DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİNDE NİĞDE’DE GENEL SEÇİMLER (1950-1960)

Year 2024, Volume: 6 Issue: 1, 91 - 100, 01.07.2024

Fatih Aydemir

https://doi.org/10.56574/nohusosbil.1491402

Abstract

7 Ocak 1946 tarihinde kurulan ve 29 Eylül 1960 tarihinde mahkeme kararı ile kapatılan Demokrat Parti, kuruluşundan yıkılışına kadar ki dönem içerisinde yapılan genel seçimlerin en temel aktörlerinden biri olmuştur. Kuruluşundan itibaren tabanda halkın büyük desteğini alan ve her geçen gün de güçlenerek büyüyen DP, bu gelişimini 1950 seçimleri ile taçlandırmayı başarmış ve iktidar olmuştur. Cumhuriyet Halk Partisi ise DP’nin her geçen gün güçlenmesine karşı önce Belediye seçimlerini ve ardından da genel seçimleri öne alarak DP’yi seçimlerde hazırlıksız yakalamak istemiş bunun dışında da kendi parti tüzük ve programında önemli demokratik değişimler yaparak DP’nin bu demokrasi yükselişini engelleme çalışmıştır. DP’nin CHP ile karşılaştığı ilk genel seçim ise 21 Temmuz 1946 tarihinde yapılan Milletvekilleri genel seçimi olmuştur. Söz konusu bu seçimde her ne kadar CHP galip gelmiş olsa da DP, seçim günü usulsüzlük yapıldığını iddia etmiş ve bu seçimlere itiraz ederek CHP’ye karşı halkın desteğini arkasına almayı başarmıştır. 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan genel seçimler ise DP’nin kazandığı ilk genel seçim olmuştur. DP, 1954 ve 1957 genel seçimlerinde ise bu başarısını tescillemiştir.
Çalışmanın konusunu DP’nin iktidarda olduğu 1950-1954 ve 1957 genel seçimlerinin Niğde ilindeki süreçleri, yansımaları ve neticeleri oluşturmaktadır. Çalışmanın temel kaynağını Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri belgeleri, yerel basından Resmi Niğde Gazetesi’nin 1950-1960 yılları arasında yayımlanan haberleri, TÜİK Verileri ile YSK Seçim Sonuçları oluşturmuştur. Bunların dışında çalışmada araştırma ve inceleme eserlerinden de istifade edilmiştir. Edinilen belge ve bilgiler neticesinde DP döneminde yapılan 1950, 1954 ve 1957 Genel Seçimlerinin Niğde özelinde değerlendirmesi yapılmıştır.

Keywords

Seçim, CHP, DP, CMP, Niğde

References

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 490.1.0.0/6.30.9.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/52.311.1.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/122.27.2.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/135.19.4.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/51.309.7.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.10.0.0/78.515.9.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.18.1.2/147.48.8.
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.1.0.0/52.311.1.
• Akşin, S. (1996). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi, Ankara: İmaj Yayıncılık.
• Albayrak, M. (2004). Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti(1946-1960), Ankara: Phoenix Yayınları.
• Büyüktolu, R. (2017). Milletvekili Genel Seçimlerinde Demokrat Partinin Seçim Propagandaları (1946-1957), (Doktora Tezi). Çankırı Karatekin Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
• Çavdar, T. (2013). Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, Ankara: İmge Kitabevi.
• Karpat, K. H. (2012). Türk Demokrasi Tarihi Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kongar, E. (1998). 21. Yüzyılda Türkiye, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tuncer, E. (2003). Osmanlıdan Günümüze Seçimler (1877-2002), Ankara: TESAV Yayınları.
• Tuncer, E. (2008). 1946 Seçimleri, Ankara: TESAV Yayınları.
• Yılmaz, E. (2019). Demokrat Parti ve Yerel Seçimler, (ss. 324-329), TURAN-SAM: TURAN Stratejik Araştırmalar Merkezi, Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, Cilt 11, 2019.
• Zürcher, E.J. (2015), Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, (çev. Yasemin Sanen Gönen), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akşam Gazetesi, 6 Eylül 1957.
• Zafer Gazetesi, 14 Eylül 1957.
• Niğde Gazetesi, 3 Mart 1950.
• Niğde Gazetesi, 17 Mayıs 1950.
• Resmi Niğde Gazetesi, 13 Nisan 1954.
• Resmi Niğde Gazetesi, 22 Nisan 1954.
• https://www.tbmm.gov.tr/Kutuphane/MazbataArama (Erişim: 15.04.2024)
• https://ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1950-1977/Nigde.pdf (Erişim Tarihi: 18.04.2024)
• https://ysk.gov.tr/doc/dosyalar/docs/Milletvekili/1950-1977/Nigde.pdf (Erişim Tarihi: 20.04.2024)
• TÜİK, Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Yayın No: 3685, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara, 2012.
• TBMM Milletvekilleri Albümü, VIII. Yasama Dönemi Milletvekillerinin Özgeçmişleri (1946-1950).
• TBMM Milletvekilleri Albümü, IX. Yasama Dönemi Milletvekillerinin Özgeçmişleri (1950-1954).
• TBMM Milletvekilleri Albümü, X. Yasama Dönemi Milletvekillerinin Özgeçmişleri (1954-1957).
• TBMM Milletvekilleri Albümü, XI. Yasama Dönemi Milletvekillerinin Özgeçmişleri (1957-1960).
• Seçim Sistemi ve Siyasi Partiler Araştırması Ana Rapor Cilt II, TÜSİAD Yayınları, İstanbul, 2001.
• TBMM Zabıt Ceridesi, X. Dönem, Cilt: 20, Birleşim: 91, 11 Eylül 1957.