AN EVALUATION ON HAND DRAWN ORNAMENTS ON THE GEBZE ÇOBAN MUSTAFA PAŞA AND İZMIT PERTEV PAŞA MOSQUES

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 11, 28 - 50, 01.12.2015

Ela Taş Ekrem Şahna Gamze Öztürk

Öz

For civilizations, roads have always been significant for political, military and commercial purposes. Societies who tended to expand built accommodation places on the posts they established on these roads in order to reinforce their authority on their territory, to secure themselves and to meet their vital needs. The requirement for these centers, which were built in certain intervals, to meet the expectations caused structures with different functions to be built altogether, and consequently communities that are called social complex emerged. We see the foundations of social complex structures were laid in the State of Samanoğulları, and their construction developed and were continued in a historical process and reached its top level during the era of the mighty Ottoman Empire, and these were built on critical points in cities and in key areas on intercity routes. Bringing development and revival in the areas in which they are built, the social complexes are important not only in terms of their location and plan characteristics, but also in terms of wooden, metal, stained glass and hand drawn decorations observed on their structures and particularly on mosques, integrated with the architecture and reflecting the Ottoman taste in art. Therefore the subject of this study is the evaluation of the Gebze Çoban Mustafa Paşa and İzmit Pertev Paşa mosques, which are remarkable with their hand drawn decorations and which are among the structures of the 16th century located within the social complexes of the Ottoman Empire built on posts, with regard to their ornamentation program

Anahtar Kelimeler

Social complexes, mosque, Çoban Mustafa Paşa, Pertev Paşa, Hand drawn ornaments

GEBZE ÇOBAN MUSTAFA PAŞA VE İZMİT PERTEV PAŞA CAMİLERİNİN KALEM İŞİ SÜSLEMELERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Yeryüzünde medeniyet kurmuş topluluklar için yollar; siyasi, askeri ve ticari sebeplerden ötürü her zaman önemli olmuştur. Yayılma politikası zihniyetine sahip topluluklar, sahip oldukları topraklar üzerindeki hâkimiyetlerini sağlamlaştırmak, kendilerini güvene almak ve yaşamsal ihtiyaçlarını karşılamak gibi amaçlarla, bu yollar üzerinde belirlemiş oldukları menzillere, konaklama mekânları yapmışlardır. Belirli aralıklarla yapılan bu merkezlerin, beklentileri karşılaması gerekliliği, birbirlerinden farklı fonksiyonlara sahip yapıların bir arada yapılmasına neden olmuş, bu şekilde de külliye adı verilen yapı topluluklarının ortaya çıkmasını sağlamışlardır. Temeli Samanoğulları Devleti ile atılan külliyeleri yapımının tarihi süreçle birlikte gelişerek devam ettirildiği ve dünya hâkimi, Osmanlı İmparatorluğu zamanında en gelişmiş seviyesine ulaştığı, şehirlerin önemli noktalarına ve şehirlerarası güzergâhlardaki kilit yerlere yaptırıldıkları görülmektedir. Yaptırıldıkları yerin gelişmesini ve canlanmasını sağlayan külliyeleri, konumları ve plan özelliklerinin yanı sıra bünyelerinde barındırdıkları yapılarda, bilhassa camilerde, mimariyle bütünleşmiş bir şekilde uygulanan ve Osmanlı sanat zevkini yansıtan ahşap, maden, vitray ve kalem işi süslemeleriyle de önem taşımaktadır. Bu sebeple, bu çalışmanın konusu, kalem işi süslemeleriyle dikkat çeken ve Osmanlı Devleti’nin menzil külliyeleri içerisinde yer alan, XVI. yüzyıl yapılarından Gebze Çoban Mustafa Paşa ve İzmit Pertev Paşa camilerinin süsleme programı açısından değerlendirilmesi olarak belirlenmiştir

Anahtar Kelimeler

Menzil Külliye, Cami, Çoban Mustafa Paşa, Pertev Paşa, Kalem işi