Gürsoy Akça'da toplum, kültür ve değişim

Year 2020, Issue: 5, 180 - 207, 30.12.2020

Ünal Görkem Akman

Abstract

Küreselleşme, Soğuk Savaş’ın ve Doğu Bloku’nun yıkılmasıyla tüm dünyayı etkilemiştir. Sermaye, mal ve hizmetler ile insan kaynağı küreselleşmenin etkisiyle küresel boyutta akışkanlık elde etmiştir. Toplumlar ve bireyler arasında çok boyutlu etkileşimler yaşanmıştır. Ulus-devletler de küreselleşmeden etkilenmiştir. Ulus-devletler toplumsal, siyasi, ekonomik işlevler başta olmak üzere pek çok alanda dönüşüm yaşamıştır. Homojen kimlik yapısını savunan ulus-devletler, küreselleşme neticesinde ülke içindeki farklılıkların açığa çıkmaya başlamasıyla krizler yaşamıştır. Bu durum çokkültürcülük merkezli küreselleşmeci söylemlerin doğmasına neden olmuştur. Çokkültürlü yapısı olan Osmanlı, Sanayi Devrimi’nden sonra güçlenen Batı’nın etkisinde olan küreselleşme sürecinde modernleşme çabası içine girmiştir. Osmanlı’da görüldüğü gibi Cumhuriyet döneminde de modernleşmeye karşı çıkan gelenekselciler ile çağdaşlaşmayı savunanlar arasında görüş ayrılıkları yaşanmıştır. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e demokrasi, merkezi otorite, askeri alanlarda yenileme ve toplum ile devlet arasındaki ilişkiyi düzenleme gayreti içine girilmiştir. Askeri ve ekonomik açıdan geriye düşmüş Osmanlı’da devleti güçlendirmek için toplumsal ve kültürel yapı dönüştürülmek istenmiştir. Bu doğrultuda Osmanlı ve Cumhuriyet’te Batılılaşarak çağdaşlaşma yolunda reformlar yapılmıştır. İdari, askeri ve toplumsal yaşamda yenilikler gerçekleştirilmiştir. Osmanlı’nın son döneminde Türkçülük söylemi ağırlık kazanmıştır. Cumhuriyet döneminde Atatürk’ün öncülük ettiği Türk milliyetçiliği ağırlık kazanmıştır. Cumhuriyet döneminde İmparatorluğun yıkıntıları arasında modern bağımsız bir ulus-devlet inşa edilmek hedeflenmiş ve bu doğrultuda yeniliklere devam edilmiştir. Çağdaş uygarlık seviyesine çıkmak için bağımsız ve modern, aynı zamanda özgür bireylerin olması önem taşımaktadır. Küreselleşme ve ulus-devlet, çokkültürcülük, milliyetçilik ile Osmanlı toplum yapısında değişim ve modernleşme Sosyolog Gürsoy Akça’nın akademik yaşamında yürütmüş olduğu çalışmalarda önemli yer tutan konulardandır. Bu makalede Gürsoy Akça’nın küreselleşme ve ulus-devletler, demokrasi, çokkültürlülük, Osmanlı toplum yapısında değişim ve modernleşme hakkındaki görüşleri incelenmiştir.

Keywords

Batılılaşma, çağdaşlaşma, modernleşme, küreselleşme, ulus-devlet, çokkültürlülük

References

• Akça, G. (2003). Küreselleşme ve ulus-devlet. Selçuk İletişim, 3(1), 74-81.
• Akça, G. (2005a). Modernden postmoderne kültür ve kimlik. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, s. 1-24.
• Akça, G. (2005b). Postmodernite ve ulus devlet. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 254-271.
• Akça, G. (2010). Osmanlı Devleti’nde bilgi ve iktidar. Konya: Palet Yayınları.
• Akça, G. (2011). Kamu ruhu: Postmodern kimliksizliğe karşı duruşlar. İ. Vurucu & M. Yiğit (Ed.), Küreselleşme anaforunda ulus-devletler, milletler ve milliyetçiler (s. 77-134) içinde. Konya: Palet Yayınları.
• Akça, G. (2013a). Devletler, toplumlar ve çoğulculuk tartışmaları: Gerçekler ve kurgular. Yeni Türkiye, 50, 478-491.
• Akça, G. (2013b). Türk Ocaklarının 100. yılında milliyetçilik ve kimlik tartışmaları. V. Erden & İ. Vurucu (Ed.), Devlet, demokrasi ve çokkültürcülük (s. 67-96) içinde. Konya: Kültür Yayınları.
• Akça, G. (2016a). Doğudan Batıya devletler toplumlar farklılıklar. A. G. Vurucu, G. Akça & İ. Vurucu (Ed.), Çokkültürlü eğitim ve toplumsal-siyasal sonuçları: Görüşler, uygulamalar ve değerlendirmeler (s. 539- 562) içinde. İstanbul: Aygan Yayıncılık.
• Akça, G. (2016b). Savaş ve toplum. G. Akça & İ. Vurucu (Ed.), Tarihin bilimsel mahiyeti tartışmaları (s. 83-112) içinde. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Akça, G. (2017). Demokratik değer eğitimi. N.A. Dellal (Ed.), Demokrasi, birey, kültür ve aile (s. 232-243) içinde. Düsseldorf: Lambert Academic Publishing.
• Akça, G. & Başer, D. (2011). “Karanlığın yok oluşu” Gelişen teknolojinin gizlilik ve mahremiyet üzerindeki etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26, 19-42.
• Akça, G. & Demirpolat, A. (2003). Heterodoxy-orthodoxy tartışmaları ve Türk fütüvvet teşkilatı (ahilik). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10, 203-213.
• Akça, G. & Hülür, H. (2004). Osmanlı-Türk düşüncesindeki Doğu-Batı imgelerini küreselleşme tartışmaları bağlamında yeniden düşünmek. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 259-282.
• Akça, G. & Hülür, H. (2006). Osmanlı hukukunun temelleri ve Tanzimat dönemindeki hukuksal yeniliklerin sosyo-politik dinamikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 19, 295-321.
• Akça, G. & Hülür, H. (2007). Tanzimattan cumhuriyete siyasal ve hukuksal yapının modernleşmesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 21, 235-269.
• Akça, G. & İnce, Y. (2015). Klasik Osmanlı Çağında tarih meşruiyet ve rüya. Konya: Palet Yayınları.
• Akça, G. & Vurucu, İ. (2016c). Doğudan Batıya devletler toplumlar farklılıklar. A. G. Vurucu, G. Akça & İ. Vurucu (Ed), Çok kültürlülük tartışmaları, toplumsal bütünlük kaygısı ve yeniden milletleşme – Kazakistan halkı asamblesi örneği (s. 77-106) içinde. İstanbul: Aygan Yayıncılık.
• Akça, G. & Vurucu, İ. (2016d). Doğudan Batıya devletler toplumlar farklılıklar. A. G. Vurucu, G. Akça & İ. Vurucu (Ed.), Anadilinde eğitim hakkı ve ulus devlet sistemlerinde uygulanabilirliği (s. 471-497) içinde. İstanbul: Aygan Yayıncılık.
• Bağce, H. E. (2004). Türkiye’de siyaset ve resmi ideoloji: Temel yaklaşımlar. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2 (1), 197-224.
• Beetham, D. (2005). Democracy: A beginner’s guide. Oxford: Oneworld Publications.
• Berger, P. L. (1976). Pyramids of sacrifice: Political ethics and social change. New York: Anchor Books.
• Berkes, N. (2012). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Demirpolat, A. & Akça, G. (2004). Ahilik ve Türk sosyo-kültürel hayatına katkıları. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 15, 355-376.
• Demirpolat, A. & Akça, G. (2008). Osmanlı toplumunda modernleşme ve ulema. EKEV Akademi Dergisi, 36, 119-132.
• Demirpolat, A. & Akça, G. (2009). Osmanlı toplumunda devlet ve ulema. EKEV Akademi Dergisi, 38, 1-10.
• Eken, H. (2006). Küreselleşme ve ulus devlet. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 243-262.
• Giddens, A. (2008). Ulus devlet ve şiddet. İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1992). Terbiyenin sosyal ve kültürel temelleri. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Habermas, J. (2012). “Öteki” olmak, “öteki”yle yaşamak (İ. Aka, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Hülür, H. (2000a). Küreselleşme ve toplumbilimsel kuramlaştırma sorunu. Selçuk İletişim, 1(2), 27-36.
• Hülür, H. (2000b). Toplumsal bilim söyleminde yerellik. Selçuk İletişim Dergisi, 1(3), 103-116.
• Hülür, H. (2000c). Transformation and image: Formation of ethnic identity within the proceses of mass mobilization. Selçuk İletişim, 1(2), 53-62.
• Hülür, H. & Akça, G. (2005). İmparatorluktan cumhuriyete toplum ve ekonominin dönüşümü ve merkezileşmenin dinamikleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 311-341.
• Hülür, H. & Akça, G. (2007). İmparatorluktan cumhuriyete siyasal bütünlük ve ulusalcılık söylemi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 22, 311-334.
• Hülür, H. & Demirpolat A. (1999). Seçkincilik, aydın kimliği ve süreklilik. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5, 367-389.
• Karpat, K. H. (2006). Osmanlı’da değişim, modernleşme ve uluslaşma (D. Özdemir, Çev.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Karpat, K. H. (2010). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Konak, N. (2011). Ekonomik küreselleşme ve ulus-devlet: Kuramsal yaklaşımlar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 149-164.
• Lewis, B. (2000). Ortadoğu’nun çoklu kimliği (M. Harmancı, Çev.). İstanbul: Sabah Kitapları.
• Lewis, B. (2017). İnanç ve iktidar: Ortadoğu’da din ve siyaset (A. M. Şengel, Çev.). Ankara: Akılçelen Kitaplar.
• Mardin, Ş. A. (1971). Ideology and religion in the Turkish Revolution. International Journal of Middle East Studies, 2 (3), 197-211.
• Mardin, Ş. (1990). Türkiye’de toplum ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2000). Türk modernleşmesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2008). Jön Türklerin siyasi fikirleri 1895-1908. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2016a). Osmanlı’ya bakmak. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Ortaylı, İ. (2016b). Türklerin tarihi 2. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2017a). Türkiye’nin yakın tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2017b). Yakın tarihin gerçekleri. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Palmer, L. (2000). From theory to practice: Experiencing the nation in everyday life. Journal of Material Culture, 3 (2), 175-199.
• Smith, A. (1991). National identity. London: Pinguin Books.
• Touraine, A. (1997). Demokrasi nedir? (O. Kunal, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.