Ağaç malzemeli camilerin irdelenmesi ve korunabilirliği: Artvin örneği

Year 2024, Volume: 11 Issue: 2, 190 - 205, 15.12.2024

Birgül Çakıroğlu , Reyhan Akat , Evren Osman Çakıroğlu , Taner Taşdemir

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1557437

Abstract

Bu çalışmada, zengin ormana sahip bölgelerin dini mimarisinde yapı malzemesi olarak ağacın şekillendirdiği kırsal ahşap cami mimarisi ve süslemelerin özgün özelliklerinin tespit edilmesi ve korunabilirliği araştırılmıştır. Ayrıca, geleneksel kırsal camilerin restorasyonu yapılırken bazı yanlış kararlar ile hatalı uygulamalar sebebiyle mimari ve süslemelerin zarar görmesine ve aslına uygun olmayan olumsuz sonuçların ortaya çıkmasına vurgu yapılmıştır. Çalışma kapsamında Artvin ilinin Borçka ilçesi incelenmiştir. Seçilen ahşap cami yapılarının mimari çizimleri, iç ve dış mekân görselleri üzerinden analizleri belirlenmiş, yorumlanarak irdelenmiştir. Kırsal camilerin koruma kriterlerine uygun restorasyon projeleriyle korunması gerektiğine, geçmişten gelen değerlerin doğru tespit edilip sürdürülebilirliği bağlamında bu çalışma Merkez camide yapılan olumsuz restorasyon çalışmasına dikkat çekmektedir. Bu camideki özgün mimari ve süsleme değerlerinin yok edilmesi örneği, diğer camilerde de aynı akıbetin olmaması için önemlidir. Özenli ahşap işçiliğiyle kalem işi bezemeleri, bu tarihî kırsal camilerin olağanüstü marangozluk becerisi ve estetik anlayış sergilediğini ortaya koymaktadır. Örnek ahşap camilerin korunmasındaki eksiklik ve yanlışlıklara dikkat çekilmiş, koruma kriterlerine uygun restorasyonlarının yapılması gerektiği vurgulanmıştır.

Keywords

geleneksel ahşap cami, ahşap malzeme, yapım tekniği, süsleme, restorasyon

Examination and conservation of wooden mosques: The case of Artvin

Abstract

In this study, it was investigated to determine the original features of rural wooden mosque architecture and ornaments shaped by the tree as a building material in the religious architecture of the regions with rich forests and to investigate their preservation. In addition, while restoring traditional rural mosques, it was emphasised that some wrong decisions and incorrect applications caused damage to the architecture and ornaments and the emergence of negative results that are not in accordance with the original. Within the scope of the study, Borçka district of Artvin province was examined. The architectural drawings, interior and exterior visuals of the selected wooden mosque structures were analysed, interpreted and examined. This study draws attention to the negative restoration work carried out in the Central mosque in the context of the need to protect rural mosques with restoration projects in accordance with the conservation criteria, the correct identification and sustainability of the values from the past. The example of the destruction of the original architectural and ornamental values in this mosque is important to prevent the same fate in other mosques. The elaborate woodwork and pencil decorations reveal that these historical rural mosques exhibit extraordinary carpentry skills and aesthetic understanding. Attention was drawn to the deficiencies and mistakes in the conservation of the exemplary wooden mosques, and it was emphasised that they should be restored in accordance with the conservation criteria.

Keywords

Traditional wooden mosque,, wood material, construction technique, ornamentation, restoration

References

• Aydıntan, E., Bektaş, U., ve Pervanoğlu, S., 2024. Trabzon geç dönem Osmanlı kırsal camileri harim kapı kanatlarının süsleme programları üzerine bir monografi. Karadeniz Araştırmaları 21(81): 305-328
• Aytekin, S. N., 2022. Artvin İli, Şavşat İlçesi’ndeki Ahşap Camilerin Mimari Özellikleri, Koruma Sorunları ve Koruma Yaklaşım Önerileri, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Çorbacı, Ö. L., Oğuztürk, T., ve Ekren, E., 2022a. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Ahmet Erdoğan Cami Peyzaj Projesinin bitkisel tasarım açısından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 23 (2), 63-78
• Çorbacı, Ö. L., Oğuztürk, T., Oğuztürk, G. E., Merve, Ü. Ç. O. K., ve Aydın, F., 2022b. Diyarbakır Hz. Süleyman Camii’nin İnanç Turizmi Açısından Değerlendirilerek Rekreasyonel Olanaklarının Belirlenmesi. Journal Of Academic Tourism Studies, 2(2), 106-115.
• Coşkun, R., 2021. Artvin Borçka’daki Yığma Ahşap Camilerin İncelenmesi ve İremit Camisi Koruma Projesi Önerisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Çakır, S., 2000. Geleneksel Karadeniz Ahşap Konut Yapım Yönteminin Çağdaş Teknoloji Açısından Değerlendirilmesi, Mimar Sinan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora tezi, İstanbul
• Çakıroğlu, O., Çakıroğlu, B., Taşdemir, T., 2023. Artvin’de bulunan tarihi camilere ait minber ve kapıların ahşap süsleme programı açısından değerlendirilmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 24(1): 227-248
• Çalık, İ., ve Konak, E., 2021. Doğu Karadeniz kırsal cami mimarisinin hayata tutunuşu: Dernekpazarı Kondu Güney Mahallesi Camii ve restorasyonu. Vakıflar Dergisi (55):171-197
• Demir, N., 2004. Trabzon ve yöresinde ahşap camiler. Hacı Bektaş Veli (29): 169-188
• Farrelly, L., 2017. Mimarlık Temelleri 02 Mimarlıkta Yapım + Malzeme. Literatür Yayınları, İstanbul
• Fidan, M. E., 2017. Nigali Vadisi Camilerinin İç Mekân Tasarımı Üzerine Bir Araştırma. DOKAP Bölgesi Uluslararası Sempozyumu. 23- 24 Ekim 2017, Trabzon
• İzgi, U., 1999. Mimarlıkta Süreç Kavramlar –İlişkiler, Yem Yayın, İstanbul
• Karahan, E., 2020. Artvin İli Camili Havzasında Konut Üretimi Tasarım ve Yapım Yöntemlerine İlişkin Model Önerisi. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul
• Karpuz, H., 1989. Doğu Karadeniz Bölgesinde bazı ahşap camiler. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi 2(4): 37-45
• Kazaz, E., 2016. Trabzon kırsal cami mimarisi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon
• Kazaz, E., Tuluk, Ö. İ., 2021. Trabzon bölgesi kırsal camileri: Yer-yapı ilişkisi üzerine morfolojik bir değerlendirme. Metu Jfa 38(2): 207-240
• Kuban, D., 2019. Mimarlık Kavramları. Yem Yayınları, İstanbul
• Küçük, O., 2017. Trabzon Çaykara, Dernekpazarı, Hayrat ve Of ilçelerindeki Osmanlı Dönemine Ait Bazı Ahşap Camiler (18-19.yüzyıl), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Van
• Özkurk, M., 2020. Rize Ahşap Camilerinde Süsleme, Karabük Üniversitesi, sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Karabük
• Sümerkan, M. R., 1990. Biçimlendiren Etkenler Açısından Doğu Karadeniz Kırsal Kesiminde Geleneksel Evlerin Yapı Özellikleri. KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Trabzon
• Şahin Çelik, E. ve Dişli, G., 2017. Bir kırsal dini mimari örneği olarak Eskişehir, Günyüzü, Kuzören Köyü Camii ve restorasyo uygulamaları. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communitaion-TOJDAC October 7 (4):611-625
• Taşkan, D., 2011. Artvin İli Borçka ve Hopa İlçeleri Camilerinde Ahşap Süslemeler. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• Yelkin, B. 2023. Vernaküler Mimari Mirasın Sürdürülebilirliği Bağlamında Samsun İli, Asarcık İlçesi Ahşap Camilerinin İncelenmesi Ve Yayla Köyü Camii Restorasyon Önerisi, Fatih Sultan Mehmet Vakfı Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisan Tezi, İstanbul
• Yıldız, F. H., 2021. Artvin İli Şavşat İlçesi Camilerinde Ahşap Süslemeler. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun
• URL-1. https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Dosya:Artvin_in_Turkey.svg (Ziyaret Tarihi: 27.08.2024)
• URL-2. https://en.wikipedia.org/wiki/Borçka_District (Ziyaret Tarihi: 27.08.2024)
• URL-3. www.borcka.bel.tr/sehrin-nufusu-ve-tarihi/ (Ziyaret Tarihi: 17.09.2024)
• URL-4. artvin.ktb.gov.tr/TR-55867/camiiler.html (Ziyaret Tarihi: 17.09.2024)