Hz. Ömer’in Ağabeyi Zeyd b. Hattâb’ın Hayatı Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2020, Volume: 10 Issue: 1, 132 - 142, 25.03.2020

Hakan Temir

Abstract

Zeyd
b. Hattâb, ikinci halife Hz. Ömer’in büyük kardeşi, Hz. Peygamber’in eşi Hz.
Hafsa’nın amcası ve tabiînin neslinden Abdurrahman b. Zeyd’in babasıdır. O,
İslâm davetinin yayılmaya başladığı ilk zamanlarda Müslüman olmasına rağmen, tebliğ
faaliyetleri bu devrede gizli yürütüldüğünden dolayı, Müslüman olduğunu hemen açıklamadı.
Hayatındaki bu önemli değişimi uzun süre ev halkından ve özellikle kardeşi Hz.
Ömer’den sakladı. Bu yüzden nübüvvetin altıncı yılında Müslüman olmak için Erkâm’ın
evinde giden Hz. Ömer, abisini karşısında görünce bir an şaşkınlığını gizleyemedi.
Zira kız kardeşi Fâtıma gibi abisi Zeyd de iman etme hususunda kendisinden önce
davranmışlardı.

Zeyd’in
adından Mekke’nin zorlu günlerinde çok fazla bahsedilmese de Medîne döneminde onun
ismi ve faaliyetleri biraz daha belirginleşir. Nitekim o, Medîne’ye hicret
çağrısı yapıldığında, bu çağrıya kulak veren ilk muhacirlerdendi. Medîne’ye
ulaştıktan sonra Benî Abdülmünzir’in konuğu oldu ve muâhâta katıldı. Savaşa
izin verilmesiyle birlikte Bedir, Uhud ve Hendek gibi önemli savaşlarda yer
aldı ve bu savaşlardaki cesaretinden dolayı adından söz ettirdi. Hz. Ebû Bekir
dönemini de idrak eden Zeyd, bu dönemde ortaya çıkan yalancı peygambere
karşısında dirayetli bir duruş sergiledi. Onlarla yapılan mücadeleye katılarak,
Hz. Peygamber’in meclisinde bulunan ama bir müddet sonra yalancı peygamberlere
inanıp dinden çıkan Reccal’i öldürmeye ant içti. Onun dinden çıkmasına ve Hz.
Peygamber’den öğrendiklerini yanlış işlerde kullanmasına çok sinirlendi. Bu
yüzden Reccal’i öldürmek için çaba sarf etti ve arzu ettiği şeyi gerçekleştirdi.
Yemâme gününde Müslümanların bayrağını taşıyan Zeyd, bu savaşta büyük yararlılık
gösterdikten sonra şehit oldu. Kardeşinin şehadetiyle ondan uzak kalmanın
hüznünü yaşayan Hz. Ömer, onu her zaman özlemle yâd etti.

Abstract

Zayd b. Khattab is the elder brother of the second caliph Omar, Prophet's
wife Hafsa's uncle and Abdurrahman b. Zayd’s father.  Although he was Muslim in the early days of
the Islamic invitation, he did not instantly declare that he was Muslim because
the invitation was secretly carried out at that period. He kept this situation
like a secret from family members especially his brother, Omar. So, when Omar
went to Arkham’s house in the 6th year of nubuwwah, he was so amazed to see his
brother. Becase his brother Zeyd, like his sister Fatıma, had preceded to
believe.

Altough Zayd was not so much mentioned during the hard days of
Mecca, his name and activities became more evident during Medina period. Thus,
he was one the first refugees when the migration to Medina started. After he
reached to Medina, he became guest to Banu Abd munzir and joined the meeting.
Then, he battled in important wars such as Bedir, Uhud and Hendek and made his
name known. Zayd played a preserving stance against fake prophets apperaed during
Abu Bakr’s period. He struggled with them and sweared to kill Reccal who was in
the assembly of Prophet and then believed to fake prophets. He was very angry
at Raccal’s rejection of the religion and used what he learned from Prophet in
wrong Works. That’s why he tried to kill reccal and did what he wanted. Zeyd,
carrying Muslim’s flag at Yemame Day, martyrized in this war. Omar always
longed for him.

Keywords

Zeyd, Hz. Ömer

References

• Beğavî, E. K. A. (1421/2000). Muʻcemü’s-Sahâbe, thk. Muhammed Emin b. Muhammed. Kuveyt: Dâru’l-Beyân.İbn Abdilberr, E. A. (1412/1992). el-İstiâb fî Maʻrifeti Ashâb, thk. Ali Muhammed Bicâvi, Beyrût: Dâru’l-Cîl.________, E. A. (1386/1966), ed-Dürer fî İhtisâri’l-Megâzî ve’s-Siyer, thk. Şevkî Dayf, Kahire: yy.İbn Ebî Hayseme, E. A. (1427/2006). Târîhü’l-Kebîr, thk. Salâh b. Fethî Hilâl. Kâhire: Fevârikü’l-Hadîs.İbn Habîb, M. B. (1405/1985). el-Münemmak fî Ahbârî Kureyş, thk. Hurşîd Ahmed Fâruk, Beyrût: ʻAlimü’l-Kütüb.İbn Hacer el-Askalanî, (2009). el-İsâbe, Trc: Naim Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık.İbn Hibbân, M. B. A (1417/1997), es-Sîretü’n-Nebeviyye ve Ahbâru’l-Hulafâ, thk, Hafız Seyyid Aziz. Beyrût: Dâru’l-Fikr.İbn Hişâm, A. M. (1375/1955: es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. Mustafa Saka-İbrahim Abyârî. Halep: Matbaatü Mustafa.İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ el-Hafız (1994). el-Bidâye ve’n-Nihâye (Büyük İslâm Tarihi), çev. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları.İbn Kuteybe, E. M. (1992). el-Meʻarif, thk. Servet Ukkâşe. Kâhire: Heyetü’l-Mısrıyye.İbn Saʻd, M. (ö. 230/845). et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdülkadir Ata, Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbn Seyyidünnâs, (1414/1993). Uyûnu’l-Eser fi Fünûni’l-Mağâzî ve’ş-Şemâili ve’s-Siyer, thk. İbrahim Muhammed Ramazan, Beyrût: Dâru’l-Kalem.İbnü’l-Cevzî, A. B. A. (1412/1992). el-Muntazam fî Târîhi'l-Mülûk ve'l-Ümem, thk. Muhammed Abdülkadir Ata-Mustafa Abdülkadir Ata, Beyrut: Dâru’l-İlmiyye, İbnü’l-Esîr, İ. A. B. M. (1415/1994). Üsdü’l-Ğâbe fi Ma’rifeti’s-Sâhâbe, thk. Ali Muhammed Muavviz-Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Darû’l-Kütübi’l-İlmiyye.İbnü’l-Kelbî, M. S. (1408/1988). Nesebü Mead ve’l-Yemeni’l-Kebîr, thk. Naci Hasan. Arabistan: Alimü’l-Kütüb. Kalkaşendî, E.A. Ş. (1400/1980.). Nihâyetü’l-Arab fî Ma’rifeti Ensâbi’l-Arab, thk. İbrahim Abyârî. Beyrût: Dâru’l-Kitabü’l-Lübnânî.Kehhâle, Ö. R. (1418/1997). Muʻcemü Kabâilü Arabü’l-Kadîme ve’l-Hadîse. Beyrût: Müessesetü Risâle.Makrîzî, E. M. (1420/1999). İmtâʿu’l-Esmâʿ bimâ li’r-Resûl, thk. Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.Murad Ya’kûbî, (2002), el-Kabile ve Devletü’l-Medîne fî Ahdi Rasûl (sav). Tunus: Camiatü Tunus.Taberânî, S. B. M. (1415/1994). Muʻcemü’l-Kebîr, thk. Hamdi b. Abdülmecid es-Selefî. Kâhire: Mektebetü İbn Teymiyye.Uçar, İ. (2019). Hz. Muhammed Zamanında Medine’de Günlük Hayat, Ankara: FCR Yayın ve ReklamVâkıdî, M. B. Ö. (2014). el-Meğâzî (Hz. Peygamber’in Savaşları), thk. Martin Jones, İstanbul: İlk Harf Yayınları.Zübeyrî, M. B. A. (1953). Kitâbü Nesebi Ķureyş, thk. E. Lévi-Provençal. Kâhire: Dâru’l-Meʻârif,.