Subjects That A Clerk Should Have Knowledge Accordİng To Diyā’ Al-Dīn Ibn Al-Athīr

Year 2023, Volume: 23 Issue: 57, 96 - 133, 29.12.2023

Eyüp Sevinç

https://doi.org/10.32330/nusha.1330569

Abstract

Diyā’ al-Dīn Ibn al-Athīr, served as a court clerk one of the important levels of the state. He was also interested in the art of kitābāt, as she was a court clerk. He has written many important works on this subject that complement each other. In his works, he put forward very important ideas about the nature of the art of kitābāt and how it should be performed. Since the kitābāt is a location where all kinds of records are kept, the state stated that the scientific equipment of the people appointed here is important. He stated that the clerks should have knowledge on many subjects, especially the grammar and sarf sciences. He emphasized that it is not enough just to have knowledge, in addition, it is necessary to transform knowledge into a skill. He considered learning grammar science as an important factor in order not to make grammatical mistakes in the art of kitābāt. He said that making use of the verses of the Qur’an, hadiths and poems is the main issue. He stated that it is necessary to memorize the entire Qur’an, hadiths and poems as well as the amount that will be used for the kitābāt. In order to better use the things memorized during the kitābāt, he considered it important to constantly repeat them. By repeating his experiences about the kitābāt, he shows practically what kind of way and method should be followed by those who will undertake this task. He stated that in order for the proverbs to be used in the art of kitābāt to be used in the right places, the reasons for their emergence should be well known. He said that knowing the literary literature left by previous poets and writers in the fields of poetry and prose has many benefits in terms of kitābāt. This study has been tried to be built around Ibn al-Athīr’s thoughts and opinions about clerk and kitābāt. One of the main objectives of the study is to determine what the basic qualities of the clerk and kitābāt might be. For this purpose, the documentation method, one of the qualitative research methods, was used.

Keywords

Diyā ud-Dīn Ibn al-Athīr, Kitābāt, Dīwān, Clerk, Scholarly competence.

ZİYÂUDDÎN İBNU’L-ESÎR’E GÖRE BİR KÂTİB’İN BİLGİ SAHİBİ OLMASI GEREKEN KONULAR

Abstract

Ziyâuddin İbnu’l-Esîr, devletin önemli kademelerinden biri olan divân kâtipliği görevinde bulunmuştur. Divân kâtibi olması vesilesiyle kitâbet sanatıyla da ilgilenmiştir. Bu konu ile ilgili birbirini tamamlayan birçok önemli eser kaleme almıştır. Eserlerinde kitâbet sanatının mahiyeti ve nasıl îfa edilmesi gerektiği konusunda çok önemli fikirler ortaya koymuştur. Kitâbet, devletle ilgili her türlü kaydın tutulduğu bir makam olduğu için buraya atanan kimselerin ilmi donanımlarının önemli olduğunu belirtmiştir. Kâtiplerin başta nahiv ve sarf olmak üzere birçok konuda bilgi sahibi olmaları gerektiğini dile getirmiştir. Sadece bilgi sahibi olmanın yeterli olmadığını buna ilaveten bilginin meleke haline dönüşmesinin gerekliliğini vurgulamıştır. Kitâbet sanatında gramer hatalarının yapılmaması için nahiv ilminin öğrenilmesini önemli bir faktör olarak kabul etmiştir. Kur’ân ayetleri, hadis ve şiirlerden istifade etmenin temel husus olduğunu söylemiştir. Kitâbet için Kur’ân’ı Kerîm’in tamamının hadis ve şiirlerin de kendilerinden istifade edilecek miktarın ezberlenmesinin gerekli olduğunu dile getirmiştir. Kitâbet esnasında, ezberlenen şeyleri daha iyi kullanabilmek için onların sürekli tekrar edilmesini önemli görmüştür. Kitâbet ile ilgili deneyim ve tecrübelerini sık sık tekrarlayarak bu görevi üstlenecek kimselerin nasıl bir yol ve yöntem izlemeleri gerektiğini âdeta uygulamalı olarak göstermektedir. Kitâbette kullanılacak atasözlerin doğru yerlerde kullanılabilmesi için onların ortaya çıkış nedenlerinin iyi bilinmesi gerektiğini ifade etmiştir. Daha önce yaşamış şair ve ediplerin, şiir ve düzyazı alanlarında bırakmış oldukları edebî literatürün de bilinmesinin kitâbet açısından birçok faydasının olduğunu söylemiştir. Bu çalışma İbnu’l-Esîr’in kâtip ve kitâbet hakkındaki düşünce ve görüşleri etrafında oluşturulmaya çalışılmıştır. Kâtip ve kitâbetin temel niteliklerinin neler olabileceğinin tespit edilebilmesi çalışmanın esas hedeflerindendir. Bu amaç doğrultusunda nitel araştırma yöntemlerinden dökümantasyon metodu kullanılmıştır.

Keywords

Ziyâuddin İbnu’l-Esîr, Kitâbet, Divan, Kâtip, İlmi Donanım

References

• Abdurrezzâk, H. İ. (1983/1403). en-Nazmu’l-belâgiyyu beyne’n-nazariyye ve’t-tatbîk. Kahire: Dâru’t-Tibâ‘ati’l-Muhammediyye.
• Atîk, A. (2017). ‘İlmu’l-‘arûz ve’l-kâfiye. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-‘Arabiyye.
• Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. (1988/1418). el-Beyân ve’t-tebyîn. (thk. Abdusselam Harun) (7. Baskı). Kahire: Mektebetu’l-Hancî.
• Demirayak, K. (2010). “Taktî‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (XXXIX, s. 480-483) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Dîneverî, Ebû Muhammed Abdullâh b. Müslim b. Kuteybe. (2016/1433). Edebu’l-kâtib. (thk. Ali Muhammed Zeynô) Beyrut: Muessestu’r-Risâle.
• Durmuş, İ. (2000). “Ziyâeddîn İbnu’l-Esîr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (XXI, s. 30-32) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Durmuş, İ. (2011). “Tef‘île”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (XL, s. 273-274) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Durmuş, İ. (2013). “Zihaf ve İllet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (XLIV, s. 402-405) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Esîr, Ziyâuddîn İbnu’l. (1982). Kifâyetu’t-tâlib fî nakdi kelâmi’ş-şâir ve’l-katîb. (thk. Nûrî Hammûdî el-Kaysî vd.) Irak: Câmi‘atu-Musul.
• Esîr, Ziyâuddîn İbnu’l.(2004). el-Veşyu’l-merkûm fî halli’l-manzûm. (thk. Yahya Abdulazîm) Kahire: Şeriketu’l-Emel li’t-Tibâ‘ati ve’n-Neşr.
• Esîr, Ziyâuddîn İbnu’l.(2020/1441). el-Meselu’s-sâir fî edebi’l-kâtib ve’ş-şâir. (thk. Kamil Muhammed Muhammed ‘Avîde) (2. Baskı). Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-‘İlmiyye.
• Esîr, Ziyâuddîn İbnu’l. (1956/1375). el-Câmi‘u’l-kebîr fî sınâ‘ati’l-manzûm mine’l-kelâm ve’l-mensûr. (thk. Mustafa Cevâd-Cemil Saîd) Irak: Matba‘atu’l-Mecma‘il-‘İlmi’l-‘Irâkî.
• Esîr, Ziyâuddîn İbnu’l. (1999/1419). el-Miftâhu’l-münşâ lî hadîkati’l-inşâ. (thk. Abdulvâhid Hasan eş-Şeyh) Mısır: Mektebetu ve Matba‘atu’l-İş‘â‘i’l-Fenniyye.
• Hafâcî, İbn Sinân. (2019/1440). Sırru’l-fesâha. Kahire: Dâru’l-Gadi’l-Cedîd.
• Hallikân, Ahmed b. Muhammed b. İbrahim b. Ebî Bekr. (1968). Vefeyâtu’l-‘ayân. (thk. İhsan Abbas) Beyrut: Dâru Sâdır.
• (Hayrettin K. vd., Çev.) (2014). Kur’ân-ı Kerîm ve açıklamalı meâli. (27. Baskı). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• İbn Ebi’l-Hadîd, Ebû Hâmid Abdullah b. Hibetullâh b. el-Hüseyin. (t.y.). el-Feleku’d-dâir ‘ala meseli’s-sâir. (thk. Ahmed el-Hûfî-Bedevî Tabbâne) Kahire: Dâru Nahdati Mısr.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ. (1988). el-Bidâye ve’n-nihâye. (thk. Ali Şîrî) Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‘Arabî.
• İbnu’l-Hâcib, Ebû ‘Amr Cemâluddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus. (2010). el-Kâfiye fî ‘ilmin-nahv. (thk. Sâlih Abdulazîm eş-Şâir) Kahire: Mektebetu’l-Âdâb.
• İbnu’l-Hâcib, Ebû ‘Amr Cemâluddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus. (2008/1429). eş-Şâfiye fî ‘ilmi’tasrîf. (thk. Derviş el-Cübeydî) Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye.
• İbnu’l-‘İmâd, Ebu’l-Felâh Abdulhayy b. Ahmed b. Muhammed. (1986/1406). Şezerâtu’z-zeheb fi ahbâri men zeheb. (thk. Mahmud el-Arnavût) Dımaşk-Beyrut: Dâru İbn Kesîr.
• Kalkaşendî, Ebu’l-Abbâs Şihâbuddîn. (2012). Subhu’l-a‘şâ fî sınâ‘ati’l-inşâ. (thk. Muhammed Hüseyin Şemseddin vd.) Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-‘İlmiyye.
• Kıftî, Cemâleddîn Ebi’l-Hasan Alî b. Yusuf. (2004/1424). İnbâhu’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-nuhât. (thk. Muhammed Ebu'l-Fadl İbrahim) Beyrut: Mektebetu’l-‘Asriyye,.
• Kılıç, H. (1997). “Harîrî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (XVI, 191-192) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, H. (2011). “Tazmin”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (XL, s. 206) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Küçükaşçı, M. S. (2007). “Nizâr b. Mead (Benî Nizâr b. Mead)”, Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi. (XXXIII, s. 198-199) İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Manzûr, Cemâleddîn Muhammed b. Mükerrem b. (t.y). Lisânu’l-‘Arap. Beyrut: Dâru Sâdır.
• Matlûb, A. (2000). Mu‘cemu’l-mustalahâti’l-belâgiyye ve tatuvvuruhâ. Lübnan: Mektebetu Lübnan Nâşirûn. Muberred, Ebû Abbas Muhammed b. Yezîd. (1994/1415). el-Muktedab fi’l-luga. (thk. Muhammed Abdulhalık ‘Udeyme) Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Paşa, A. C. (2017). Belâgat-ı Osmâniyye. (2. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Safedî, Ebu’s-Safâ Salâhuddîn Halîl İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. (2000/1420). el-Vâfî bi’l-vefeyât. (thk. Ahmet el-Arnavût-Turkî Mustafa) Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs.
• Safedî, Ebu’s-Safâ Salâhuddîn Halîl İzziddîn Aybeg b. Abdillâh (1971/1391). Nusretu’s-sâir ‘ala meseli’s-sâir. (thk. Muhammed Ali Sultânî) Dımaşk: Matbûâti Mecmail’l-Lugati’l-‘Arabiyye.
• Saraç, M. A. Y. (2022). Klâsik edebiyat bilgisi: belâgat. (17. Baskı). İstanbul: Gökkubbe.
• Sîrâfî, Ebû Saîd el-Hasen b. Abdillâh el-Merzûbâni. (2008). Şerhu kitâbi Sîbeveyh. (thk. Ahmed Hasan Mehdelî-Ali Seyyit Ali) Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-‘İlmiyye.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. (1965/1384). Buğyetu’l-vu‘ât. (thk. Muhammed Fadl İbrahim) Mısır: Matba‘atu Îsâ el-Bâbî el-Halebî ve Şurekâuhû.
• Şeyh, A. H. (1986). Dirâsâtun fi’l-belâgati ‘inde Ziyâeddîn b. el-Esîr. İskenderiyye: Müessesetu Şebâbi’l-Cami‘a.
• Timurtaş, A. (2018). Arap edebiyatında divan kitâbeti-Ziyâuddin İbnu’l-Esîr örneği-. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Tolan, M. B. (2020). Necmuddîn İbn-i Sivâr’ın şiirinde ilâhi aşk. Turkish Studies - Language and Literature 15(4), 2093-2107
• Tural, H. (2011). Arap edebiyatında arûz. İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yâfi‘î, Afîfu’d-dîn Abdullah b. Es‘ad Ali b. Süleyman. (1997/1417). Mirâtu’l-cenân ve ‘ibretu’l-yakzân. (thk. Halil Mansûr) Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-’İlmiyye.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman. (2006/1427). Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ’. Kahire: Dâru’l-Hadîs.