Yusuf İdris'in "Ev Oyunu" adlı hikayesinde anlatısal yapı

Yıl 2025, Sayı: 6, 103 - 123, 31.05.2025

Ahmed Mahmoud Zakaria Tawfık

Öz

Yusuf İdris, Arap dünyasının en önemli kısa hikâye yazarlarından biri olarak kabul edilir. Mısır toplumu ve sıradan insanın sorunlarını ele alan gerçekçi üslubuyla tanınır. Öne çıkan eserleri arasında "Dünyanın sonu" ve "Etten bir ev" bulunur. Bu makalede, Yusuf İdris'in "Ev Oyunu" adlı hikayesinin anlatı yapısını analiz etmeyi amaçlıyoruz. Bu makale, hikâyenin karmaşıklıklarını, yazarın tekniklerini ve temel mesajları ortaya çıkarmayı amaçlar ve sonunda edebi deneyimimizi destekler ve edebi eleştiri ve yazının gelişimine katkıda bulunur. Araştırmanın önemi, edebi metnin anlatı yapısını analiz etmek için birden fazla yöntemin kullanılmasında yatmaktadır. Analizde çeşitli yöntemlere dayandık; bunlar arasında betimleyici, yapısal, göstergebilimsel, psikolojik ve sosyal yöntemler öne çıkar. Her yöntem metnin belirli bir yönüne odaklanır, okuyucuya ve eleştirmene metni farklı açılardan görme ve yeni anlamlar ve ek karmaşıklıklar keşfetme imkânı sunar. Böylece, bu araştırma, edebi metinlerin derinlemesine anlaşılmasını teşvik eden ve edebi eleştiriyi ve yazmayı geliştiren çok boyutlu bir analiz sunarak Arap edebi eleştirisindeki bir boşluğu doldurmaya katkıda bulunur. Çalışma, makale ve konusu ile yöntemini tanıtan bir girişle başlamaktadır. Ardından anlatı yapısının dil ve terim olarak tanımını belirleyen eleştirel bir analiz gelmektedir. Anlatı yapısının unsurları, olay ve olay örgüsü unsurlarından başlayarak, karakterler (Sâmih, Fâtın, Fâtın'ın annesi, Sâmih'in annesi) ile zaman ve türleri ile hikâye yapısına etkisi, mekân ve türleri ile yapısal etki analizi yapılmaktadır. Ardından bazı özel tekniklerin analizi yapılır (betimleme, diyalog, simgecilik). Araştırmanın sonucu, araştırmanın bulgularını özetleyen sonuç bölümüyle tamamlanmaktadır. Keşfedilen en önemli sonuçlardan biri, "Ev Oyunu" hikayesinin olayları inşa etmek ve sıralamak için çeşitli teknikler kullanmasıdır. Bunlar arasında dış anlatıcı, klasik olay yapısı, diyalog, ayrıntılı betimleme, sembolizm, gerçek ve hayali dünyalar arasındaki paralellik ve psikolojik gerilim bulunmaktadır. Bu teknikler, çocukluk ilişkilerinin dinamiklerini ve basit ama derin çatışmaları yansıtan ilgi çekici ve anlamlı bir hikâye oluşturulmasına katkıda bulunur.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belâgatı , Edebi Eleştiri , Anlatı Yapısı , Yusuf İdris , Ev Oyunu

البنية السردية في قصة "لعبة البيت" ليوسف إدريس

Öz

يُعَدُّ يوسف إدريس من أبرز كتّاب القصة القصيرة في العالم العربي. اشتهر بأسلوبه الواقعي الذي يتناول قضايا المجتمع المصري والإنسان البسيط. من أعماله البارزة "آخر الدنيا" و"بيت من لحم". وفي مقالتنا تلك نسعى إلى تحليل البنية السردية في قصة "لعبة البيت" ليوسف إدريس، بهدف الكشف عن تعقيدات القصة، وتقنيات الكاتب، والرسائل الأساسية، وهو ما يدعم في الأخير تجربتنا الأدبية ويساهم في تطوير النقد والكتابة الأدبية. وتبرز أهمية البحث في استخدام مناهج متعددة في تحليل البنية السردية للنص الأدبي، حيث اعتمدنا على مناهج متعددة في التحليل أبرزها المنهج الوصفي، البنيوي، السيميائي، النفسي والاجتماعي، حيث يركز كل منهج على جانب معين من النص، مما يتيح للقارئ والناقد رؤية النص من زوايا مختلفة واكتشاف معاني جديدة وتعقيدات إضافية. وبالتالي يساهم هذا البحث في سد ثغرة في النقد الأدبي العربي من خلال تقديم تحليل متعدد الأبعاد يعزز الفهم العميق للنص الأدبي ويسهم في تطوير النقد والكتابة الأدبية. اشتملت الدراسة على مقدمة تعرف بالمقالة وموضوعها ومنهجها، ثم استهلت الدراسة بتحديد مفهوم البنية السردية لغة واصطلاحا، أعقب ذلك تحليل نقدي لعناصر البنية السردية بدءا من الحدث وعناصر الحبكة، مرورًا بالشخصيات (سامح، فاتن، أم فاتن، أم سامح)، وانتهاء بالزمان وأنواعه وأثره في بناء القصة، وكذلك المكان بأنواعه وأثره في البنية السردية. تبع ذلك تحليل لبعض التقنيات الخاصة منها (الوصف، الحوار، الرمزية). وتأتي خاتمة البحث بأهم النتائج التي توصل إليها البحث. أحد أبرز النتائج المكتشفة هو توظيف قصة "لعبة البيت" لمجموعة متنوعة من الأساليب في بناء وتسلسل الأحداث، تتضمن الراوي الخارجي، البنية الكلاسيكية للحدث، الحوار، الوصف التفصيلي، الرمزية، التوازي بين العوالم الواقعية والخيالية، والتوتر النفسي. تسهم هذه الأساليب في صياغة قصة ممتعة وذات مغزى، تعكس ديناميات العلاقات الطفولية والصراعات البسيطة لكنها عميقة في آن واحد.

Anahtar Kelimeler

اللغة العربية وآدابها , النقد الأدبي , البنية السردية , يوسف إدريس , لعبة البيت

The Narrative Structure in Yusuf Idris's Story "House Game"

Öz

Yusuf Idris is considered one of the most important short story writers in the Arab world. He is known for his realistic style that addresses the issues of Egyptian society and the problems of ordinary people. Among his prominent works are "The End of the World" and "A House Made of Flesh." In this article, we aim to analyze the narrative structure of Yusuf Idris's story "House Game." This article seeks to uncover the complexities of the story, the author's techniques, and the central messages, ultimately enriching our literary experience and contributing to the development of literary criticism and writing. The importance of this research lies in the use of multiple methods to analyze the narrative structure of the literary text. We relied on various methods in the analysis; these include descriptive, structural, semiotic, psychological, and social methods. Each method focuses on a specific aspect of the text, offering the reader and critic the opportunity to see the text from different perspectives and discover new meanings and additional complexities. Thus, this research contributes to filling a gap in Arab literary criticism by providing a multidimensional analysis that promotes an in-depth understanding of literary texts and enhances literary criticism and writing. The study begins with an introduction that presents the article, its topic, and its methodology. This is followed by a critical analysis defining the narrative structure in terms of language and terminology. The elements of the narrative structure are analyzed, starting with the elements of events and plot, characters (Samih, Fatin, Fatin's mother, Samih's mother), and their impact on the story's structure, along with time and its types, and the analysis of structural impact through space and its types. Then, an analysis of certain specific techniques is conducted (description, dialogue, symbolism). The research concludes with a summary of the findings in the conclusion section. One of the most significant findings is that the story "House Game" employs various techniques to construct and sequence events. These include an external narrator, classical plot structure, dialogue, detailed description, symbolism, parallels between real and imaginary worlds, and psychological tension. These techniques contribute to creating an engaging and meaningful story that reflects the dynamics of childhood relationships and simple yet profound conflicts.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Literature , Literary Criticism , Narrative Structure , Yusuf Idris , The Game of the House

Kaynakça

• Bārt, Rūlān. "et-Taḥlīlü’l-benyevī li’s-serd." Ṭarāʾiḳu taḥlīli’s-serdi’l-edebī. 17. Rabat: Menşūrāt İttiḥād Kuttābi’l-Maġrib, 1992.
• Bırens, Cīrāld. el-Muṣṭalaḥu’s-serdī, Muʿcemu muṣṭalaḥāt. Kahire: el-Mecmau’l-Aʿlā li’s-Saḳāfe, 2003.
• Cevherī, Ebū Naṣr İsmāʿīl b. Ḥammād. eṣ-Ṣıḥāḥ Tācü’l-luġa ve Ṣıḥāḥu’l-ʿArabiyye. Taḥḳīḳ: Aḥmed ʿAbdü’l-Ğafūr ʿAṭṭār. 6 cilt. Beyrut: Dārü’l-ʿİlm li’l-Melāyīn, 4. bs., 1987.
• Ḥamed, ʿAbdullah Ḫıdır. Revāʾiʿu Ḳurʾāniyye dirāse fi cemāliyāti’l-mekāni’s-serdī. Beyrut: Dārü’l-Ḳalem, 2017.
• Ḥammād, Aḥmed ʿAbdü’l-Laṭīf. "ez-Zemān ve’l-mekān fi ḳıssa el-ʿAhdü’l-cedīd." ʿĀlemü’l-fikr 16/3 (1985): 65-90.
• Hāşimī, Merıyam. et-Taḥavvülātu’s-serdiyye fi’l-edebi’l-İmārātī dirāse fenniyye. el-İmārāt: Dāʾiratü’s-Saḳāfe ve’t-Turāṯ, 2024.
• Ḥicāzī, Semīr Saʿīd. Ḳāmūsu muṣṭalaḥāti’n-naḳdi’l-edebī el-muʿāṣır. Kahire: Dārü’l-Āfāḳ el-ʿArabiyye, 1. bs., 2001.
• Ḥimyerī, Neşvān b. Saʿīd. Şemsü’l-ʿulūm ve devāʾu kelāmi’l-ʿArab mine’l-külūm. Taḥḳīḳ: Ḥüseyn b. ʿAbdullah el- ʿUmarī. 11 cilt. Beyrut: Dārü’l-Fikr el-Muʿāṣır, 1. bs., 1999.
• İbn Manẓūr, Muḥammed b. Mukrim. Lisānü’l-ʿArab. 15 cilt. Beyrut: Dār Ṣādır, 1994.
• İdrīs, Yūsuf. Āḫiru’d-dünyā. Kahire: Mektebetü Miṣr, 1980.
• İsmāʿīl, ʿIzzeddīn. el-Edeb ve Funūnühū Dirāse ve Naḳd. Kahire: Dārü’l-Fikr el-ʿArabī, 2013.
• İsmāʿīl, Muḥammed es-Seyyid. Bināʾu Faḍāʾi’l-mekān fi’l-ḳıssa el-ʿArabiyye el-ḳaṣīra. el-İmārāt: Dāʾiratü’s- Saḳāfe ve’l-Iʿlām, 2002.
• Ḳaṣrāvī, Mehā Ḥasan. ez-Zemen fi’r-rivāyeti’l-ʿArabiyye. Beyrut: el-Müʾessesetü’l-ʿArabiyye li’d-dirāsāt ve’n-neşr, 2004.
• Mīnū, Muḥammed Muḥyiddīn. Fenü’l-ḳıssa’l-ḳaṣīra, muḳārebātü’l-ūlā. Dübey: Menşūrātü Medresetü’l-İmām Mālik es̱-S̱enāviyye, 2000.
• Mūyır, Edvīn. Bināʾü’r-rivāye. Tercüme: İbrāhīm eṣ-Ṣīrfī. Kahire: ed-Dāru’l-Mıṣriyyetü li’t-teʾlīf ve’t-terceme, 1965.
• Saʿāde, Henādī Aḥmed. Fenniyyetü’r-ramz ve delālātu’l-ḫıṭāb fi’l-ḳıssa’l-ḳaṣīra, muḳārebe teʾvīliyye. Ürdün: el-Ān Nâşirūn ve Mevzīʿūn, 2020.
• Selīm, Ḫālid Caʿfer. Enmāṭü’ş-şāḫṣiyye fi ḳısaṣi Cemāl Nūrī. Ürdün: Dārü Ḥıdā li’n-neşr ve’t-tevzīʿ, 2017.
• Şāhid, Nebīl Ḥamdī. el-ʿAcāʾibī fi’s-serdi’l-ʿArabī el-ḳadīm. Ürdün: Müessesetü’l-Verāḳ, 2011.
• Ṭarāvıne, Sūzān Ḥammād. Tedāḫulu’l-eclāsı’l-edebiyye fi’ş-şiʿri’l-ʿArabī el-ḥadīṯ, Yūsuf eṣ-Ṣāʾiġ (2005-1933 M.) numūce. Ürdün: Dārü’l-Ḫalīc, 2023.
• ʿUmer, Aḥmed Muḫtār ʿAbdü’l-Ḥamīd. Muʿcemü’l-luġati’l-ʿArabiyye el-muʿāṣıra. 4 cilt. Kahire: ʿĀlemü’l-Kütüb, 2008.
• Zebīdī, Muḥammed Murtaḍā. Tācü’l-ʿarūs min cevāhiri’l-ḳāmūs. Taḥḳīḳ: ʿAbdü’s-Settār Aḥmed Ferāc ve diğerleri. 40 cilt. Kuveyt: el-Mecmau’l-Vaṭanī li’s-Saḳāfe ve’l-Fünūn ve’l-Ādāb, 1. bs., 2001.