Türk Kültürü Yusuf Has Hâcib’e Neler Borçludur?

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 3, 671 - 680, 21.12.2016

ERGİN Ayan

Öz

 Bu çalışma doğumunun bininci yıldönümü vesilesiyle
Balasagunlu Yusuf Has Hâcib anısına yapılmıştır. Balasagunlu Yusuf, Karahanlı
ülkesinde has hâciblik mevkiine kadar yükselen ve ününü Kutadgu Bilig
adlı esere borcu olan, Türk kültür tarihinin en nadide şahsiyetlerinden
birisidir. Ayrıca, Yusuf Has Hâcib’in Türk-İslâm kültürünün henüz oluşmakta
bulunduğu bir zamanda toplumu daha iyi anlamamızı amaçlayan, siyasetnâme yazım
geleneğinin en güzellerinden birini temsil ettiğini söyleyebilirim. Eserde yer
almış olan “Bu kitap çok aziz bir
kitaptır. Türkçe olarak, bu kitaptan
daha iyi bir kitabın hiç kimse tarafından tasnif edilmemiş olduğunda Çin ve Maçin âlimleri ile hâkimlerinin hepsi
ittifak etmişlerdir” cümleleri bu
kimliğinin tipik bir örneğidir. Yusuf Has Hâcib, Orhun Yazıtlarından
beri, Kaşgarlı Mahmûd ile birlikte Türk diline ve kültürüne yaptığı hizmetin
gururunu ne kadar taşısa azdır. İşte bu nedenle onun anısına kaleme alınmış
olan bu çalışmada, eserinin Türk kültürüne yaptığı hizmetlerin irdelenmiş
olması son derece tabiidir. Bu da geçmişten mümkün mertebe hâl-i hazıra ve
geleceğe bakmayı ihtiva eden riskli ve bazen hayal kırıklığı yaratan ama
yapılması da elzem olan bir çalışmadır.

Anahtar Kelimeler

Karahanlılar, Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig, Siyasetnâme, Kün-Toğdı

What Owes the Turkic Culture to Yusuf Khass Hajib?

Öz

This study was
carried out in the memory of the millenary anniversary of the birth of Yusuf
Khass Hajib of Balasagun. Yusuf of Balasagun mostly known for his own work-Kutadgu Bilig- and awarded as a Khass
Hajib in Kara-Khanid Khanate (or Qarakhanid State)  is one of the most precious personalities of
Turkic world’s cultural history. Besides, I can say that Yusuf Khass Hajib
represents one of the most beautiful writing tradition of political treatise
aiming to understand society in a better way in the nascent time of
Turkic-Islamic culture. Statements such as “This book is so valuable. In
Turkish, there are no better books than this one and China’s and the Machin’s
scholars and rulers agreed on this.” have been involved in the work is a
typical example of that identity. Since Orhon inscriptions, Yusuf Khass Hajib,
like Mahmud al-Kashgari, carries pride and honor of his services to the Turkish
language and culture. Therefore, in this study that was written in his honor,
analyzing the contributions of his master work to Turkic culture is extremely
usual. However, it may be a risky –and sometimes disappointing- study which
requires looking at the present and future from the past, but is a crucial work
to be done at the same time.

Anahtar Kelimeler

Qarakhanids, Yusuf Khass Hajib, Kutadgu Bilig, Political Treatise, Küntogdi

Kaynakça

• Adalıoğlu, H. H. (Güz 2013). "Bir Siyasetname Olarak Kutadgu Bilig", Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 34, 237-253.
• Ağca, F. (2014). “Türkistanlı Bir Bilge: Yusuf Has Hacip”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB). s. 79-88 (http://bilgelerzirvesi.org).
• Altay, A. (Summer 2011). “Klâsik Dönem Osmanlı Siyasetnâme Geleneğine Genel Bir Bakış”, Turkish Studies, Volume 6/3, s. 1795-1809.
• Aristoteles, (1993). Politika, Terc. Mete Tuncay, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi I-II, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Demirtaş, A. (2004). “Kutadgu Bilig’deki Hükümdar Küntogdı Tipine Göstergebilimsel Açıdan bir Yaklaşım Denemesi”, TÜBAR, XV, s. 161-174.