Osmanlı Macaristan’ında Son Kale: Temeşvar’ın Osmanlı Hakimiyetinden Çıkması (1716)

Yıl 2019, Cilt: 54 Sayı: 54, 199 - 240, 21.06.2019

Bekir Gökpınar

https://doi.org/10.18589/oa.632399

Cited By: 1

Öz

1552 yılında Osmanlıların hakimiyeti altına giren ve bir eyalet haline getirilen

Temeşvar, Erdel bölgesinin korunmasında stratejik açıdan büyük öneme haizdir.

Uzun süre Osmanlı idaresinde kalan Temeşvar, 1699 Karlofça antlaşması sonrasında

da Osmanlı idaresinde kaldı. Fakat bilahare başlayan Osmanlı-Avusturya savaşları

Temeşvar’ı yeniden gündeme getirdi. 1716 yılında Damad Ali Paşa’nın Varadin Seferi

büyük hezimetle sonuçlanmış, akabinde Habsburglar Belgrad’ı değil Banat yaylalarının

en önemli kalesi Temeşvar’a yöneldi. Temeşvar, Tuna’nın kuzeyinde kalan son Osmanlı

toprağıydı ve buraya yeterli desteği verememişti. Temeşvar, uzun süre direndi, ancak

beklenen yardım gelmeyince teslim edildi.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Temeşvar, Ali Paşa, Varadin, Belgrad, Tuna

Kaynakça

• Bibliyografya Arşiv Kaynakları BOA, Ali Emiri Ahmed III (AE.SAMD-III), 4916, 19866, 20124, 20890. BOA, Bab-ı Asafi Divan-ı Hümayun Sicilleri Mühimme Defterleri (MD), 125. BOA, Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Defterleri (D.BŞM.d), 1232-A, 1234, 1335. BOA, Bab-ı Defteri Başmuhasebe Kalemi Evrakı (D.BŞM), 1903/51. BOA, Bab-ı Defteri Büyük Kale Kalemi Defterleri (D.BKL.d), 32376, 32388. BOA, Bab-ı Defteri Büyük Kale Kalemi Evrakı (D.BKL), 88/78. BOA, Bab-ı Defteri Mevkufat Kalemi Evrakı (D.MKF). nr. 793/52. BOA, Bab-ı Defteri Teşrifat Kalemi Defterleri (D.TŞF.d), 346. BOA, Cevdet Askeriye (C.AS.), 663/27862. BOA, Divan-ı Hümayun Divan Kalemi (A.DVN), 733/63, 738/26, BOA, İbnülemin Adliye (İE.ADL), 11/721. BOA, İbnülemin Maliye (İE.ML), 11072. BOA, Kamil Kepeci Defterleri (KK.d). 2847, 2851, 4757. BOA, Maliyeden Müdevver Defterler (MAD), 1030, 2226, 2854, 5546, 6549, 8461, 14359, 17900. Yazmalar Ahmed b. Mahmud (Göynüklü): Tarih, Berlin, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms.or.quart, nr. 1209. OSMANLI MACARISTAN’INDA SON KALE 238 Kaynak Eser ve İncelemeler Ágoston, Gábor: Osmanlı’da Strateji ve Askeri Güç, çev. M. Fatih Çalışır, İstanbul: Timaş Yayınları, 2012. Ágoston, Gábor: “Avrupa’da Osmanlı Savaşları, 1453-1826”, Top, Tüfek ve Süngü, Yeniçağda Savaş Sanatı, 1453-1815, ed. Jeremy Black, çev. Yavuz Alogan, İstanbul: Kitap Yayınevi, 2010. Ágoston, Gábor: Osmanlı’da Savaş ve Serhad, çev. ve haz. Kahraman Şakul, İstanbul: Timaş Yayınları, 2013. Ágoston, Gábor: “The Ottoman Wars and the Changing Balance of Power Along the Danube in the Early Eighteenth Century”, The Peace of Passarowitz, 1718, ed. Charles Ingroa and others, Indiana: Purdue Universty, 2011. Arneth, Alfred von: Prinz Eugen von Savoyen, II, 1708-1718, Wien: Verlag der typografischliteratisch- artistischen Anstalt, 1858. Ayverdi, İlhan: Büyük Misalli Türkçe Sözlük, III, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2006. Broucek, Peter: Prinz Eugen, Wien: Deuticke, 1986. Creasy, Edward S.: History of the Ottoman Turks, Newyork: Henry Hold and Company, 1878. Daniel, Pârvu: “Ocuparea si anexarea Banatului (1716-1718). Organizarea administrativă a acestuia”, Quaestiones disputatae (revistă studenţească de istorie şi arheologie), nr. 2-2004, Timişoara: Univ. de Vest., 2004. David, Geza, “The Eyalet of Temesvar in the Eighteenth Century”, Oriente Moderno, New Series 18 (79)/1: The Ottoman Empire in The Eighteenth Century, ed. Kate Fleet, Roma: Istituto per l’oriente C.A. Nallino, 1999. Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî: Evliya Çelebi Seyahatnamesi, V, haz. Yücel Dağlı v.dğr., İstanbul: Yapı KrediYayınları, 2001. Feneşan, Costin: “Artileria Cetătii Timişoara La 1716”, Analele Banatului, S.N., Arheologieİstorie, XX (2012), s. 245-257. Gezer, Ömer: Kale ve Nefer: Habsburg Sınırında Osmanlı Askeri Gücünün Yeniden Örgütlenmesi (1699-1715), (Yayınlanmamış Doktora Tezi) Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2016. Gökpınar, Bekir: Varadin Seferinde Organizasyon ve Lojistik(1716), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013. Hammer-Purgstall, Joseph von: Geschichte des osmanischen Reiches größtenteils aus bisher unbenützten Handschriften und Archiven, c. VII: Vom Carlowiczer bis zum Belgrader Frieden, 1699-1739, Pest: C. A. Hartleben, 1831. Hategan, İoan: “Vilayetul De Tımışoara:1552-1716”, Cronologia Banatului II/2, Tımışoara: Editura Banatul, Artpress, 2005. Hategan, İoan: Prin Timişoara de Odinioara, Timişoara: Editura Banatul, 2006. B E K I R G Ö K PI N A R 239 Ingrao, Charles:“The Habsburg-Ottoman Wars and the Modern World”, The Peace of Passarowitz,1718, ed. Charles Ingroa and others, Indiana: Purdue Universty, 2011. Jorga, Nicola: Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. IV, çev. Nilüfer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2005. Kann, Robert A.: A History of the Habsburgs 1526-1918, London: University of Califorina Press, 1974. Karagöz, Hakan: “Petervaradin Muharebesinde (1716) Habsburgların Osmanlılardan Ele Geçirdiği Silahlar ve Harp Teçhizatı”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 59 (2014), s. 79-112. Malleson, George Bruce: Prince Eugen of Savoy, London: Chapman and Hall, 1888. Matuschka, Ludwing: Feldzüge des Prinzen Eugen von Savoyen Nach den Feld-Acten und anderen authentischen Quellen, c. XVI: Der Türken-Krieg 1716-18: Feldzug 1716, Wien: Verlag des k. und k. Generalstabes, 1891. Mauvillon, Èlèazar de: Historie du Prince Eugen de Savoye, c. V, Vienne: Chez Briffaaut, 1777. McGowan, Bruce: “Ayanlar Çağı, 1699-1812”, Osmanlı İmparatorluğunun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, c. II: 1600-1914, ed. Halil İnalcık, Donald Quataert, çev. Ayşe Berktay, İstanbul: Eren Yayıncılık, 2006. McKay, Derek: Prince Eugen of Savoy, London: Thames and Hudson, 1977. Murphey, Rhoads: Osmanlı’da Ordu ve Savaş 1500-1700, çev. Tanju Akad, İstanbul: Homer Kitapevi, 2007. Oppenheimer, Wolfgang: Prinz Eugen Von Savoyen, München: Diederichs, 1996. Özvar, Erol: “Osmanlı Devletinde Bütçe Harcamaları (1509-1788)”, Osmanlı Maliyesi Kurumlar ve Bütçeler, I, haz. Mehmet Genç, Erol Özvar, İstanbul:Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, 2006, s. 197-238. Parvev, Ivan: Habsburgs and Ottomans Between Vienna and Belgrade (1683-1739), Newyork: Columbia University Press, 1995. Samardžić, Nikola: “The Peace of Passarowitz, 1718: An Introduction”, The Peace of Passarowitz, 1718, ed. Charles Ingroa and orhers, Indiana: Purdue University, 2011. Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa: Nusretnâme, İnceleme-Metin (1106-1133/16951721), haz. Mehmet Topal, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2018. Stein , Mark L.: Osmanlı Kaleleri Avrupa’da Hudut Boyları, çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 2007. Sugar, Peter F.: Southeastern Europe under Ottoman Rule, 1354-1804, Washington: Universty of Washington Press, 1977. Târih-i Râşid ve Zeyli, Râşid Mehmed Efendi ve Çelebizâde İsmaîl Âsım Efendi (1071- 1141/1660-1729), C. II, haz. Abdülkadir Özcan v.dğr., İstanbul: Klasik Yayınları, 2013. OSMANLI MACARISTAN’INDA SON KALE 240 Uzunçarşılı, İ. Hakkı: Osmanlı Devleti Teşkilatından Kapıkulu Ocakları, c. I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988. Uzunçarşılı, İ. Hakkı: Osmanlı Tarihi, c. III/I-IV/I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1988. Üsküdarî Abdullah Efendi: Vâkı‘ât-ı Rûz-merre, haz. Muzaffer Doğan, Recep Ahıshalı, Erhan Afyoncu, Mahmut Ak, c. I-IV, Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi, 2017. Zinkeisen, Johann Wilhem: Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, c. V, çev. Nilifer Epçeli, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, 2011.