The changing dynamics of cinema culture in Turkey and a quantitative evaluation of the decline in the popularity of comedy films in cinemas

Year 2025, Issue: 15, 103 - 115, 30.06.2025

Semih Kaşıkçı

Abstract

This study examines the transformation of cinema culture in Turkey over time, with a particular focus on the declining influence of comedy films in movie theaters, supported by quantitative data. The cognitive aspect of laughter and its relationship with humor are discussed within a theoretical framework, followed by an evaluation of the historical development of comedy productions in Turkish cinema. This development is traced from the arrival of the cinematograph in the Ottoman Empire through to what is widely recognized as the Golden Age of Turkish cinema, between 1960 and 1975. A comparative analysis of the films produced during the early 2000s and those from the 1960–1975 period reveals a significant shift in audience demographics. Based on cinema attendance data from 2014 to 2024, the study statistically analyzes changes in audience interest in comedy films. It was observed that before the COVID-19 pandemic, comedy films were consistently among the most-watched in Turkish theaters. However, this trend reversed in the post-pandemic period, with a noticeable decline in the genre’s share of total viewership. The findings indicate a general decrease in theater attendance and a waning interest in comedy films, attributed to economic, cultural, and industry-related factors. Audiences increasingly prefer digital platforms, where subscription costs often match a single movie ticket. Consequently, cinema theaters have largely lost their former role as communal social spaces.

Keywords

Turkish cinema , comedy films , cinema culture , audience behavior , quantitative analysis

Türkiye’de sinema kültürünün değişimi ve komedi filmlerinin sinema salonlarındaki etkinliğini kaybetmesi üzerine sayısal bir değerlendirme

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de sinema kültürünün zaman içerisindeki dönüşümünü ve özellikle komedi filmlerinin sinema salonlarındaki etkisini kaybetmesini nicel verilerle incelemektedir. Gülme eyleminin bilişsel boyutu ve mizah ile ilişkisi kuramsal bir çerçevede ele alınarak Türk sinemasındaki komedi üretimlerinin tarihsel gelişimi değerlendirilmiştir. Bu gelişim sinematografın Osmanlı Devleti’ne gelişinden başlatılmış, Türk sinemasının Altın Çağı olarak nitelendirilen 1960-1975 yıllarıyla devam sürdürülmüştür. 2000’li yılların başladığı dönemde çekilen filmlerle 1960-1975 yılları arasında çekilen filmlerin hitap ettiği kitle göz önünde bulundurularak iki kitlenin değişimi irdelenmiştir. 2014–2024 yılları arasındaki sinema izleyici verileri temel alınarak, Türk sineması seyircisinin komedi filmlerine yönelik ilgisinde meydana gelen değişim istatistiki olarak analiz edilmiştir. Özellikle COVID-19 pandemisinden önceki döneme kadar Türkiye’de sinema salonlarında en çok izlenen filmlerin büyük çoğunluğunun komedi filmleri olduğu ancak pandemi sonrasında bu durumun değişerek komedi filmlerinin genel izleyici sayısındaki yüzdesinin düştüğü gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda, sinema salonlarının seyirci sayısında genel bir düşüş olduğu, özellikle komedi türünün izleyici nezdinde eski ilgiyi görmediği ve bu durumun ekonomik, kültürel ve sektörel çeşitli etkenlere dayandığı belirlenmiştir. Sinema seyircisinin, dijital platformların sunduğu içerik çeşitliliğini tercih ettiği ve neredeyse sinemada izlenen bir filmin bilet fiyatına bu platformlarda aylık abonelik edinebildikleri görülmüştür. Film izleme alışkanlıklarının bu gibi nedenlerle sinema salonlarından dijital platformlara kaydığı düşünülmektedir. Bu verilerin ışığında geçmişte toplumsal bir buluşma alanı olan sinema salonlarının bu özelliğini yitirdiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Keywords

Türk sineması , komedi filmleri , sinema kültürü , izleyici alışkanlıkları , sayısal analiz

References

• Akgün Çomak, N. (2012). Türk sinemasında ordu-merkezli sinema dairesinin önemi ve yeri: sinemanın doğuşu ve ülkemize girişi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7, 297-304.
• Aristoteles. (1987). Poetika (İ. Tunalı, Çev.). Remzi Kitabevi.
• Bergson, H. (2015). Gülme: Komiğin anlamı üstüne deneme (Y. Avunç, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Coş, N. (1969). İstanbul’un sinemaları. AS Akademik Sinema-Aylık Filmcilik ve Sinemacılık Dergisi, 4, 11-20.
• Devlet İstatistik Enstitüsü (1973). Kültür ve eğlence yerleri istatistikleri 1970. DİE.
• Dunbar, R. I. M., Baron, R., Frangou, A., Pearce, E., Van Leeuwen, E. J. C., Stow, J., ... & Van Vugt, M. (2012). Social laughter is correlated with an elevated pain threshold. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences, 279(1731), 1161-1167.
• Fedakâr, S. (2020). An evaluation on classification of humor theories. Millî Folklor, 32(126), 52-62.
• Freud, S. (1998). Espriler ve bilinçdışı ile ilişkileri (E. Kapkın, Çev.). Payel Yayınları.
• Kaşıkçı, S. (2016). 2000 sonrası Türk sinemasında mizah anlayışı ve toplum üzerindeki etkileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Kocagür, S. C. (2022). Türkiye’deki dijital platformlar ve değişen içerik biçimi: tek sezonluk diziler. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, 20, 70-91.
• Konda. (2012). Türkiye aile yapısı: Ocak 2012 araştırma raporu. Erişim adresi (12 Ocak 2025): https://konda.com.tr/uploads/konda-1201-turkiye-aile-yapisi-93a9aeea385aabffd0ff8b4476e139762a0820b453fd706dc15b497ce4335baa.pdf
• Kotan, S. (2015). Atıf Yılmaz filmlerinde kadının temsili (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Kutay, C. (2013). Osmanlı’da mizah. Acar Bilgi Merkezi Yayınları.
• Liman, A. S. (2011). Türk sinemasının ilk yıllarında çekim sonrası üretim ve teknik altyapı. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 40, 37-52.
• Mobbs, D., Greicius, M. D., Abdel-Azim, E., Menon, V. ve Reiss, A. L. (2003). Laughter, humor and the brain. Trends in Cognitive Sciences, 7(12), 548–555.
• Morreall, J. (1997). Gülmeyi ciddiye almak (K. Aysevener & Ş. Soyer, Çev.). İris Yayıncılık.
• Odabaş, B. (2012). Türk sinemasının kuruluşunda ordunun rolü, belgesel film ve kurtuluş savaşı filmleri. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 205-212.
• Özön, N. (2013). Türk sineması tarihi 1896-1960. Doruk Yayımcılık.
• Sarı, Ü., & Türker, H. (2021). Dijital platform kullanıcılarının izleme alışkanlıklarına yönelik bir araştırma: Netflix örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 59-80.
• Şekeroğlu, S. (Yönetmen). (1986). Türk Sineması Sözlü Tarih Araştırma Projesi Kayıtları: Türk Sinema Tarihi Belgeseli 2 [Belgesel film]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sinema-TV Merkezi.
• Türk, İ. (2004). Senaryo Bülent Oran. Dergah Yayınları.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İstatistik göstergeler (Yayın No. 4361). http://www.tuik.gov.tr
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016a, 28 Ocak). Haber bülteni (Sayı: 21507). https://www.tuik.gov.tr
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016b, 29 Haziran). Haber bülteni (Sayı: 21542). https://www.tuik.gov.tr
• URL1. Box Office Türkiye. 2014 yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2014/tum-filmler
• URL 2. Box Office Türkiye. 2015 yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2015/tum-filmler
• URL 3. Box Office Türkiye. 2016 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2016/tum-filmler
• URL 4. Box Office Türkiye. 2017 ılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2017/tum-filmler
• URL 5. Box Office Türkiye. 2018 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2018/tum-filmler
• URL 6. Box Office Türkiye. 2019 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2019/tum-filmler
• URL 7. Box Office Türkiye. 2020 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2020/tum-filmler
• URL 8. Box Office Türkiye. 2021 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2021/tum-filmler
• URL 9. Box Office Türkiye. 2022 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2022/tum-filmler
• URL 10. Box Office Türkiye. 2023 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (5 Ocak 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2023/tum-filmler
• URL 11. Box Office Türkiye. 2024 yılı tüm filmler. yılı tüm filmler. Erişim adresi (12 Şubat 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik/2024/tum-filmler
• URL 12. Box Office Türkiye. Erişim adresi (12 Şubat 2025): https://boxofficeturkiye.com/yillik
• URL 13. Netflix. Üyelik Planı. Erişim adresi (3 Mayıs 2025): https://help.netflix.com/tr/node/24926?locale=tr-TR
• URL 14. Max. Üyelik planı. Erişim adresi (3 Mayıs 2025): https://www.max.com/tr/tr
• URL 15. Gain. abonelik sözleşmesi. Erişim adresi (3 Mayıs 2025): https://www.gain.tv/yasal/abonelik-sozlesmesi