Kendi Aynasında Bir Alim-Tarihçi: İbn Kennân’ın Yevmiyye’sinde Ben-anlatısı ve Kimlik

Year 2023, Volume: 62 Issue: 62, 77 - 111, 22.11.2023

Yahya Koç

https://doi.org/10.18589/oa.1398390

Abstract

İbn Kennân, 18. yüzyılda Osmanlı Şam’ının kültür merkezlerinden biri olan Sâlihiyye’de yaşamıştır. Buradaki bir medresede ders vererek, bir camide Halvetiyye şeyhliğini sürdürerek, tarih boyunca kendi geleneklerine göre şekillenmiş alim ve sûfi kimliklerinin pratiklerini yerine getirmiştir. Yazmış olduğu Havâdis el-Yevmiyye min Tarîh İhdâ Aşere ve Elf ve Mie isimli vekayinâmede bu geleneklere mensubiyetini de gösteren bir ben-anlatısı üslubu kullanmış olduğu dikkati çekmektedir. Genel ola- rak vekayinâmesinde aktardığı gelişmeler hakkındaki tespit ve yorumlarının yanında, ben-anlatısı üslubuyla yaptığı aktarımlar yaşadığı zamanın ve mekânın şartlarına göre söz konusu geleneklerle bir etkileşim içinde olduğunu göstermektedir. Bu iki kimlik alanının yanı sıra yaşadığı şehrin iklimi, florası ve mimari varlığını benimsemesiyle şekillenen Şamlılık, İbn Kennân’ın diğer bir aidiyet alanıdır. Halvetiyye şeyhliği, genç yaşta babasından devraldığı bir vazifedir. Şeyhi olduğu tarikat ve bu tarikatın men- supları hakkında Yevmiyye’de verdiği bilgiler, 18. yüzyılda Şam’da sûfi hayatın nasıl yaşandığını örneklendirmesi bakımından önemlidir. Hayatının geç bir döneminde başladığı müderrisliğiyle ilgili anlatımları, hem kendisinin bu mesleği sürdürmek için verdiği mücadeleyi ortaya koymakta hem de Şam ilmiyesinin işleyişi hakkında bilgi sahibi olmayı sağlamaktadır.

Keywords

İbn Kennân es-Sâlihî, Yevmiyye, ben-anlatısı, Şam, Halvetiyye, ulema.

References

• Akkach, Samer: Abd Al-Ghani al-Nabulusi: Islam and the Enlightment, Oxford: Oneworld 2007. Asad, Talal: “Dinin Antropolojik Bir Kategori olarak İnşası,” Dinin Soykütükleri Hıristiyan- lıkta ve İslamda İktidarın Nedenleri ve Disiplin, çev. Ayet Aram Tekin, İstanbul: Metis Yayınları 2014, s. 41-72.