Gönüllülük sisteminin orman yangınlarıyla mücadele kapsamında değerlendirilmesi

Year 2025, Volume: 12 Issue: 2, 170 - 187

İsmail Şafak

https://doi.org/10.17568/ogmoad.1726999

Abstract

Orman yangınları gibi afetleri yönetmek için her toplumun kendine özgü stratejileri bulunmaktadır. Beklenmedik bu tip olayların önlenmesi ve bunlarla mücadeleye hazırlıklı olmak için karşılıklı yardım ve iş birliği esastır. Orman yangınlarının geniş alanları etkilemesi ve kontrol altına alınmasının güçlüğü sebebiyle, mücadele faaliyetlerinde var olan her tür ekip ve ekipman kapasitesine ihtiyaç duyulmaktadır. Orman Genel Müdürlüğü (OGM) kayıtlarına göre, Türkiye’de 113062 orman yangın gönüllüsü orman yangınlarıyla mücadele (OYM) faaliyetlerine destek vermektedir. Çalışmada, öncelikle gönüllülük, gönüllülük kazanımları, gönüllü yönetimi ve çeşitli ülkelerdeki gönüllü itfaiyecilik uygulamaları incelenmiş, daha sonra, Türkiye’deki orman yangın gönüllüsü uygulamasının mevcut durumu ve bu uygulamanın avantajları ile zorlukları değerlendirilmiştir. Mevcut Gönüllülük Yönetmeliğinde, orman yangını gönüllülerinin tamamına profesyonel söndürme görevi verilmiş olsa da gönüllülerin sahip olduğu eğitim, yetenek ve deneyim düzeyleri, orman yangınları gibi karmaşık durumlarda, profesyonel itfaiyeci olabilmek için yeterli olmayabilir. Bu özelliklere sahip olmayan gönüllüleri kazanmaya yönelik faaliyetler de çalışmada detaylı olarak irdelenmiştir. Çalışma sonucunda, öncelikli olarak eğitim, denetim ve lojistik gibi yangın öncesi, yangına müdahale ve yangın sonrasındaki hizmetlerde, gönüllülerin görev almasını sağlayacak yeni bir anlayışa ve mevzuat değişikliğine gereksinim olduğu vurgulanmıştır.

Keywords

Orman yangınları , gönüllülük , yangın söndürme mükellefi , itfaiyecilik

Ethical Statement

-

Supporting Institution

-

Project Number

-

Thanks

Bu çalışma, Ormancılıkta Sosyo-Ekonomik Sorunlar (ORMİS-2024; 30 Ekim-1 Kasım 2024-Isparta) Kongresinde sunulmuş ve sadece özeti yayınlanmıştır.

Evaluation of the volunteer system within the scope of combating forest fires

Abstract

Each society develops unique strategies to manage disasters such as wildfires, where mutual assistance and cooperation are essential for both preventing such unexpected events and preparing to combat them. Because forest fires affect large areas and are difficult to control, utilizing the full capacity of available teams and equipment is necessary during firefighting operations. According to records from the General Directorate of Forestry, 113062 forest fire volunteers support firefighting activities in Türkiye. The study first examined the concepts of volunteering, the benefits of volunteering, volunteer management, and volunteer firefighting practices in various countries. Then, the current situation of forest fire volunteer practice in Türkiye and the advantages and difficulties of this practice were evaluated. Although the current volunteer regulation assigns professional extinguishing duties to all forest fire volunteers, the level of education, skills and experience of volunteers may not be sufficient to become professional firefighters in complex situations such as forest fires. Activities aimed at recruiting volunteers who lack these qualifications were examined in detail. As a result, this study emphasizes the need for a new approach and legal changes that will enable volunteers to participate in pre-fire, intervention, and post-fire services (such as training, inspection and logistics).

Keywords

Forest fires , volunteering , person responsible for forest fire extinguishing , firefighting

Project Number

-

References

• AFAD, 2019. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Gönüllülük El Kitabı
• Arslan, M., L., 2018. Sivil Toplum Kuruluşlarında Gönüllülük: Sorunlar ve Çözüm Yolları. İlke İlim Kültür Eğitim Derneği, İlke Politika Notu: 04, 1-16.
• Atmiş, E., Erdönmez, C., Kurdoğlu, O., 2023. Orman Yangınlarıyla Mücadelede Gönüllülük. Şu eserde: (Editörler) Kavgacı, A., Başaran, M. Orman Yangınları. Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, s. 276-285, Ankara
• Aydemir, A., 2021. Afet Yönetim Sisteminin incelenmesinde gönüllülük hizmetleri ve bazı sivil toplum kuruluşları. Afet ve Risk Dergisi, 4(2): 387-394. Doi.org/10.35341/afet.986933
• Baxter-Tomkins, T., Wallace, M., 2006. Emergency service volunteers: What do we really know about them? Australian Journal on Volunteering, 11(2): 7-15
• Bayram, M., Yaylı, A., 2008. Otel web sitelerinin İçerik Analizi Yöntemi ile değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(27): 347-379
• Brunet, A., DeBoer, L., McNamara, K.T., 2001. Community choice between volunteer and professional fire departments. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 30(1): 26-50. Doi:10.1177/0899764001301002
• Coşgun, U., 2022. İş Sağlığı ve Güvenliği Kapsamında Orman Yangınları. Geleceğini Koru Yanan Sadece Ağaçlar Değil Paneli. Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, s:74-91. Ankara
• Coşgun, U., Yıldız, D., 2023. Orman Yangınlarını Önlemede Eğitim ve Bilinçlendirme Çalışmaları. Şu eserde: (Editörler) Kavgacı, A., Başaran, M. Orman Yangınları. Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, s. 184-201, Ankara
• Demirbilek, Ö., 2023. Afetlerde Gönüllülük: Bir Karma Yöntem Araştırması, Gümüşhane Üniversitesi. Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Doktora Tezi. Gümüşhane
• Doğan-Yenisey, K. 2020. Gönüllülük ve Hukuki Çerçevesi. Şu eserde: Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar (Erdoğan, E., Uyan Semerci, P., Yentürk, N., Yurttagül, L.: Ed.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın No: 671, STK Çalışmaları No: 25. s165-179-206. İstanbul. ISBN / SKU: 978-605-399-567-8
• Eastaugh, C., Reyer, C., González-Moreno, P., Jian, W., Biscaia, A. G., Pentelkina, O., 2009, Forest Agencies’ Early Adaptations to Climate Change. IUFRO Occasional Paper No: 23 ISSN: 1024-414X
• Erdoğan, E., Uyan-Semerci, P. 2020a. Türkiye Gönüllülük Araştırması 2019: Gönüllü Profili, Gönüllülerin Koşulları ve Kazanımları. Şu eserde: Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın No: 671, STK Çalışmaları: 25. s:1-43. ISBN: 978-605-399-567-8
• Erdoğan, E., Uyan-Semerci, P. 2020b. Türkiye Gönüllülük Araştırması 2019: Gönüllü Koordinatörleri Gönüllülüğü Değerlendiriyor. Şu eserde: Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın No: 671, STK Çalışmaları, 25. s:44-92. ISBN: 978-605-399-567-8
• Erdoğan, E., Uyan-Semerci, P., Yentürk, N., Yurttagüler, L. 2020. Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın No: 671, STK Çalışmaları, 25. ISBN: 978-605-399-567-8
• Erdönmez, C., Atmiş, E., Yurdakul Erol, S., Tutmaz, V., Kurdoğlu, O. 2023. Orman Yangınlarıyla İlgili Yasal ve Yönetsel Düzenlemelerin Değerlendirilmesi. Şu eserde: (Editörler) Kavgacı, A., Başaran, M. Orman Yangınları. Türkiye Ormancılar Derneği Yayını, s. 74-100, Ankara
• Ergün, O., F., 2023. Türkiye’de orman yangınları ve gönüllülük. Acil Yardım ve Afet Bilimi, 3(1): 7-14.
• FAO, 2024. The Food and Agriculture Organization of the United Nations. Integrated Fire Management Voluntary Guidelines/ Principles and Strategic Actions. Rome, Italyp.openknowledge.fao.org/handle/20.500.14283/cd1090en (Ziyaret tarihi: 26.06.2025?)
• Fish, E. T., Recksiek, H., Fan, D. P., 2002. Uses, Values, Stakeholders, and Opinions Associated with Marine Protected Areas: A Content Analysis of News Media, 1995-2001. Coastal Services Center National Oceanic and Atmospheric Administration, Charleston, South Carolina,
• Górriz-Mifsud, E., Burns, M., Marini Govigli, V., 2019. Civil society engaged in wildfires: Mediterranean forest fire volunteer groupings. Forest Policy and Economics, 102: 119–129. Doi:10.1016/j.forpol.2019.03.007
• ILO, 2011. International Labour Organization. Manual on the measurement of volunteer work. ilo.org/sites/default/files/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@stat/documents/publication/wcms_162119.pdf (Ziyaret tarihi: 26.06.2025?)
• Ito-Morales, K., 2024. Community-based fire management and beyond: role and problems of volunteer fire department Shobodan in Japanese urban spaces and peri-urban forest environments. Trees, Forests and People. Doi.org/10.1016/j.tfp.2024.100531
• Jung, D. Y., Ha, K. M., 2021. A comparison of the role of voluntary organizations in disaster management. Sustainability, 13(4): 1-15. Doi:10.3390/su13041669
• Kap, D., 2024. Sivil Toplumda Gönüllü Yönetimi Rehberi. Sivil Toplum ve Medya Çalışanları Derneği. sivilsayfalar.org/raporlar/sivil-toplum-ve-medya-calismalari-dernegi-sivil-toplumda-gonullu-yonetimi-rehberi (Ziyaret Tarihi: 10.09.2024)
• Kaya, M., 2013. Türk Kamu Yönetiminde Gönüllülük ve Afet Yönetimi. Atılım Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara
• Kete, S., 2023. Local community participation and volunteerism in wildfire area management: A systematic review. Turkish Journal of Forestry, 24(3): 251-261. Doi: 10.18182/tjf.1278432
• Köçer, M., S., Aslan, R., 2023. Gönüllü arama kurtarma ekiplerinin orman yangınlarındaki tahliye deneyimleri: 2021 Akdeniz orman yangınları. Afet ve Risk Dergisi 6(3): 829-851. Doi: 10.35341/afet.1236021
• Loh, E., 2008. Legal risks of volunteer firefighters – how real are they? The Australian Journal of Emergency Management, 23 (2): 47-60
• Martínez, P., Jaime, D., Contreras, D., Moreno, M., Bonacic, C., Marín, M., 2021. Design and validation of an instrument for selecting spontaneous volunteers during emergencies in natural disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 59: 102243. Doi: 10.1016/j.ijdrr.2021.102243
• McLennan, J., Bertoldi, M., 2005. Australian Rural Fire Services’ recognition and Service awards for volunteers. The Australian Journal of Emergency Management, 20(4): 17-21
• McLennan, J., Birch, A., 2005. A potential crisis in wildfire emergency response capability? Australia’s volunteer firefighters. Environmental Hazards, 6(2): 101-107. Doi.org/10.1016/j.hazards.2005.10.003
• NIFC, 2024. The National Interagency Fire Center. Interagency Standards for Fire and Fire Aviation Operations. nifc.gov/standards/guides/red-book (Ziyaret tarihi: 10.09.2024)
• OGM, 1995. Orman Genel Müdürlüğü. Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Uygulama Esasları. Tebliğ No: 285, Ankara
• OGM, 2021. İklim Değişikliği Sürecinde Orman Yangınları Çalıştay Raporu. 13-15 Ekim 2021, Ankara
• OGM, 2022. Orman Yangınları ile Mücadele Faaliyetleri 2022 Yılı Değerlendirme Raporu. Ankara
• OGM, 2023, Orman Yangınları ile Mücadele Faaliyetleri 2023 Yılı Değerlendirme Raporu. Ankara
• Oral, V., Turan, M., 2023. Fighting anthropogenic forest fires: Implications from forest fires in the Mediterranean Region. Kent Akademisi, 16 (Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. Yılı Özel Sayısı). s 438-454. Doi.org/10.35674/kent.1343772
• Özayıtgu, M., 2018. Türkiye’de Gönüllülük Politikalarının Geliştirilmesinde Ulusal Gönüllülük Komitesi’nin ve Gönüllülerle Çalışan Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü. İstanbul Bilgi Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Pektaş, E. K., 2017. Gönüllü İtfaiyecilik örneğinde Türkiye’de belediye hizmetlerine gönüllü katılım. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (15): 2095-2107
• R.G., 1976. Resmî Gazete. Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Görevlilerin Görecekleri İşler Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete: 09 Ekim 1976, Yayımlandığı Düsturun Tertibi: 5, Cildi: 15
• R.G., 2012. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Resmî Gazete Tarihi: 30.06.2012, Sayısı: 28339
• R.G., 2018. Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi. Resmî Gazete Tarihi: 15.07.2018, Sayısı: 30479
• R.G., 2019. Orman Yangınlarıyla Mücadelede Görev Yapan Gönüllüler Hakkında Yönetmelik. Resmî Gazete Tarihi: 11.09.2019, Sayısı: 30885
• R.G., 2025. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ, Resmî Gazete Tarihi: 13/03/2025, Sayısı: 32840
• Stinson, T. F., 1978. Household allocation of voluntary labor in the production of fire protection: Minnesota evidence. American Journal of Agricultural Economics, 60(2): 331. Doi:10.2307/1240069
• Şafak, İ., 2024. Development of a scale for recruitment of forest fire workers using confirmatory factor analysis. International Journal of Wildland Fire, 33: WF24094. Doi:10.1071/WF24094
• Şafak, İ., Göksu, E., Gültekin, G., Arslan, A.T., Cabaroğlu, F., 2015, Denizli Orman İşletme Müdürlüğü İş Analizi. O.G.M. Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Proje Sonuç Raporu, İzmir
• TDK, 2024. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. sozluk.gov.tr (Ziyaret Tarihi: 22.08.2024)
• Thompson, A. M., 1993. Volunteers and their communities: A comparative analysis of volunteer fire fighters. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 22(2): 155-166. Doi:10.1177/089976409302200205
• UNV, 2015. United Nations Volunteers (UNV) Programme. 2015 State of The World’s Volunteerism Report (SWVR) 2015: Transforming Governance. ISBN: 978-92-95045-85-9
• Uyan-Semerci, P., 2020. Gönüllülükte Etik. Şu eserde: Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın No: 671, STK Çalışmaları, 25. s:165-178. ISBN: 978-605-399-567-8
• Whittaker, j., McLennan, B., Handmer, J., 2015. A review of informal volunteerism in emergencies and disasters: definition, opportunities and challenges. International Journal of Disaster Risk Reduction, 13: 358-368, Doi.org/10.1016/j.ijdrr.2015.07.010
• Yacovino, M., 1999. Recruiting and retention of volunteer firefighters. The National Fire Academy. 27p. apps.usfa.fema.gov/pdf/efop/efo32706.pdf (Ziyaret tarihi: 19.08.2024)
• Yaman, Y., 2005. Sivil Toplum Kuruluşlarında Birbirinden Öğrenme, STK’lar için Yönetim Rehberi. Kaknüs Yayınları. İstanbul
• Yentürk, N., 2020. Gönüllülükle İlgili Yasal Düzenlemeler: Sivil Alan İçin Örnekler ve Öneriler. Şu eserde: Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 671, STK Çalışmaları, 25. p:207-257. ISBN: 978-605-399-567-8
• Yıldırım A., Şimşek, H., 2000, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayıncılık. Ankara
• Yurttagüler, L. 2020. Gençlik, Gönüllülük ve Katılım. Türkiye’de Gönüllülük: Deneyimler, Sınırlılıklar ve Yeni Açılımlar. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 671, STK Çalışmaları, 25. p:93-132. ISBN: 978-605-399-567-8
• Zhang, Y., Lim, H. S., Hu, C., Zhang, R. 2024. Spatiotemporal dynamics of forest fires in the context of climate change: a review. Environmental Science and Pollution Research, 1-15. Doi.org/10.1007/s11356-024-33305-x