Neapolis Nekropolü’nden Cam Eserler

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 2, 569 - 592, 02.08.2022

Zerrin Aydın Tavukçu , Ayşe Avli

https://doi.org/10.48146/odusobiad.1119450

Öz

Günümüz Aydın İli, Bozdoğan İlçesi, Yazıkent Beldesi sınırları içerisinde yer alan, Neapolis Antik Kenti’nin
nekropol alanında 2010 yılında açığa çıkarılmış olan bir oda mezardan, bu çalışma kapsamında değerlendirilen 13
adet cam eser ele geçmiştir. Söz konusu eserler içerisinde kâse, unguentarium ve bardak gibi çeşitli örnekler
bulunmakta olup, çoğunluğu; konik gövdeli, armudi gövdeli, minyatür küresel gövdeli, tüp biçimli ve şamdan
(çan) gövdeli olmak üzere çeşitli alt tiplere ayrılan unguentarium isimli kap formu oluşturmaktadır. Neapolis
eserleri arasındaki en erken örnek, Helenistik Döneme ait olduğu anlaşılan kalıp yapımıyla üretilmiş olan kâsedir.
Kâse dışındaki eserlerin tamamı MÖ 1. yüzyılda Suriye’de ortaya çıktığı düşünülen serbest üfleme tekniği ile aletle
şekillendirilerek yapılmıştır. Bu kapsamda değerlendirilen eserler; tipolojik olarak gruplara ayrılmış, antik çağ
cam sanatı içerisinde bilinen örneklerle yapılan analojik değerlendirmeler sonucunda tarihlendirme yoluna
gidilmiştir. MÖ 2. yy’ın ortalarından, MS 3. yy’a kadar geniş bir tarih aralığında üretilmiş oldukları görülen
eserler içerisinde özellikle unguentariumların ölü gömme ritüelleriyle bağlantısı olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Neapolis, Cam, Kâse, Unguentarium, Helenistik, Roma.

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Dergi editörüne saygılarımla...

Glass Vessels from the Neapolis Necropolis

Öz

13 glass vessels, evaluated within the scope of this study, were found from a chamber tomb unearthed in 2010 in
the necropolis area of the Neapolis Ancient City, located within the borders of Yazıkent Town, Bozdoğan
District, in today's Aydın Province. Among the mentioned works, there are various examples such as bowls,
unguentariums and glasses, most of them; Conical body, piriform body, miniature spherical body, tubular and
bell-shaped body, which is divided into various sub-types, form the vessel called unguentarium. The earliest
example among the Neapolis artifacts is the bowl produced by molding making, which is understood to belong
to the Hellenistic Period. All of the vessels, except the bowl, were made by using the free blowing technique,
whichwere grouped typologically and dated as a result of analogical evaluations made with known examples in
ancient glass art. It is understood that among the vessels produced in a wide range of dates from the middle of
the 2nd century BC to the 3rd century AD, especially the unguentariums are associated with burial rituals. is thought to have originated in Syria in the 1st century BC. The works evaluated in this context; They

Anahtar Kelimeler

Neapolis, Glass, Bowl, Unguentarium, Hellenistic, Roman.

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Akat, Y., Fıratlı N. ve Kocabaş, H. (1984). Hüseyin Kocabaş Koleksiyonu Cam Eserler Kataloğu. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Akdeniz, E. (2002). Büyük Menderes Havzasında Prehistorik Yerleşim Dokusu. Belleten LXVI, Sayı 245, Türk Tarih Kurumu, 1-36.
• Akkurnaz S. ve Çorbacıoğlu Y. (Ed.) (2021). Aydın’daki Antik Yerleşimler. Nazilli ve Çevresinin Arkeolojik Zenginlikleri içinde (s. 6-54). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Akkurnaz, F. B. (2016). Eski Yunan ve Roma Kaplar-İşlevler. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Anderson, V. R. –Stojanovic. (1987). The Chronology and Function of Ceramic Unguentaria, Stobi, AJA (91), 105-122.
• Atik, Ş. (2004). MÖ 1.Binde Anadolu’da Cam Üretimi ve Tasarımı. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Atila, C. ve Gürler, B. (2009). Bergama Müzesi Cam Eserleri, Glass Object From Bergama Museum, İzmir: Çağdaş Matbaa.
• Atilla, C. ve Okan, E. (2017). Glass Vessels from Bolu Museum, Journal of Archaeology & Art-Arkeoloji ve Sanat, 155, 73-82.
• Avli, A. (2020). Neapolis Nekropolünden İki Oda Mezar ve Buluntuları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aydın Tavukçu, Z. (2007a). Parion Nekropolü 2005 Yılı Buluntuları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Aydın Tavukçu, Z. (2007b). Parion Güney Nekropolü’nden Bir Grup Cam Eser, Sanat Dergisi, 12, 145-161.
• Aydın Tavukçu, Z. (2019). Neapolis Nekropolü’nden Bir Bronz Kandil. Orhan Çoban ve ark. (Yay. Haz.). Sosyal, Beşeri Ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler Cilt 2 içinde (s. 171-180). Ankara: Gece Akademi.
• Aydın Tavukçu, Z. ve Avli, A. (2021). Neapolis Nekropolünden Bir Grup Altın Epistomion, Mehmet, A. Y., Can, B. ve Işıklı, M. (Yay. haz.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan içinde (s. 67-90), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Aydın Tavukçu, Z. ve Coşkun, S. (2021). Tralleis Güney Nekropolü’nden Minyatür Cam Şişeler, Mehmet, A. Y., Can, B. ve Işıklı, M. (Yay. haz.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan içinde (s. 91-106), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Barag, B. (1985). Catalogue of Western Asiatic Glass In The British Museum, Vol. I, London: Trustees of the British Museum. Birsel, İ. (2015). Karia Mezar Mimarisi, Klasik Dönem Öncesi, İzmir: Sergi Yayınevi.
• Canav, Ü. (1985). Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A. Ş. Cam Eserler Koleksiyonu, İstanbul: Ancient Glass Collection. Canav Özgümüş, Ü. (2013). Çağlar Boyu Cam Tasarımı, İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Civelek, A. (2001). Tralleis Nekropolisi Buluntuları Işığında Hellenistik ve Roma Dönemi Seramiği. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çakmaklı, Ö. D. (2007). Uşak Arkeoloji Müzesi’nde Korunan Roma Dönemi’ne Ait Cam Eserler. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çakmaklı, Ö. D. (2013). Uşak Arkeoloji Müzesine Kazı Dışı Yollardan Kazandırılmış Roma Dönemine Ait Bir Grup Cam Kap, Kaunos/Kbid Toplantıları 2, Anadolu Antik Cam Araştırmaları Sempozyumu (17-20 Haziran 2010) içinde (s. 65-82), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları. Çelgin, G. (2011). Eski Yunanca-Türkçe Sözlük, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Çokay Kepçe, S. (2017). Perge Batı Nekropolis Mezar Buluntuları, 1997-2007 Yılları Arasında 169 Numaralı Parselde Yürütülen Çalışmalar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Antalya Bölgesi Arkeoloji Araştırmaları Merkezi (ABAAM) Yayınları SA. 11 içinde (s. 118-119), İstanbul: Ege Yayınları.
• Çörtük, U. (2007). Kuzey Karia Akçay (Harpasos) Vadisi Mimarisi Hakkında Bir Araştırma, III-IV. Ulusal Arkeolojik Araştırmalar Sempozyumu, Anadolu/Anatolia Ek Dizi No.2/Supplement Series Nr. 2, (37-60).
• Dusenbery, E. (1967). Ancient Glass From the Cemeteries Of Samothrace. Journal of Glass Studies, Vol. 9, 34-49.
• Dusenbery, E. (1998), Samothrace The Nekropoleis, Nekropoleis and Catalogues of Burials, New Jersey: Princeton University.
• Eker, F. (2014). Kahramanmaraş Müzesi’ndeki Cam Eserler. (Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Eker, F. (2017), Kumdan Sızan Kültürler Kahramanmaraş Müzesindeki Cam Kaplar. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi.
• Eker, K. (2016). Tokat Müzesi’ndeki Cam Eserler ve 3D Modelleme Çalışması. (Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Eker, K ve Eker, F. (2016), Tokat Müzesi’ndeki Cam Kaplar. A. Y. Tavukçu (Yay. Haz.). Norderstedt: Lambert Academic Publishing.
• Erten Yağcı, E. (1993). Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar Anadolu’da Cam. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erten, E. (2018). Silifke Müzesi Cam Kataloğu, Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Gençler, Ç. (2009). Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gençler Güray, Ç. (2011). Elaiussa Sebaste’nin Roma Dönemi Cam Buluntuları, OLBA XIX, Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi, Kaam Yayınları, Mersin, 233-266.
• Grose, D. F. (1989). The Toledo Museum of Art, Early Ancient Glass, Core-Formed, Rod-Formed, and Cast Vessels and Objects From The Late Bronze Age to The Early Roman Empire, 1600 B.C. To A.D. 50, New York.
• Gürler, B. (1999). Tire’de Bulunmuş Erken Roma Devrine Ait Cam Eserlerden Oluşan Mezar Grubu, Belleten, Türk Tarih Kurumu, 63 (236), 15-22.
• Gürler, B. (2000). Tire Müzesi Cam Eserleri, Ankara: T. C. Kültür Bakanlığı Milli Kütüphane Basımevi.
• Hayes, J. W. (1975). Roman and Pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum A Catalogue. Canada: The Hunter Rose Company. Hazinedar Coşkun, T. (2018). Tire Müzesi Koleksiyonundan Bir Grup Cam Şişe, Tüba-Ked, 18, 49-60.
• Hazinedar Coşkun, T. (2019). Özel Bir Koleksiyonun Düşündürdükleri: Koray Selçik Koleksiyonu Cam Eserlerinden Örnekler, Sanat Tarihi Dergisi, XXVIII/2, 549-569.
• Hellström, P. (1965). Glass, Labraunda: Swedish Excavationss and Researches, Vol. II, Part 1, Lund: 53-54.
• http-1. (2022). Glass hemispherical bowl, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/248924, Erişim Tarihi: 03.04.2022.
• http-2. (2022). Glass hemispherical bowl, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/245193, Erişim Tarihi: 03.04.2022.
• Isings, C. (1957). Roman glass from dated finds. Groningen/Djakarta: J.B. Wolters.
• Kabaağaç, S. ve Alova, E. (1995). Latince Türkçe Sözlük. İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Kaya, B. ve Temür, A. (2021). Amisos’tan Bir Grup Mezar Buluntusu: Unguentarium, TÜBA-KED, Sayı 23, 141-160.
• Koçhan, N. Ve Tan, T. (2017). Bandırma Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Cam Eserler, Journal of Archaeology &Art-Arkeoloji ve Sanat, 155, 83-106.
• Küçükören, C. C. (2010). Ege’de Bir Anadolu Uygarlığı “Karia”. İstanbul: Ekin Yayın Grubu.
• Lightfoot, C. S., Arslan, M. (1992). Anadolu Antik Camları, Yüksel Erimtan Koleksiyonu. Ankara: Ünal Offset.
• Löbbing J. P. (2013). Eine Glassammlung aus Grevenbroich im Archaologischen Museum der Westfalischen Wilhelms-Universitat Münster, Boreas, 36, 251-287.
• Metropolitan Museum of Art. (1881). Twelfth Annual Report of the Trustees of the Association for eight months ending December 31, pp. 215-6, New York.
• Mortensen, J. L. (2014). The Implications of Content Analysis for the Interpratation of Unguentaria in Museum Collections. A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science in Anthropology, University of Wisconsin-Milwaukee.
• Olcay, B. Y. (2001). Ancient Glass Vessels in Eskişehir Museum. Anatolian Studies, Vol.51, 147-157.
• Oliver, A, Jr. (1980). Ancient Glass in the Carnegie Museum of Natural History, Pittsburgh, The Board of Trustees, Pittsburgh. Pennsylvania: Carnegie Instute.
• Özet, A. (1998). Dipten Gelen Parıltı, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Cam Eserleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Özgümüş, Ü. (2000). Anadolu Camcılığı. İstanbul: Pera Yayıncılık.
• Öztürk, N. (2013). Erzurum Müzesi Cam Eserleri. Erzurum: Mega Ofset.
• Ramsay, W. M. (Çev. Mihri Pektaş). (1960), Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Rohde, E. (1980). Antike Glas, Eine Vorlage aus den Bestanden der Berliner Antiken-Sammlung, Forschungen und Berichte Museen zu Berlin.
• Saldern, A. V. (1980). Ancient and Byzantine Glass From Sardis, University Of Pennsylvania.
• Sarin, Ü. (2021). Harpasa Antik Kenti. S. Akkurnaz ve Y. Çorbacıoğlu (Yay. haz.). Nazilli ve Çevresinin Arkeolojik Zenginlikleri içinde (s. 171-185). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Stern, E. M. (1977). Ancient Glass at the Fondation Custodia-Collection Frits Lugt. Paris: Groningen.
• Şahin, N. (1996). Beyaz Lekythoslar Işığında Klasik Devirde Atina’da Ölüm İkonografisi ve Ölü Kültü, Arkeoloji Dergisi IV, 143-167.
• Şimşek, C., Okunak, M. ve Bilgin, M. (2011). Laodikeia Nekropolü (2004-2010 Yılları), C. Şimşek (Yay. Haz.) İstanbul.
• Şimşek, C. (2013). Laodikeia (Laodicea ad Lycum) laodikeia Çalışmaları 2. İstanbul: Ege Yayınları.
• Talbert, R. J. A. (2000). Barrington Atlas of the Greek and Roman World. New Jersey: Princeton University.
• Taştemür, E. (2017). Arkeolojik Veriler Işığında Camın Tarihsel Süreci, Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt. 7, Sayı 13, 67-91. Tavukçu, A. Y. (2020). Elazığ Müzesi Cam Eserleri. Z. Aydın Tavukçu (Yay. Haz.). Erzurum: Ertual Akademik Yayıncılık.
• Tavukçu, A. Y. ve Eker, K. (2021). Antik Çağda Cam Sanatı ve Cam Yapım Tekniklerinin Tarihi Gelişimi, Mehmet, A. Y., Can, B. ve Işıklı, M. (Yay. haz.), Anadolu Arkeolojisiyle Harmanlanmış Bir Ömür Mehmet Karaosmanoğlu’na Armağan içinde (s. 729-746), Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Tekçam, T. (2007). Arkeoloji Sözlüğü. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Tekocak, M. (2013). Akşehir Nasrettin Hoca Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Cam Eser. Kaunos/Kbid Toplantıları 2, Anadolu Antik Cam Araştırmaları Sempozyumu (17-20 Haziran 2010) Ankara, 127-142.
• Temür, A. ve Eker, F. (2019). Sinop Müzesi Cam Eserler Kataloğu. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Temür, A. ve Özbilgin, Ö. (2021). Samsun Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Cam Kâse, Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Sayı 31, 297-324.
• Triantafyllidis, P. (2006). Late Hellenistic Glass from Kos, Dodecanese, Greece, Jornal of Glass Studies, Volume 48 (s. 145-161), The Corning Museum of Glass, Corning.
• Uysal, Z. (2008). Kubad-Abad Sarayı Cam Buluntuları (1981-2004). (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Vessberg, O. (1952). Roman Glass in Cyprus, Opuscula Archaeologica 7, 109-165.
• Weinberg, G. D. Ve McClellan, M. C. (1992). Glass Vessels in Ancient Greece, Athens: Archaeological Receipts Fund.
• Whitehouse, D. (1997). Roman Glass in the Corning Museum of Glass. New York: Corning.
• Yağcı, E. E. (1993). Başlangıcından Geç Antik Dönem Sonuna Kadar Anadolu’da Cam. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yurtseven, F. (2006). Tarsus Köylü Garajı Mezarı Buluntuları, Anadolu/Anatolia, 31, 91-121.