Türkiye’de uygulanan istikrar programlarının ekonomik açıdan değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 15 Issue: 3, 1916 - 1940, 28.09.2025

Adnan Çalışkan

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1495262

Abstract

Her ekonominin fiyat istikrarı, ekonomik büyüme ve kalkınma, tam istihdam ve dış ödemeler dengesinin sağlanması gibi temel makroekonomik amaçları vardır. Ülkeler, yanlış ekonomi politikaları, siyasi istikrarsızlıklar ve dünya ekonomisinde meydana gelen gelişmeler nedeniyle bir kısım makroekonomik istikrarsızlıklar yaşamaktadır. Türkiye de cumhuriyetin kuruluşundan günümüze kadar bir kısım istikrarsızlıklar yaşamış ve ekonomiyi istikrara kavuşturmak amacıyla bazı istikrar programları uygulamıştır. Bu çalışmada Türkiye’de 1950-2000 yılları arasında uygulanan 4 Ağustos 1958, 10 Ağustos 1970, 24 Ocak 1980 ve 5 Nisan 1994 istikrar programları karşılaştırmalı analiz yöntemi ile incelenmiştir. Türkiye’de uygulanan istikrar programları incelenirken karar öncesi ekonomik durumun tespiti yapılmış, sonrasında istikrar programlarında alınan kararların ekonomik etkileri ve sonuçları değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, uygulanan istikrar programlarının ekonomiye etkilerini incelemektir. Çalışmada kullanılan veriler, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) veri tabanından alınmıştır. Yapılan çalışma sonucu, uygulanan istikrar programlarının uzun dönemde ekonomik büyüme üzerinde başarılı olduğu, enflasyonu önleme konusunda ise başarısız olduğu görülmüştür. Ayrıca alınan devalüasyon kararları cari işlemler açığını kapatmakta yetersiz kalmıştır.

Keywords

Türkiye Ekonomisi , İstikrar Programı , Enflasyon

Evaluation of stabilization programs implemented İn Turkey from the economic aspects

Abstract

Every economy has basic macroeconomic objectives such as price stability, economic growth and development, full employment and ensuring balance of external payments. Countries experience some macroeconomic instability due to wrong economic policies, political instability and developments in the world economy. Turkey has also experienced some instability since the establishment of the republic and has implemented some stabilization programs in order to stabilize the economy. In this study, the stabilization programs of 4 August 1958, 10 August 1970, 24 January 1980 and 5 April 1994, implemented in Turkey between 1950 and 2000, were examined by comparative analysis method. While examining the stabilization programs implemented in Turkey, the economic situation before the decision was determined, and then the economic effects and consequences of the decisions taken in the stabilization programs were evaluated. The aim of the study is to examine the effects of implemented stabilization programs on the economy. The data used in the study were taken from the Turkish Statistical Institute (TUIK) database. As a result of the study, it was seen that the implemented stabilization programs were successful in increasing economic growth in the long term, but failed in preventing inflation. In addition, the devaluation decisions taken were insufficient to close the current account deficit.

Keywords

Economy of Turkiye , Stability Program , Inflation

References

• Akdoğu, S. K. (2012). Türkiye’de Mali Serbestleşme Süreci ve Krizlerin Kısa Bir Özeti. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 189-208.
• Alpay, Y. & Alkin, E. (2020). Olaylarla Türkiye Ekonomisi. İstanbul: Hümanist Kitap Yayıncılık.
• Alptekin, V. (2009). IMF İstikrar Politikalarının Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri (1980- 2004). Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 468-490.
• Altaşlı, Y. A. & Işık, M. (2017). Türkiye’de Yaşanan Ekonomik Krizlerin İstihdam Üzerine Etkileri (1980-2013). Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(2), 567-585.
• Bildirici, S. S. & Aytekin, B. (2015). Türkiye’de Siyasal Kültür-Makroekonomi Politikaları Etkileşimi: İstikrar Programlarının Ortaya Çıkması. The Journal of Academic Social Science, 3(18), 435-448.
• Darıcan, M. F. (2013). Ekonomik Krizler ve Türkiye”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 5(17), 39-46.
• Demircan, E. & Ener, M. (2003). IMF’nin Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye’de Uygulanan İstikrar Programları Üzerine Etkileri. Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1-2), 83-102.
• Doruk, Ö. T. & Yavuz, H. B. (2018). 1980’den sonra Türkiye’de Uygulanan İstikrar Politikalarının konomik Büyümeye Etkisi. OPUS International Journal of Society Researches, 8(15), 2237-2265. https://doi.org/10.26466/opus.441770
• Engin, İ. (2022). 1980 Sonrası Dönemde Türkiye’de Uygulanan Ortodoks İstikrar Programları: 24 Ocak ve 5 Nisan Kararları. Fiscaoeconomia, 6(3), 1173-1193. https://doi.org/10.25295/fsecon.1100268
• Fırat, E. (2009). Türkiye’de 1980 Sonrası Yaşanan Üç Büyük Kriz ve Sonuçlarının Ekonomi-Politiği. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 501-524.
• Gaytancıoğlu, S. (2010). Rasyonel Beklentiler Teorisi Çerçevesinde Türkiye’de 1994 Krizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 139-146.
• Gündüz, A. Y. (1999). Türkiye Ekonomisindeki Yapısal Değişiklikler ve 1980 Sonrası Uygulanan İstikrar Politikaları. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (15), 277-288.
• Güney, P. Ö. (2006). İstikrar Politikaları, Hedefleme Stratejileri ve Türkiye Örneği. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(1), 21-44.
• İnan, M. (2019). IMF İstikrar Politikaları ve Stand-By Anlaşmalarını Gerekli Kılan Nedenler Açısından Türkiye IMF İlişkileri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 591-640. https://doi.org/10.14520/adyusbd.519417
• Karabıyık, İ. & Uçar, M. (2010). Türkiye’de 1980 Sonrası Uygulanan IMF Destekli İstikrar Programlarının Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi. Akademik İncelemeler Dergisi, 5(2): 37-58.
• Karagöz, Y. & Ergün, Y. (2010). Türkiye’de Ekonomik İstikrarsızlığın Kaynakları: Ekonometrik Bir Değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2): 169-185.
• Karaçor, Z. & Alptekin, V. (2006). 1980 Sonrası İstikrar Politikaları Işığında Türkiye Ekonomisinin Trend Analizi Yardımıyla Değerlendirilmesi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 6(11): 306-342.
• Köse, S. (2002). 24 Ocak 1980 ve 5 Nisan 1994 İstikrar Programlarının Karşılaştırılması. Planlama Dergisi, Özel Sayı: 119-128.
• Takım, A. (2012). Demokrat Parti Döneminde Uygulanan Ekonomi Politikaları ve Sonuçları. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(02): 157-187. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000002251
• Telli, R. (2015). Türkiye Ekonomisi ve Avrupa Birliği. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Turan, Z. (2011). Dünyadaki ve Türkiye’deki Krizlerin Ortaya Çıkış Nedenleri ve Ekonomik Kalkınmaya Etkisi. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1): 56-80.
• TÜİK (2010), İstatistik Göstergeler 1923-2009, Yayın No: 3493, ISSN: 1300-0535.
• TÜİK, Yıllara Göre Dış Ticaret, 1923-2019 (Özel Ticaret Sistemi). https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=dis-ticaret-104&dil=1
• Vural, İ. Y. (2000). Türkiye’de Uluslararası Para Fonu Destekli İstikrar Programları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1): 185-200.
• Yazıcıoğlu, Y. (2014). Türkiye ekonomisi. Ankara: Detay Yayıncılık.