Investigating of Risky Health Behaviors in First and Fourth Grade University Students

Year 2025, Volume: 1 Issue: 2, 77 - 88

Mualla Aykut , Sümeyra Fındık , Gülbahar Kırmızıtaş , Serpil Poyrazoğlu , Neriman İnanç

Abstract

Risky Health Behaviors (RHB) encompass behaviors that threaten individual health, often beginning during adolescence, including smoking, alcohol consumption, unhealthy eating, physical inactivity, violent tendencies, and sexual risks. In contrast, positive health behaviors involve actions adopted to protect and promote health, such as regular exercise, balanced nutrition, and avoiding harmful habits. The acquisition of RHB typically starts in adolescence and can continue into adulthood, while the development of positive health-related knowledge, skills, and behaviors also occurs during adolescence. This study aims to identify the levels of positive and negative health behaviors among first-year and fourth-year university students and to investigate the factors influencing these behaviors.
The study was conducted in 2023 at Nuh Naci Yazgan University (NNYU) with 270 students from the faculties of Health Sciences, Engineering, Fine Arts and Design, Economics and Administrative Sciences, enrolled in the first and fourth years. Data were obtained using a sociodemographic information form and the Risky Health Behaviors Questionnaire (RHBQ) developed by Gülcihan Arslan Şahin and analyzed with SPSS 22.0 program.
The results showed that the mean positive health behavior score was 98.50±10.20, while the mean negative health behavior score was 48.69±8.35. Positive health behavior scores were higher among female students. There is no difference between the positive and negative health behavior scores of first and fourth grade students. Non-smokers and non-drinkers had higher positive behavior scores and lower negative behavior scores compared to smokers and drinkers. Additionally, a significant negative correlation was found between students’ Body Mass Index (BMI) and negative health behavior scores.
In conclusion, the study show that health behaviors of university students are influenced by various individual and environmental factors. Therefore, it is recommended that awareness-raising activities be initiated at early ages and sustained throughout university education to prevent RHB.

Keywords

University Students , Risk , Health Behaviors

Üniversite Birinci ve Dördüncü Sınıf Öğrencilerinde Riskli Sağlık Davranışlarının İncelenmesi

Abstract

Riskli Sağlık Davranışları (RSD); bireyin sağlığını tehdit eden, genellikle gençlik döneminde başlayan sigara, alkol kullanımı, sağlıksız beslenme, fiziksel inaktivite, şiddet eğilimi ve cinsel riskler gibi davranışları kapsamaktadır. Olumlu sağlık davranışları da, bireyin sağlığını koruma ve geliştirme amacıyla benimsediği düzenli egzersiz, dengeli beslenme ve zararlı alışkanlıklardan uzak durma gibi davranışlardır. RSD’nin kazanılması; adolesan dönemde başlayıp yetişkinliğe kadar devam ettiği gibi, sağlıkla ilgili olumlu bilgi, beceri ve davranışların da kazanılması adolesan dönemde olmaktadır. Çalışmada; üniversite birinci ve dördüncü sınıf öğrencilerinin olumlu ve olumsuz sağlık davranış düzeylerinin ve etkileyen faktörlerin incelenmesi amaçlanmıştır.
Araştırma, 2023 yılında Nuh Naci Yazgan Üniversitesi (NNYÜ) Sağlık Bilimleri, Mühendislik, Güzel Sanatlar ve Tasarım, İktisadi ve İdari Bilimler, Fen-Edebiyat fakültelerinin bölümlerinde birinci ve dördüncü sınıfta öğrenim gören 270 öğrenciyle yürütülmüştür. Veriler; sosyo-demografik özellikler ve Gülcihan Arslan Şahin tarafından geliştirilen Riskli Sağlık Davranışları Anketi (RSDA) kullanılarak toplanmış, SPSS 22.0 programıyla analiz edilmiştir. Çalışma sonucunda, öğrencilerin olumlu sağlık davranışları puanı 98,50±10,20, olumsuz sağlık davranışları puanı ise 48,69±8,35 olarak bulunmuştur. Olumlu sağlık davranışları, kadınlarda erkeklere göre yüksek bulunmuştur. Sigara ve alkol kullanmayan öğrencilerin olumlu davranış puanları kullananlara göre daha yüksek, olumsuz davranış puanları ise daha düşüktür. Birinci ve dördüncü sınıf öğrencilerinin olumlu ve olumsuz sağlık davranışları puanları arasında farklılık yoktur.
Ayrıca, öğrencilerin beden kütle indeksi (BKİ) ile olumsuz sağlık davranış puanları arasında negatif bir ilişki saptanmıştır.
Sonuçlar, üniversite öğrencilerinin sağlık davranışlarının çeşitli bireysel ve çevresel faktörlerden etkilendiğini göstermektedir. Bu doğrultuda, RSD’nin önlenmesi için bilinçlendirme çalışmalarının erken yaşlardan itibaren başlatılması ve üniversite düzeyinde de sürdürülmesi önerilmektedir.

Keywords

Üniversite Öğrencileri , Risk , Sağlık Davranışları

References

• Özpulat F, Erdem Y. Üniversite öğrencilerinin riskli sağlık davranışları ve etkileyen faktörlerin incelenmesi. Ankara Sağlık Bilimleri Derg. 2019;8(1):110–26.
• Naçer M, Günay O. Adolesan sağlığı. İçinde: Öztürk Y, Günay O, editörler. Halk Sağlığı Genel Bilgiler. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları; 2011. p. 711–50.
• Spear HJ, Kulbok PA. Adolescent health behaviors and related factors: a review. Public Health Nurs. 2001;18(2):82–93.
• Aras Ş, Günay T, Özan S, Orçın E. İzmir ilinde lise öğrencilerinin riskli davranışları. Anatolian J Psychiatry. 2007;8:186–96.
• Arslan Şahin G. Ankara’daki iki lisenin öğrencilerinde riskli sağlık davranışları ve bunlara akran baskısı ile diğer bazı faktörlerin etkisi [yüksek lisans tezi]. Ankara: Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2011.
• Gençöz F, Soykan Ç, Soykan A, Gençöz T. Sigara Bağımlılığı ve Tedavisi. Ankara: ART Ofset Matbaacılık; 2003. p.1–48.
• Karatay G, Kubilay G. Sosyoekonomik düzeyi farklı iki lisede madde kullanma durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Derg. 2004;1(2):57–70.
• Bora Başara B, Aygün A, Özdemir TA, Kulali B, Soytutan Çağlar İ, Kara S, et al. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2023. Ankara: T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü; 2023. p. 63.
• TÜİK. Türkiye Sağlık Araştırması 2022. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2022.
• Lule E, Rosen EJ, Singh S, et al. Adolescent health programs. In: Population Services International. Washington DC; 2005. p. 1109–25.
• Polatkan G. Hacettepe Üniversitesi Keçiören Yerleşkesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulunda okuyan öğrencilerin riskli davranışlarının saptanması ve bunlarla ilişkili faktörler [yüksek lisans tezi]. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
• Mandleco BL, Potts NL. Growth and development: the adolescent. In: Potts NL, Mandleco BL, editors. Pediatric Nursing: Caring for Children and Their Families. 4th ed. St. Louis: Mosby/Delmar Thomson Learning; 2002. p. 305–49.
• Eneç CF. Edirne şehir merkezindeki lise öğrencilerinde riskli sağlık davranışlarının değerlendirilmesi [uzmanlık tezi]. Edirne: Trakya Üniversitesi Aile Hekimliği AD; 2007.
• Brener ND, Kann L, McManus T, Kinchen SA, Sundberg EC, Ross JG. Reliability of the 1999 Youth Risk Behavior Survey questionnaire. J Adolesc Health. 2002;31:436–42.
• Akın A. Prof. Dr. Ayşe Akın’ın Penceresinden. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı AD; 2008. p. 56–7.
• Blau G, Gullotta T. Adolescent Dysfunctional Behavior. California: Sage Publications; 1996.
• Karayolu Trafik Güvenliği Küresel Durum Raporu 2023. Cenevre: Dünya Sağlık Örgütü; 2023.
• TÜİK. İl ve İlçe Merkezlerinde Evlenme, Boşanma ve Ölüm İstatistikleri 2008. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu; 2008.
• Baysoy NG. Üniversite öğrenimi sırasında öğrencilerin sağlık riskleri konusundaki bilgi, tutum, davranışlarındaki değişim [yüksek lisans tezi]. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü; 2007.
• Şahiner NC, Şahin A, Akbağ NN. Üniversite öğrencilerinin sigara içme durumları ve sigara bağımlılığına yönelik tutumları. Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Derg. 2020;2(2):64–79.
• World Health Organization. Diet, Nutrition and Prevention of Chronic Diseases. WHO Technical Report Series 916. Geneva: WHO; 2003.
• Koçak K, Demir LS. Ergenlerde sağlık okuryazarlığı ile riskli sağlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mev Med Sci. 2022;2(3):112–9.
• Çimen S. 15–18 yaş grubu gençlerde riskli sağlık davranışları ölçeğinin geliştirilmesi [doktora tezi]. İstanbul: İstanbul Üniversitesi; 2003.
• Geçkil E, Dündar Ö. Turkish adolescent health risk behaviors and self-esteem. Soc Behav Pers. 2011;39:219–27.
• Tümer A, Şahin S. Ergenlerin riskli sağlık davranışları. Sağlık ve Toplum. 2011;21(1):32–8.
• Kalkım A, Toraman AU. Göçmen ve göçmen olmayan ergenlerin riskli sağlık davranışlarının belirlenmesi. TAF Prev Med Bull. 2014;13(4).
• Hendekci A, Gök H. Ergenlik dönemi öğrencilerinin riskli sağlık davranışları ve anne baba–ergen ilişkilerinin incelenmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Derg. 2021;10(2):134–46.
• Semerci M, Aşılar RH. Lise son sınıf öğrencilerinde riskli sağlık davranışları ve algılanan sosyal destek ilişkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Derg. 2020;9(3):232–44.
• Aygün O, Muslu G. Ergenlerin riskli sağlık davranışlarının ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi. 2017;10(4):242–50.
• Yılmaz M, Aykut M. Sigaranın beslenme ve besin tüketimi üzerine etkileri. Türkiye Klinikleri J Med Sci. 2012;32(3):644–51.
• Barcın-Güzeldere HK, Aksoy M, Demircan T, Yavuz M, Beler M. Association between anthropometric measurements and dietary habits on telomere shortening in healthy older adults: a cross-sectional study. Geriatr Gerontol Int. 2023;23(7):565–72.