Yeni Verilerle Anadolu’da Pers Mimarisi Geleneği: Apadanalar

Year 2020, Volume: 2 Issue: 2, 241 - 276, 21.09.2020

Davut Yiğitpaşa , Osman Öztürk

Abstract

Anadolu veya Küçük Asya olarak bilinen coğrafyada iki asrı aşkın hüküm süren Persler (MÖ 547-330), bölgeyi birinci dereceden kültürlerini yansıtan İran merkezli ve Güney kısımları ile Batı Hemedan bölgeleriyle etkilemişlerdir. Anadolu siyasi, sosyo-kültürel ve özellikle mimari açıdan Yüksek Pers Sanatı olarak nitelendirebileceğimiz Apadana (Sütunlu Salon, Taht Salonu, Kabul Salonu, Hypostyle Salon, Tören Salonu, Kamu Binası) yapılarıyla özdeşleşmektedir. Çatısını sütunların taşıdığı ve temelde kabul eylemine yönelik işlevi olan Apadana yapıları Anadolu coğrafyasında; köken grubunda değerlendirilen ve Geç Hitit (?) özellikli Hattuşa Apadanası (D Yapısı), Med-Frig-Pers dönemlerini bir kompozit halde sunan Kerkenes Dağı Apadanaları, Urartu ve Pers apadanalarının gelişim evrelerini stratigragik bir şekilde çağdaşları Kafkasya örnekleri (Karacamirli, Qurban Tepe-İdeal Tepe) gibi gösteren Altıntepe Apadanası ve Evreleri, Greko-Pers etkileri gösteren ve bitmemiş bir yapı olan Nevşehir Apadanası, Batı Anadolu’da Helen-Pers etkilerini taşıyan (yuvarlak-oluklu sütun) Larisa Apadanası, Güneydoğu Anadolu’da yer alan ve Persler’in başkentlerinde bulunan sütunlu salonların tipik bir yansıması olan Tille Höyük Apadanası ve son dönemlerde ortaya Orta Anadolu’nun kuzeyinde bulunan Amasya-Oluz Höyük Apadanası ile temsil edilmektedir.

Keywords

Apadana, Pers, Anadolu, Sütun, Mimari

Project Number

PYO.FEN.1904.16.018

Thanks

OMÜ Bilimsel Araştırmalar Projeleri Başkanlığı'na (PYO.FEN.1904.16.018) desteklerinden dolayı çok teşekkür ederiz.

Pers Architecture Tradition In Anatolia With New Data: Apadanas

Abstract

Keywords

Apadana, Persia, Anatolia, Column, Architecture

Project Number

PYO.FEN.1904.16.018

References

• AKURGAL, E., 2007. Anadolu Uygarlıkları, Salih, Fatma, Zehra, Fikri ve Lemis Akurgal’ın Anılarına, NET Turistik Yayınları A.Ş, 9. Baskı, İstanbul.
• ARNOLD, D.,1991. “Amenemhat I and the Early Twelfth Dynasty at Thebes”, Lila Acheson Wallace Curator, Egyptian Art, The Metropolitan Museum of Art, ss. 5-48.
• ARNOLD, D., 1996. “Hypostyle Halls of the Old and Middle Kingdom?”, Department of Ancient Egyptian, Nubian, and Near Eastern Art, William Kelly Simpson at the Museum of Fine Arts, Ed.: Peter Der Manuelian, Boston, I, ss. 39-54.
• BADAWY, A., 1966A. A History of Egyptian Architecture, University of California Press, Berkeley.
• BALTACIOĞLU, H., 2016. “Halentiu-Halentu (wa), Alacahöyük 2. Hitit Yapı Katı ve Boğazköy Büyükkale Sarayı”, Ahmet Ünal Armağanı, Studies in Honour of, Eski Anadolu Araştırmalarına ve Hititlere Adanmış Bir Hayat, (Eds: Sedat Erkut-Özlem Sir Gavaz), Antahsumsar-Çiğdem, Arkeoloji ve Sanat Tayınları, Baskı-Cilt V, İstanbul, ss. 49-67.
• BARAN, A., 2016. “Kerkenes Kazısı 2012-2013 Yılları Çalışmaları veYerleşimin Tanımlanması Üzerine Değerlendirmeler/ The 2012-2013 Excavations at Kerkenes and Evaluationsof the Settlement”, Mediterranean Journal of Humanitie (MJH), 7/2, ss. 49-87.
• BARNETT, R. D., 1957. “Persepolis”, Iraq, Vol. 19, No. 1, British Institute for the Study of Iraq, ss. 55-77.
• BLAYLOCK, S., 2009. Tille Höyük 3: The Iron Age, Part 1: Introduction, Stratification and Architecture, British Institute at Ankara Monograph 41, London.
• BLAYLOCK, S., 2016. Tille Höyük 3.1 + Tille Höyuk 3.2 (Bundle), British Institute at Ankara Monograph, British Institute of Archaeology at Ankara.
• BLAYLOCK, S., 2017. “Fırat Üzerinde Tille Höyük’te Akhaimenid Tabakası ve Güneydoğu Anadolu’da Akhaimenid Arkeolojisi İçin Diğer Bulgular/The Achaemenid Level at Tille Höyük on the Euprates and Other Evidence for Achaemenid Archaeology in South-East Anatolia”, Persler, Anadolu’da Kudret ve Görkem/The Persians, Power and Glory in Anatolia, Ed.: Kaan İren - Çiçek Karagöz - Özgün Kasar, Yapı Kredi Yayınları (YKY), 1. Baskı, İstanbul, ss. 390-407.
• BITTEL, K., 1960/1961. “Legenden vom Kerkenes-Dağ (Kappadokien)”, Oriens, Vol. 13/14, Brill, ss. 29-34.
• BOEHLAU, J – KARL, S., 1902–1934, 1. Cilt, Vol. 1, Kungl. Vitterhets Historie och Antikvitets Akademien, Die Bauten: Berlin: Walter de Gruyter.
• BRANTING, S. - BALTALI TIRPAN, S. – PENACHO, S., 2016. “Kerkenes News 2014-2015”, Kerkenes Project, Department of Anthropology, University of Central Florida, ss. 1-15.
• BREWER, D. J. – TEETER., 2011. E., Mısır ve Mısırlılar, Çev: Nihal Uzan), Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• BRIXHE, C. - SUMMERS, G. D., 2006. “Les Inscriptions Phrygiennes De Kerkenes Dağ (Anatolie Centrale)”, Band XLV, Kadmos, Zeitschrift für vor-und Frühgriechische Epigraphik, Oxford, ss. 91-134.
• ÇILINGIROĞLU, A., 1979. “Urartu Apadanasının Kökeni”, Anadolu Araştırmaları VI, ss. 97-107.
• ÇILINGIROĞLU, A., 1997. Urartu Krallığı Tarihi ve Sanatı, İzmir.
• DANIEL L., 2013. “The Archaeological Results”, The Palace of Darius at Susa, The Great Royal Residence of Achaemenid Persia, Ed.: Jean Perrot, I.B. Tauris, Published in Assocation With The Iran Heritage Foundation, New York, s. 186.
• DANTI, M. D., 2013. Hasanlu V: The Late Bronze and Iron IPeriods, Hasanlu Excavation Reports, University of Pennsylvania Press, October 24.
• DÖNMEZ, Ş. - NAZA DÖNMEZ, E. E., 2007. “Amasya-Oluz Höyük Kazısı 2007 Dönemi Çalışmaları: İlk Sonuçlar”, Collouquim Anatolicum VI, ss. 49-74.
• DÖNMEZ, Ş., 2009a. “Karadeniz’de Bir Hitit Yerleşimi”, Aktüel Arkeoloji, No:11, ss. 32-33.
• DÖNMEZ, Ş., 2009b. “Bir Anadolu Kralı Yeniden Doğuyor”, NTV Tarih, No: 6, ss. 9-10.
• DÖNMEZ, Ş., 2014. Kuzey-Orta Anadolu'da Yeni Bir Arkeolojik Keşif: Oluz Höyük Kubaba (Matar Kubileya) Tapınağı (Kızılırmak Kavsi İçinde Ana Tanrıça İle İlgili Güncel Bulgular”, Arkeoloji İle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar. Veli Sevin'e Armağan. Scripta/Essays in Honour of Veli Sevin. A Life Immersed in Archaeology, Ed.: A. Özfırat, İstanbul, ss. 289 - 304.
• DÖNMEZ, Ş., 2015. “Oluz Höyük Kazıları Işığında Kuzey-Orta Anadolu (Pontika Kappadokia) Akhaimenid Varlığına Güncel Bir Bakış”, TÜBA-AR, Sayı: 18, ss. 71-107.
• DÖNMEZ, Ş. – SABA, M., 2018. “Anadolu’da Zerdüşt İnancı ve Ateş Kültünün En Erken Temsilcileri Amasya-Oluz Höyük Ateşgedesi ve Apadanası”, Aktüel Arkeoloji, Sayı: 66 (Kasım-Aralık), İstanbul, ss. 14-17.
• DRAYCOTT, C. M. – SUMMERS, G. D. - BRIXHE, C., 2008. Kerkenes Special Studies 1: Sculpture and Inscriptions from the Monumental Entrance to the Palatial Complex at Kerkenes Dag, Turkey, Chicago, The Oriental Institute of the University of Chicago.
• DUSINBERRE, E. R. M., 2002. “An Excavated Ivory from Kerkenes Daǧ, Turkey: Transcultural Fluidities, Significations of Collective Identity, and the Problem of Median Art”, Ars Orientalis, Vol. 32, Medes and Persians: Reflections on Elusive Empires, Freer Gallery of Art, The Smithsonian Institution and Department of the History of Art, University of Michigan, ss. 17-54.
• DÜZGÜNEŞ, E.- DEMİREL, S., 2016. “Evaluation of Boğazköy-Hattusha Arcaeological Site’sProteciton Problems in the Scope of Visitor Management”, Recent Researches inInterdisciplinary Sciences, Ed.: Recep Efe - İsa Cürebal - Gulnara Nyussupova, ST. Kliment Ohridski University Press, Sofia, ss. 139-154.
• DYSON, R. H. JR., 1960. “Hasanlu and Early Iran”, Archaeology, Vol. 13, ss. 118-129.
• DYSON, R. H. JR., 1989. “The Iron Age architecture at Hasanlu: an essay”. Expedition: The magazine of the University of Pennsylvania, 31/2, ss. 107-127.
• FRANCOVICH, G. D., 1966. “Problems of Achaemenid Architecture”, East and West, Vol. 16, No: 3/4, Istituto Italiano per l'Africa e l'Oriente (IsIAO), s. 201-260.
• FORBES, T. B., 1983. Urartian Architecture, Ed.: A.R. Hands - B.Sc. - M.A., D. Phil - D.R. Walker, BAR International Series 170, 122 Banbury Road, Oxford OX2 7BP, England.
• GENZ, H., 2012. “Boğazköy: Terk Edilmeyen Kent”, Son Tunç Çağından Hellenistik Döneme Anadolu’nun Arkeoloji Atlası, Sayı: 2, Ed.: Necmi Karul, Doğan Burda Yayınları, İstanbul, ss. 84-89.
• GHIRSHMAN, R., 1963. “L’Apadana De Suse”, Iranica Antiqva, Sous La Direction De R. Ghirshman et L. Vanden Berghe, Vol. III, E.J. Brill, Printed in The Netherlands, Leiden, ss. 148-155.
• GOFF, C., 1968. “Luristan In The First Half Of The Fırst Millennium B.C., A Preliminary Report On The First Season's Excavations At Baba Jan, And Associated Surveys İn The Eastern Pish-İ-Kuh”, Iran, Vol. 6, British Institute of Persian Studies, ss. 105-134.
• GOFF, C., 1969. “Excavations at Bābā Jān, 1967: Second Preliminary Report”, Iran, Vol. 7, British Institute of Persian Studies, ss. 115-130.
• GÜNDOĞDU, H. - BAYHAN A. A. - AKTEMUR A. M. - TIĞCI S. - ARSLAN, M., 2009. Kültür Varlıkları İle Kemah, Kariyer Matbaacılık, Ankara.
• HERZFELD, E. E., 1929. “Bericht uiber die Ausgrabungen von Pasargadae 1928”, Archäologische Mitteilungen aus Iran, AMI I, Germany, ss. 4-16.
• HOVHANNISYAN (OGANESJAN), K. L., 1961. Arin-Berd I. Arkhitektura Erebuni po Materialam Raskopok 1950-59, (Arin-Berd 1: Architecture of Erebuni, excavation materials 1950-1959), Arkheologicheskie raskopki v Armenii 9, (Archaeological sites in Armenia 9), Akademii Nauk Armianskoe SSR, Yerevan.
• HUOT, J.L. - THALMANN, J.P. - VALBELLA, D., 2000. Kentlerin Doğuşu, Çev.: Ali Bektaş Girgin, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara.
• IŞIKLI, M., 2010. “The Results of Surveys in the Environs of the Urartian Fortredd of Altıntepe in Erzincan, Eastern Anatolia (Invastigations of Public Settlement Areas and Observations on the Post-Urartian Period)”, Proceedings of the 6 th International Congress of the Archaeology of the Ancient Near East, 5 May - 10 May 2009, Sapienza, Universita di Roma, Eds.: P. Matthiae - F. Pinnock – L. Nigro, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, Vol. 2, ss. 265-278.
• İNAN, A., 1992. Eski Mısır Tarih ve Medeniyeti, III. Baskı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Tarih Kurumu Yayınları, XIII/6. Ankara.
• MOORE, J., 1993. Tille Höyük 1: The Medieval Period, British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph no: 14, Ankara.
• KALKAN, H., 2008. M.Ö. 6-4. Yüzyıllarda Doğu Anadolu: Arkeolojik Veriler Işığında Tarihsel Ve Kültürel Değerlendirme, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• KARAOSMANOĞLU, M. - ÖZKAN, H. - ÖZTÜRK, N., - CAN, B., - KORUCU, H., 2005. “Altıntepe Kazısı 2003”, 26. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 127-138.
• KARAOSMANOĞLU, M. - CAN, B. - KORUCU, H., 2007.“Altıntepe Urartu Kalesi 2005 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 28. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, 29 Mayıs-2 Haziran 2006, Çanakkale, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 259-270.
• KARAOSMANOĞLU, M. - CAN, B. - KORUCU, H., 2008. “Altıntepe Urartu Kalesi 2006 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, , 3. Cilt, 28 Mayıs-1 Haziran 2007 Kocaeli, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 497-514.
• KARAOSMANOĞLU, M., 2008. “Altıntepe Kalesi İkinci Dönem Kazıları”, Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, Atatürk Üniversitesi 50. Kuruluş Yıldönümü Armağanı, Ed.: B. Can - M. Işıklı, İstanbul, ss. 69-83.
• KARAOSMANOĞLU, M. - IŞIKLI, M., 2008. “Altıntepe Civarı Yüzey Araştırması 2006 Çalışmaları”, 29. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, 28 Mayıs-1 Haziran 2007, Kocaeli, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 503-506.
• KARAOSMANOĞLU, M. - CAN, B. - KORUCU, H., 2009. “Altıntepe Urartu Kalesi 2007 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, 26-30 Mayıs, 2008 – Ankara, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, ss. 119-138.
• KARAOSMANOĞLU, M., 2009a. “Anadolu Uygarlıkları – Altıntepe, Urartu Uygarlığı ve Eşsiz Kültürünün İzleri”, Aktüel Arkeoloji, Sayı, 11, ss. 72-80.
• KARAOSMANOĞLU, M., 2009b. “İkinci Dönem Kazıları Işığında Altıntepe Apadanası”, Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığına Adanmış Bir Hayat, Ed.: Haluk Sağlamtimur, Eşref Abay, Zafer Derin, Aylin Ü. Erdem, Atilla Batmaz, Fulya Dedeoğlu, Mücella Erdalkıran, Mahmut Bilge Baştürk, Erim Konakçı, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, ss. 353-359.
• KARAOSMANOĞLU, M., 2010. “Altıntepe Urartu Kalesi 2008 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 31. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, 25-19 Mayıs 2009, Denizli, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ofset Matbaacılık, Ankara, ss. 17-34.
• KARAOSMANOĞLU, M. - CAN, B. - KORUCU, H., 2012. “Altıntepe Urartu Kalesi 2010 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 33. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3. Cilt, 23-28 Mayıs 2011, Malatya, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ofset Matbaacılık, Ankara, ss. 303-319.
• KARAOSMANOĞLU, M. - KORUCU, H., 2012. “The Apadana of Altıntepe in the Light of the Second Season of Excavations”, Anatolian Iron Ages 7 the Proceedings of the Seventh Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Edirne (19¬24 April 2010,) Ed.: Altan Çilingiroğlu – Antonio Sagona, ss. 131-148.
• KARAOSMANOĞLU, M. - KORUCU, H. - YILMAZ, M. A., 2013. Altıntepe Urartu Kalesi 2011 Yılı Kazı ve Onarım Çalışmaları”, 34. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, 28 Mayıs-1 Haziran 2012, Çorum, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Pegasus Görsel İletişim Hizmetleri, Çorum, ss. 137-146.
• KARAOSMANOĞLU, M., - YILMAZ, M. A., 2012.“Altıntepe Urartu Kalesi Kanalizasyon Sistemi”, Stratonikeia’dan Lagina’ya / From Stratonikeia to Lagina, Ahmet Adil Tırpan Armağanı / Festschrift in Honour of Ahmet Adil Tırpan, Ed.: B. Söğüt, Ege Yayınları, Ayrıbasım / Offprint, İstanbul, ss. 353-367.
• KARAOSMANOĞLU, M. - KORUCU, H., 2013. “Altıntepe’den Bir Frig Seramiği”, Tarhan Armağanı, M. Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler / Eassy in Honour of M. Taner Tarhan, (Eds: O. Tekin – M.H. Sayar – E. Konyar), Ege Yayınları, Ayrıbasım / Offprint, İstanbul, ss. 233- 328.
• KARAOSMANOĞLU, M. - YILMAZ, M. A., 2013. “Altıntepe Kalesinden Günümüze Yansımalar / The Reflections From Altıntepe Fortressto Present Day”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi / The Journal of International Social Research, 6/25, ss. 275-282.
• KARAOSMANOĞLU, M. - KORUCU, H. - YILMAZ, M. A., 2014. “Altıntepe Urartu Kalesi Kazı ve Onarım Çalışmaları 2003-2013”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 40. Kuruluş Yılı Armağanı, Ayrıbasım/Offprint, Haz.: H. Kasapoğlu – M.A. Yılmaz, Ankara, ss. 77-96.
• KARAOSMANOĞLU, M. - IŞIKLI, M. - CANER, E., 2014. “Erzincan-Altıntepe ÇevresiYüzey Araştırmaları”, Anadolu’nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı, Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü 40. Kuruluş Yılı Armağanı, Ayrıbasım/Offprint, Haz.: H. Kasapoğlu – M.A. Yılmaz, Ankara, ss. 505-509.
• KARAOSMANOĞLU, M. - KORUCU, H., 2015. “Altıntepe Urartu Kalesi (2012) Kazı ve Onarım Çalışmaları”, Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi /Journal of the Fine Arts Institute (GSED), Sayı/Number 34, Erzurum, ss. 116-132.
• KARAOSMANOĞLU, M. - YILMAZ, M. A., 2015. “Yeni Veriler Işığında Altıntepe Tapınak Kompleksi”, Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu / International Symposium on East Anatolia South Caucasus Cultures, Bildiriler II, Ed.: M. Işıklı – B. Can, ss. 60-68.
• KARIMIAN, H. - SARFARAZ, A. A. - EBRAHIMI, N., 2010. “Retrieving Achaemenid Palaces İn Borazjan With The Help Of Archeological Findings”, Bagh-ı Nazar, 7/14. Department Of Archaeology, University Of Tehran, ss. 45-58.
• KAYAN, İ. - ÖNER, E., 2016. “Larisa Antik Kenti Çevresinin Coğrafi Özellikleri, Paleocoğrafik Evrimi ve Jeoarkeolojik Değerlendirmeler”, Larisa Buruncuk, Mimari Araştırmaları / Architectural Survey, Ed.: Turgut Saner, Ege Yayınları, İstanbul.
• KEALHOFER, L. - GRAVE, P. - MARSH, B. - STEADMAN, S. - GORNY, R. L. - SUMMERS, G. D., 2010. “Patterns of Iron Age Interaction in Central Anatolia: Three Sites in Yozgat Province”, Anatolian Studies, Vol. 60, British Institute at Ankara, ss. 71-92.
• KHATCHADOURIAN, L., 2014. “Empire in the Everyday: A Preliminary Report on the 2008-2011 Excavations at Tsaghkahovit, Armenia”, American Journal of Archaeology, The Journal of the Archaeological Institute of America, 118/1. ss. 137-169.
• KLEISS, W., 1988. “Die Architectur”, Bastam II, Ausgrabungen In Den Urartäischen Anlagen 1977-1978, Ed.: Wolfram Kleiss), Teheraner Forschungen, Herausgegeben vom, Deutschen Archaologischen Institut Abteilung Teheran, Band V, Gebr. Mann Verlag, Berlin, ss. 13-74.
• KLEISS, W., 1979. “Architektur”, Bastam I Ausgrabungen in den Urartäischen Anlagen1972-1975, Ed.: Wolfram Kleiss, Teheraner Forschungen, Herausgegeben vom, Deutschen Archaologischen Institut Abteilung Teheran, Band IV, Berlin, ss. 11-98.
• KNAUSS, F. S., 2006. “Pasargadae, Susa, Persepolis, Die Paläste der Achämeniden”, in: Das persische Weltreich, Historische Bibliographie, Stutgart, ss. 100-111.
• KNAUSS, F. - GAGOSHIDZE, I. - BABAEV, I., 2010. “A Persian Propyleion in Azerbaijan Excavations at Karacamirli”, BSS. Vol. 11, Achaemenid Impact in the Black Sea: Communication of Powers, Ed.: J. Nieling - E. Rehm, Aarhus University Press, Aarhus, ss. 111-122.
• KNAUSS, F. - GAGOSHIDZE, I. - BABAEV, I., 2013. “Karacamirli: Ein persisches Paradies”, Arta, Achemenet, 004, ss. 1-28.
• MAJIDZADEH, Y., 2001-2002. The Ancient Ozbaki site, Savoudjbolagh, Iran, Teheran.
• MAJIDZADEH, Y., 2010. “Excavations of the ancient Ozbaki Tepe”, Tehran, Miras Farhangi, 1.
• MARTIROSIAN, A. A., 1974. Archaeological Monuments of Armenia, Argishtihinili, Academy of Science of the Armenian Soviet Socialist Republic, Erevan.
• MIR, A. K., 1994. “Susa And Ancient Heritage Of Susa City”, Miras Farhangi Journal, 12.
• MOHAMMADIFAR, J., 2010. “Style architecture of the Achaemenid”, Architectural History, Archaeology of Architecture, (t.y), ss. 99-108.
• MOTAMEDI, N., 1997a. “A Mannean-Median Fortress, Proceedings of Iranian Architecture and City Building Congress”, (Ed. B. A. Shirazi), Tehran, ss. 320–357.
• MOTAMEDI, N., 1997b. “Ziwiyeh. Excavations in 1995”, Reports of archaeological Tehran: Miras Farhangi, ss. 143-170.
• MUSCARELLA, O. W., 1989. “Warfare al' Hasanlu in the lace 9rh Century B.C.”, Expedition, 32/2-3, ss. 24-36.
• NAUMANN, R., 1957. “Bauwerke der Hethitischen Großreichszeit auf Büyükkale”, Boğazköy III, Funde aus den Grabungen 1952 – 1955, Ed.: Kurt Bittel - Rudolf Naumann - Thomas Beran, Ausgrabungen Der Deutschen Orient Gesellschaft und Des Deutsches Archäologisches Instituts, Verlag Gebr. Mann, Berlin, ss. 10-17.
• NAUMANN, R., 2007. Eski Anadolu Mimarlığı, Çev.: Beral Madra,Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• NEVE, P., 1982. Büyükkale, die Bauwerke: Grabungen 1954 – 1966, Boğazköy-Hattuşa, 12, Berlin – Mann.
• NEVE, P., 1993. Hattuşa Stadt der Götter und Tempel, Neue Ausgrabungen in der Hauptstandt der Hethiter, Sonderhefte der Antiken Welt, Zaberns Bildbande zur Archaologie, Verlag Philipp von Zabern, Mainz.
• NYLANDER, C., 1966. “The Toothed Chisel in Pasargadae: Further Notes on Old Persian Stonecutting”, American Journal of Archaeology, 70/4, Archaeological Institute of America, ss. 373-376.
• OSBORNE, J. F. - SUMMERS, G. D., 2014. “Visibility Graph Analysis and Monumentality in the Iron Age City at Kerkenes in Central Turkey”, Journal of Field Archaeology, 39/3, ss. 292-309.
• ÖZGÜÇ, T., 1961. “Altıntepe Kazıları”, Belleten, Vol.25, No. 97-100, Ankara , ss. 253-268.
• ÖZGÜÇ, T., 1963. “Altıntepe’de Urartu Mimarlık Eserleri / The Urartian Architecture on the Summit of Altıntepe”, Anatolia, VII, ss. 51-57.
• ÖZGÜÇ, T., 1966. Altıntepe, Mimarlık Anıtları ve Duvar Resimleri / Architectural Monuments and Wall Paintings, Türk Tarih Kurumu Yayınlarından, V. Seri, No. 24, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ÖZGÜÇ, T., 1969. Altıntepe II, Mezarlar, Depo Binası ve Fildişi Eserler / Tombs, Storehouse And Ivories, , Türk Tarih Kurumu Yayınlarından V/27, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ÖZTÜRK, O., 2018. Pers Mimarisinde Apadanalar: Ortaya Çıkışı ve Gelişimi (Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Samsun.
• PAGLIARI, G., 1988. Function And Significance Of Ancient Egyptian Royal Palaces From The Middle Kingdom Tos Aite Period, A Lexicographical Study And Its Possible Connection With The Archaeological Evidence, Institute Of Archaeology And Antiquity The Universty Of Birmingham, Dipartimento Di Studi Orientali Sapienza, Universita Di Roma, ss. 205-240.
• PERROT, J. - BRUN, A. LE - LABROUSSE, A., 1971. “Recherches archéologiques a Suse et en Susiane en 1969 et en 1970”, 48/ 1-2, Institut Francais du Proche-Orient, ss. 21-51.
• PETRIE, W. M. F. AND WALKER, J. H., 1909. The Palace Of Apries (Memphis II), British Scholl Of Archaeology In Egypt, And Edyptian Research Account Fifteenth, London.
• ROAF, M., 1996. Mezopotamya ve Eski Yakındoğu, Çev.: Zülal Kılıç, Atlaslı Büyük Uygarlıklar Ansiklopedisi 9, İletişim Yayıncılık, İstanbul.
• ROLLINGER, R., 2003. “Kerkenes Dağ and the Median Empire”, Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia, Ed.: G.B. Lanfranchi - M. Roaf - R. Rollinger, History of the Ancient Near East / Monographs, Vol. V, S.a.r.g.o.n. Editrice e Libreria, Padova, ss. 321-326.
• ROOT, M. C., 1985. “The Parthenon Frieze and the Apadana Reliefs at Persepolis: Reassessing a Programmatic Relationship”, American Journal of Archaeology, Archaeological Institute of America, Centennial Issue, 89/1, ss. 103-120.
• SAFARI, S. - GHADIM, F. A., 2015. “Examine the Evolution of Columned Halls of the Second and First Millenniums B.C in Iran, Caucasus and Anatolia”, Fundamental Journals, International Journal of Fundamental Physical Sciences (IJFPS), 5/3, ss. 63-70.
• SAMI, A., 1996. Pasargadae, Capital and the tomb of Cyrus the Achaemenid, Shiraz, Iran, Persian Studies Foundation.
• SCHACHNER, A., 2012. “Hititler Öncesi Boğazköy”, 2. Çorum Kazı ve Araştırmalar Sempozyumu, T.C. Çorum Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayın No: 6, Çorum 2012, ss. 83-102.
• SCHEFOLD, K., 1934. Untersuchungenzu den KertscherVasen: Cambridge Univ Press.
• SCHIRMER, W., 1982. Hitit Mimarlığı, Çev.: Beral Madra, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, Eski Anadolu Uygarlıkları Dizisi: 1, İstanbul.
• SCHMIDT, E. F., 1953. Persepolis I, Struktures – Reliefs – Inscrıptıons, The University of Chicago Press, Chicago – Illınois.
• SCHMIDT, E. F., 1957. Persepolis II: Contents of The Treasury And Other Discoverıes, The University of Chicago, Oriental Institute Publications LXIX, Chicago, Illinois, 1957.
• SCHOOP, U. D. - SEEHER, J., 2006. “Absolute Chronologie in Boğazköy-Hattusa: Das Potential der Radiokarbondaten”, Strukturierung und Datierung in der Hethitischen Archäologie, Byzas, 4, ss. 53-75.
• SEEHER, J., 2006. Hattuşa Rehberi, Hitit Başkentinde Bir Gün/Deutsches Archaologisches Institut, Boğazköy-Expedition, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Ege Yayınları, Eski Anadolu Knetleri Dizisi: 2, İstanbul.
• STOTT, G., 1938. “Persepolis”, Greece & Rome, 7/20, Cambridge University Press on behalf of Classical Association, ss. 65-75.
• STRONACH, D., 1968. “Tepe Nush-i Jan: A Mound in Media”, The Metropolitan Museum of Art Bulletin, New Series, 37/3, ss. 177-186.
• STRONACH, D., 1969. “Excavations at Tepe Nūsh-i Jān, 1967”, Iran, Vol. 7, British Institute of Persian Studies, ss. 1-20.
• STRONACH, D - ROAF, M. - STRONACH, R. - BÖKÖNYI, S., 1978. “Excavations at Tepe Nūsh-i Jān”, Iran, Vol. 16, British Institute of Persian Studies, ss. 1-28.
• STRONACH, D., 1978. Pasargadae, A Report On The Excavations Conducted By The British Institute Of Persian Studies, From 1961 To 1963, Oxford At The Clarendon Press.
• STRONACH, D., 1985. “Tepe Nush-i Jan: The Median Settlement”, Cambridge Ancient History of Iran II, ss. 832-837.
• STRONACH, D., 1987. “Median Archaeology”, Encyclopaedia Iranica, II, ss. 280-295.
• STRONACH, D. - SUMMERS, G. D., 2003. “The Ashlar Building at Kerkenes Dağ: an Interim Report”, AnatoliaAntiqua, 11, ss. 111-129.
• STRONACH, D., 2003. “Independent Media, Archaeological Notes From The Homeland”, Continuity of Empire (?) Assyria, Media, Persia, History of The Ancient Near East/Monographs, ss. 233-254.
• STRONACH, D. - ROAF, M., 2007. Nush-i Jan I, The Major Buildings Of The Median Settlement, Published By The British Institute Of Persian Studies London and Peeters, Leuven, Paris, Dudley, Ma.
• SUMMERS, G. D., 1993. “Archaeological Evidence for the Achaemenid Period in Eastern Turkey”, Anatolian Studies, 43, ss. 85-108.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E. - AHMET, K., 1995. “The Regional Survey at Kerkenes Dağ: An Interim Report on the Seasons of 1993 and 1994”, Anatolian Studies, 45, ss. 43-68.
• SUMMERS, G. D., 1997. “The Identification of the Iron Age City on Kerkenes Dag in Central Anatolia”, Journal ofNear Eastern Studies, 56/2, ss. 81-94.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E., 1998. “The Kerkenes Dag Project”, Ed.: R Matthews, Ancient Anatolia: Fifty Years Work by the British Institute of Archaeology at Ankara, London, ss. 177-1 94.
• SUMMERS, G. D., 2000. “The Median Empire Reconsidered: A View from Kerkenes Daǧ”, Anatolian Studies, 50, ss. 55-73.
• SUMMERS, G. D., 2001. “Keykavus Kale and Associated Remains on the Kerkenes Dağ in Cappadocia, Central Turkey”, Anatolia Antiqua, IX, ss. 39-60.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E., 2003a. “The Ashlar Building at Kerkenes Dağ: An Interim Report”, Anatolia Antiquia, XI, ss. 111-129.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E., 2003b. “The Kerkenes Project: A Preliminary Report of the 2003 Season”, The Kerkenes Project, Faculty of Architecture, Middle East Technical University, Part 1-5.
• SUMMERS, G. D.- FRANÇOİSE SUMMERS M. E. – BRANTING., 2004. “Megarons And Associated Structures At Kerkenes Dağ: An Interim Report”, Anatolia Antiqua, XII, ss. 7-41.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M. E., 2006. “Aspect of Material Culture at the Iron Age Capital on the Kerkenes Dağ in Central Anatolia”, Ancient Near Eastern Studies, 43, ss. 164-202.
• SUMMERS, G. D., 2007a. The Kerkenes Project, University of Chicago.
• SUMMERS, G. D., 2007b. “Public Spaces and Large Halls at Kerkenes”, Anatolian Iron Ages, Vol. 6, The Proceedings of the Sixth Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Eskişehir, 16-20 August 2000 11, Ed.: Altan Çilingiroğlu - Antonio Sagona, ss. 245-263.
• SUMMERS, G. D., 2008. “Periodisation and Terminology in the Central Anatolian Iron Age: Archaeology, History and Audiences,” Ancient Near Eastern Studies, 45, ss. 202-217.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M. E., 2008. “A Preliminary Interpretation Of Remote Sensing And Selective Excavation At The Palatial Complex, Kerkenes”, Anatolia Antiqua, 16, ss. 53-76.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E. 2010. “From Picks to Pixels: Eighty Years Of Development in the Tools of Archaeological Exploration And Interpretation, 1927-2007, At Kerkenes Dağ In Central Turkey”, Proceedings of the 6th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East May, 5th-10th 2008, “Sapienza” - Università di Roma, Eds.: P. Matthiae - F. Pinnock - L. Nigro, Excavations, Surveys and Restorations: Reports on Recent Field Archaeology in the Near East, Vol. 2, Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, ss. 669-683.
• SUMMERS, G. D. - FRANÇOISE SUMMERS, M.E., 2013. “The Kale At Kerkenes Dağ: an Iron Age Capital in Central Anatolia”, Ancient Near Eastern Studies, Cities And Citadels in Turkey: From The Iron Age To The Seljuks, Ed.: S. Redford - Nina Ergin, Peeters Leuven, Paris, Walpole, 40, ss. 137-160.
• TALAEI, H., 1998. “Preliminary Report of the 10th Excavation Season at Tappeh Sagzabad, Qazvin Plain”, s. 31.
• TALAEI, H., 2007. Archeology and art of Iran in the firstmillennium BC, Tehran: Samt, Publication, 2007.
• TER-MARTIROSSOV, F. I., 2001. “The Typology of the Columnar Structures of Armenia in the Achamenid Period”, The Royal Palace Institation in the First Millenium BC. Regional Development and Cultural Interchange Between East and West Monographs of the Danish Institute at Athens, 4, ss. 155-163.
• UNVALA, J. M., 1929. “The Palace of Darius The Great and The Apadana of Artakserkses II in Susa”, School of Oriental and African Studies and Cambridge University Press are collaborating with JSTOR to digitize, preserve and extend access to Bulletin of the School of Oriental Studies, University of London, ss. 229-234.
• YENİPINAR, H., 2005. “Nevşehir Emek Mahallesinde Ortaya Çıkan Temel Kalıntısı”, Nevşehir Kültür ve Tarih Araştırmaları 3, ss. 21-23.
• YIĞITPAŞA, D., 2010. Arkeolojik Veriler Işığında Doğu Anadolu Geç Demir Çağı (MÖ 6.-4. Y.Y.) Çanak Çömleği, (Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi), Van.
• YIĞITPAŞA, D., 2016. Doğu Anadolu Geç Demir Çağı Kültürü, Gece Yayınları, Ankara.
• YOUNG, T. C. JR., 1966. “Thoughts on the Architecture of Hasanlu IV”, Iranica Antiqua, 6, ss. 48-71.
• YOUNG, T. C. JR., 1969. “Excavations at Godintepe: First Progress Report”, Royal Ontario Museum, Art and Archaeology Occasional Paper, 17.
• YOUNG, T. C. JR., 1972. “Godin Tepe in Survey of Excavations in Iran During 1970-1971”, Iran, British Institute of Persian Studies, 10, ss. 184-186.