Aşıkpazâde’deki Türk: Bir Özel Şahsın Osmanlı Tarihi

Yıl 2014, Cilt: 44 Sayı: 44, 45 - 66, 15.04.2014

Murat Cem Mengüç

https://doi.org/10.18589/oa.560453

Öz

15. yüzyılda Osmanlı aydınları tarih kitaplarını sivil güçlerini uyguladıkları bir
platform olarak kullandılar. Bu makale Aşıkpaşazâde ve onun Kitab-ı Tevarih-i Ali
Osman isimli Osmanlı tarihine odaklanıyor. Temel argümanı, bu kitabın sivillerin
Osmanlı kimliği ve meşrutiyetinin oluşturulmasını nasıl etkilediklerinin bir örneği
olduğu. Makale erken dönem Osmanlı tarih kitaplarında açık bir Türkçü söylemin
ortaya çıkışını ve Aşıkpaşazâde’nin bu oluşumdaki rolünü inceliyor. Aynı zamanda,
Halil İnalcık ve Jean Jacques Rousseau’nun saptamalarına dayanarak Aşıkpaşazâde’nin
hayatını teorik olarak irdeliyor. Aşıkpaşazâde’yi bir private individual (özel şahıs) olarak tanımlayan bu makale, bu gibi bireylerle erken modern dönem Batı devletleri arasında varolduğu kabul edilen politik güç paylaşımı dinamiklerinin 15. yüzyıl Osmanlı
İmparatorluğu’nda da varolduğunun altını çiziyor

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, tarih, tarih yazımı, kimlik, Türk, Türkmen, Aşıkpaşazâde, Halil İnalcık, Jean Jacques Rousseau

The Türk in Aşıkpaşazâde: A Private Individual’s Ottoman History

Öz

During the late fifteenth century Ottoman intellectuals used history
books as a venue to practice civilian power. This essay focuses on Aşıkpaşazâde
and his history of the Ottomans, Kitâb-ı Tevârih-i Âli Osman. The essay argues
that the book was an example of how civilians contributed to the construction
of Ottoman identity and legitimacy. It explains the emergence of an explicitly
Turkic discourse within the early Ottoman history books and Aşıkpaşazâde’s role
in this phenomenon. The essay also evaluates Aşıkpaşazâde’s life from a theoretical
perspective, building on Halil İnalcık and Jean Jacques Rousseau’s arguments. It
describes Aşıkpaşazâde as a private individual, and suggests that the dynamics of
power sharing between people and the state in the early modern

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, history, historiography, identity, Türk, Türkmen, Aşıkpaşazâde, Halil İnalcık, Jean Jacques Rousseau.

Kaynakça

• Bayatlı, Camı Cem Ayin, Millet Kütüphanesi, Tarih Fihristi, 23.
• Kemal, Selatinname, İstanbul Üniversitesi Nadide Eserler Kütüphanesi, TY 331.
• Nişancı Mehmed Paşa, Risale, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 234
• Safai, Fethnamei İnebahtı & Modon. İstanbul: Topkapı Revan Kütüphanesi, No. 1271.
• Vienna Anonymous, Wien: National Bibliothek, No. 23.
• Yazıcıoğlu, Tevarihi Ali Selçuk, İstanbul: Topkapı Revan Kütüphanesi, No. 1390.
• Anhegger, Robert: “Mu’âli’nin Hünkârname’si,” Tarih Dergisi, vol. II, 1950, 145-166.
• Anhegger, Robert: “Mehmed B. Hacı Halîl Ül-Kunevî’nin Tarih-i Âl-i Osman-ı,” Tarih Dergisi, vol. II 1951, 51-66.
• Atsız, Nihal: Osmanlı Tarihleri I, İstanbul: Türkiye Yayınevi 1947.
• Babinger, Franz: Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, trans. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı, 1992.
• Cengiz, Halil Erdoğan: “Yahşı Fakih”, Tarih ve Toplum, 71, 1989, 39-41.
• Divitçioğlu, Sencer: Osmanlı Beyliğinin Kuruluşu, İstanbul: Eren Yayıncılık 1996.
• Giese, F.: Anonim Tevârîh-i Âli Osman, trans. Nihat Azamat, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1992.
• Heywood, Colin and Colin Imber (ed.): Studies in Ottoman History in Honour of Professor V.L. Ménage, Istanbul: The Isis Press 1994.
• Holt, P. M. and Bernard Lewis (ed.): Historians of the Middle East, London: Oxford University Press 1964. Imber, Colin: The Ottoman Empire, London: Palgrave Macmillan 2002.
• Köprülü, Mehmet Fuat: “Ahmadī,” Islam Ansiklopedisi, vol. I, 1940, 707.
• Mélikoff-Sayar, Irène (ed.): Le Destan d’Umur Pacha, Paris: Presses Universitaires de France 1954.
• Ménage, V. L.: Neshri’s History of the Ottomans, London: Oxford University Press, 1964.
• Ménage, V. L.: “Menaqib of Yakhshi Faqih”, Bulletin of School of Oriental and African Studies, 26, 1963, 50-54.
• Olgun, İbrahim and İsmail Parmaksızoğlu: Firdevsî Rumî, Kutb-Nâme, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1980.
• Öztürk, Necdet (ed.): Anonim Tevârih-i Âli Osman, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı 2000.
• Öztürk, Necdet (ed.): XV. Yüzyıl Tarihçilerinden Kemal Selâtînnâme, Ankara, Türk Tarih Kurumu 2001.
• Öztürk, Necdet (ed.): Fatih Devri Kaynaklarından Düstûrnâme-i Enverî, İstanbul: Kitabevi 2003.
• Rousseau, Jean Jacques: Discourse on Inequality, trans. G. D. H. Cole, Digireads, 2006. THE TÜRK IN AŞIKPAŞAZÂDE
• Sılay, Kemal: “Ahmedī’s History of the Ottoman Dynasty”, Journal of Turkish Studies, 16 1992, 129-200.
• Taeschner, Franz (ed.): Ğihānnümā, Die Altosmanische Chronik des Mevlānā Mehemmed Neschrī, Band I, Einleitung und Text des Cod. Menzel, Leipzig: Otto Harrasowitz 1951.
• Taeschner, Franz: Ğihānnümā. Die Altosmanische Chronik des Mevlānā Mehemmed Neschrī, Band II, Einleitung und Text des Cod. Menzel, Leipzig: Otto Harrasowitz 1953.
• Tulum, Mertol (ed.): Târîh-i Ebü’l-feth, İstanbul: Baha Matbaası, 1977.
• Turan, Şerafettin (ed.): Ibn-i Kemal, Tevarihi Ali Osman, I. Defter, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi 1991.
• Unat, F. R. and M. A. Köymen (ed.): Neşri: Kitab-ı Cihan-nüma, Ankara: Türk Tarih Kurumu 1995.
• Ünver, İsmail (ed.): Ahmedi İskender-nāme, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 1983.
• Yavuz, Kemal & M. A. Yekta Saraç (ed.): Âşıkpaşazade, Osmanoğulları’nın Tarihi, İstanbul: K Kitaplığı 2003.
• Yücel, Yaşar and Halil Engin Cengiz (ed.): Rûhî Târîhî, Ankara: Türk Tarih Kurumu 1992.