydandaki terk edilmiş dükkânlar ise tek mekândan oluşan sıra halindeki yapılardır. Mesken köyündeki Türk devri yapıları mimarlık ve kültür tarihi bakımından ayrıntılı bir biçimde tanıtılmış olup gelecek nesillere bırakılması amaçlanmıştır

Keywords

Muğla , Yatağan , Mesken Köyü , Cami , Ev

References

• Akyüz Levi, E. (2017). Ege’de Kırsal Mimari Araştırmaları: Bayındır Köyleri, Megaron, 12 (3), ss. 365-384.
• Aladağ, E., (1991). Muğla Evi, Muğla.
• Algaç, Ş. (2020). Uşak Banaz-Yeşilyurt (Holuz) Köyü Camii ve Kalemişi Süslemeleri. Art-Sanat, (13), ss. 1-26.
• Altınoluk, Ü. (1998). Birgi, Selvi ve Nar, İlgi Dergisi, 95, ss. 12-17.
• Bahargülü, N. (2021). Geleneksel Bolvadin Evleri [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Bayhan, A. A., (2010). Denizli/Honaz’daki Tarihi Kalıntılar Üzerine Birkaç Söz. K.Pektaş, S.Cirtil, S. Özgün Cirtil, G. K.Öztaşkın, H. Özdemir, E.Aktuğ & R. Uykur, (Edt.), XIII. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri 14-16 Ekim 2009. (ss. 93-104). Denizli.
• Baytin, T., (1951), Bacalar: Tekniği, Yapısı, Mimarisi ve Türk Yapıcılığında Baca. İstanbul.
• Bayraktar, S., (2019). İstanbul Karacaahmet Mezarlığı'nda Yer Alan Asma Üzüm Tasvirli Mezar Taşlarından Örnekler. Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (40), ss. 438-470.
• Cantay, G., (2008). Türk Süsleme Sanatında Meyve, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 3(5), ss. 32-64.
• Cevizbaş, S., (2023). Sözlü İletişim, 22 Şubat 2023, Saat: 14:50.
• Cömertler Aktuğ, E. & Pektaş, K. (2017). 19. yüzyıldan Kalemişi ve ahşap süslemeli bir ev: Koçarlı Hidayet İlhan evi, Sanat Tarihi Dergisi, 26 (1), ss. 45-67.
• Cömertler Aktuğ, Erbil. (2021a), 20.yüzyılın Ortalarında Kalemişi Süslemeli Cami Geleneği: Denizli Çal Belevi Eski Pazaryeri Camii, SDÜ Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 54, ss. 165-177.
• Cömertler Aktuğ, E. (2021b). Kalemişi Süslemeli Cami Geleneğinin Devamı: Denizli Çameli Güzelyurt Tahtalı Köyü Camii, Sanat Tarihi Dergisi, 30 (1), ss. 79-103.
• Cömertler Aktuğ, E. (2023). Yok Olmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Mimari: İzmir-Kiraz-Yağlar Evleri, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(1), ss. 94-106.
• Çakmak, Şakir, (2013), Muğla Cami ve Mescitleri, Muğla Belediyesi Kültür Yayınları, Muğla.
• Çal, H.; İltar, G. (2011). Giresun İli Mezar Taşları, Giresun Valiliği Yayınları, Ankara.
• Çetinaslan, M., (2021), Taşların Dili: İnegöl Mezarlıkları ve Mezar Taşları, Bursa.
• Çoruhlu, Y. (2009). Eyüp ve Çevresindeki Mezar Taşlarında Görülen Kâse içinde Meyve Tasvirlerinin Sembolizmi, Tarihi Kültürü ve Sanatlarıyla II. Eyüp Sultan Sempozyumu:8-10 Mayıs 1998- İstanbul: Tebliğler.
• Dalkılıç, Yeşim, (2022), Denizli Camilerinde Perde Betimlemeleri, Anasay, 6(22), ss. 397-457.
• Duran, Remzi, (1995), Menteşe Beyliği Mimarisi [Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Gültekin, E., (2015). İstanbul II. Beyazıd Cami Haziresi Mezar Taşlarında Meyve Motifleri/ Batı Etkisi, Dini Hoşgörü, Kutsallık ve Değişim. International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (2), ss. 351-366.
• Gürbıyık, C. (2020). Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar Resimleri. Art-Sanat, 13, ss. 143-167.
• İnceoğlu, N. (2005). Geleneksel Türk Mimarisi Denizli, Tasarım Yayın Grubu. Denizli.
• Kunduracı, O. (2007a). Muğla- Yatağan Çevresinin Türk Devri Mimarisi ve El Sanatları, Muğla Valiliği Yayınları, Muğla.
• Kunduracı, O. (2007b), Denizli-Serinhisar İlçesinin Eski Evleri. A. Özçelik, M. Y. Ertaş, Y. Kılıç, Y Avcı, S. İnan, S. Parlaz, (Edt.), Uluslararası Denizli ve Çevresi Tarih ve Kültür Sempozyumu 6-7-8 Eylül 2006. (ss. 246-254). Denizli.
• Kunduracı, O., (2012). Muğla-Yatağan İlçesi Turgut (Leyne) Kasabasının Eski Evleri. B. Söğüt (Edt). Stratonikeia’dan Lagina’ya Ahmet Adil Tırpan Armağanı. (ss.399-421). Ege Yayınları, İstanbul.
• Kunduracı, O., (2016). Geleneksel Konya Evlerinde Çiçeklik. Uluslararası Kültür Sanat, Folklor Kongresi/ Sanat Etkinlikleri, (23-27 Nisan 2015). (ss. 3-12). Rusya.
• Kunduracı, Osman, Bahargülü, Nurcan, Güven, Süleyman, (2018), Gibye’de Bulunan Türk Dönemine Ait Eserler. B. Söğüt, S. Gencer (Edt.). Gibye (Yeşilbağcılar), Stratonikeia Çalışmaları 3. (ss. 107-124). Ankara.
• Küçükerman, Ö., (1988). Kendi Mekanının Arayışı İçinde Türk Evi, İstanbul.
• Özdemir, H., (2024), Denizli İli Tavas İlçesi Vakıf Köyü Mezarlığı, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, ss. 1392-1417.
• Özkan, N. Duran, R. (2022). Türk Süsleme Sanatında Nar, Eğitim Yayınevi, Konya.
• Sayan, Y. (1997). Uşak Evleri. T.C. Kültür Bakanlığı Sanat Eserleri Yayınevi, Ankara.
• Sayan, Y. (2009), Sivrihisar Evleri, Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, İzmir.
• Sertyüz, N. (2022). Anadolu Türk Evi’nde Ahşap Üzeri Kalem İşi Bezeme [Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uçar, Zeynep, (2018). İstanbul Çorlulu Ali Paşa Külliyesi Mezar Taşları [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
• Uyar, M. vd. (2005). Antalya Kültür Envanteri (Akseki-İbradı-Gündoğmuş Gazipaşa), Antalya: Antalya Valiliği Yayını.
• Yasa Aktaş, A., Yiğit Kaya B & Yazar, T., (2011), Bolu Müzesinde Bulunan Osmanlı dönemi Mezar Taşları. A.Yaman, A.Aktaş Yasa, E.Öztürk (Edt.). 21.Yüzyılda Köroğlu ve Bolu Araştırmaları Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarih ve Kültür Sempozyumu Bildirileri. (ss. 68-107). Bolu.
• Bean, G. E., (1987). Karia, İstanbul.
• Ramsay, W. M., (1960). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, (Mihri Pektaş, Çev.), İstanbul.
• Boysal, Y., (1969). Stratonikeia Nekrapol’ünün Tarihi Süreci. Remzi Oğuz Arık Armağanı (ss.51-70). Ankara.
• Baldıran, A., (1991). Nekropol Buluntularına Göre Stratonikeia’nın Tarihsel Süreci, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6, ss. 45-55.
• Wittek, P., (1986). Menteşe Beyliği, (O. Şevki Gökyay, Çev.), Ankara.
• Kolay, İ. A., (1999). Batı Anadolu 14.yüzyıl Beylikler Mimarisinde Yapım Teknikleri, Ankara.
• Arık, M.O., (1984). Peçin Kalesi Çalışmaları 1982. V. Kazı Sonuçları Toplantısı. (ss. 307-315). Ankara.
• Söğüt, B., (2019). Stratonikeia (Eskihisar) ve Kutsal Alanları, Stratonikeia Çalışmaları 5, İstanbul, Ege Yayınları.
• Söğüt, B., (2018). Antik Dönemden Yaşam İzleri. B. Söğüt, S. Gencer (Edt.), Gibye (Yeşilbağcılar) Stratonikeia Çalışmaları 3. (ss. 17-28). Ankara.
• Pektaş, P., (2022). Beçin Kazısı 2019-2020 Yılı Çalışmaları. A. Çaycı, A. Yavuzyılmaz (Edt.). 25. Uluslararası Orta Çağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları. (ss.679-692). Konya.
• Ekinci, O., (1985), Yaşayan Muğla, İstanbul.
• Özaltın, F.N., Ölmez, F.N., (2012). Burdur Bakibey Konağı Süslemeleri, Ankara.