Kamu Politikalarında Bir “Karar Vermeme” Örneği Olarak Dışişleri Bakanlığının Teşkilat Yasası Çalışmaları (1950-1983)

Year 2024, , 221 - 244, 01.04.2024

Pınar Çağlayan

https://doi.org/10.17153/oguiibf.1329352

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Dışişleri Bakanlığının 1950-1983 yılları arasında yürüttüğü teşkilat yasası çalışmalarının neden tamamlanarak yürürlüğe giremediğini bürokrasideki güç odakları arasındaki mücadeleyi ve politika alanına etkilerini “karar verme” sürecini ters bir okuma ile açıklayan “karar vermeme” kavramı çerçevesinde ele almak ve böylece Dışişleri Bakanlığının dış politikadaki etki düzeyini de belirleyen bürokratik yapıdaki konumsal güç noktasını tarihsel bir perspektifle değerlendirmektir.

Keywords

Dışişleri Bakanlığı, Karar vermeme, Kamu politikaları analizi

Supporting Institution

TÜBİTAK

Project Number

TÜBİTAK 1001 Programı/121K198 numaralı Proje

Studies on the Organisation Act of the Ministry of Foreign Affairs as a Case of "Non-Decision Making" in Public Policies (1950-1983)

Abstract

The aim of this study is to examine why the organisation act of the Ministry of Foreign Affairs between 1950-1983 could not be completed and enacted within the framework of the concept of "non-decision-making" which explains the struggle between the power centres in the bureaucracy and its effects on the policy field through a reverse reading of the "decision-making" process, and thus to evaluate the positional power point in the bureaucratic structure that also determines the level of influence of the Ministry of Foreign Affairs in foreign policy from a historical perspective.

Keywords

The Ministry of Foreign Affairs, Non-decision making, Public policies analysis

Project Number

TÜBİTAK 1001 Programı/121K198 numaralı Proje

References

• Akıncı, A., Usta, S. (2016), “Türkiye’de Çok Partili Hayata Geçişte Etkili Olan Dış Faktörlerin Değerlendirilmesi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.21, S.1: 275-288.
• Allison, G. T., Halperin, M. H. (1972), “Bureaucratic Politics: A Paradigm and Some Policy Implications”. World Politics, N. 24: 40-79.
• Avcı, O. (2014), “Mehmet Fuat Köprülü’nün Dışişleri Bakanlığı”, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.4, S. 2: 75-97.
• Avcıoğlu, D. (1965), “Türkiye’deki Amerikan Üsleri”, Yön Dergisi: 139-140.
• Bachrach, P., Baratz, M. S. (1962), “Two Faces of Power”, The American Political Science Review, V. 56, N. 4: 947-952.
• Bachrach, P., Baratz, M. S. (1963), “Decisions and Nondecisions: An Analytical Framework”, The American Political Science Review, V. 57, N. 3: 632-642.
• Bachrach, P., Baratz, M. S. (1975), “Power and Its Two Faces Revisited: A Reply to Geoffrey Debnam”, The American Political Science Review, V. 69, N. 3: 900-904.
• Bağcı, H. (2019), Türk Dış Politikasında 1950’li Yıllar, Ankara: Orion Kitabevi.
• Bleda, T. (2000), Maskeli Balo, 2. Baskı, İstanbul: Doğan Kitap.
• Cumhuriyet Senatosu (1962), Tutanak Dergisi, D.1, C. 2, Toplantı 1, B. 31, 5.2.1962, Ankara: Cumhuriyet Senatosu.
• Cumhuriyet Senatosu (1968), Tutanak Dergisi, C. 45 T. 7, B. 31, 08.02.1968, Ankara: Cumhuriyet Senatosu.
• Cumhuriyet Senatosu (1969), Tutanak Dergisi, T. 8, C. 51, B. 29, 01.02.1969, Ankara: Cumhuriyet Senatosu.
• Cumhuriyet Senatosu (1972), Tutanak Dergisi, C. 3, T. 11, B. 32, 8.2.1972, Ankara: Cumhuriyet Senatosu.
• Çavuş, M. F. (2008), “Karar Verme, Karar Destek Sistemleri ve Yönetsel Etkinlik”, Akademik Bakış, S. 15: 1-18.
• Çelik, F. E., Yılmaz Uçar, A. (2023), “Erken Cumhuriyet Döneminde Yönetime Dair Karar Verememe”, Özet Bildiri, 17. Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği.
• Dahl, R. (1961), Who Governs? Democracy and Power in an American City, London: Yale University.
• Debnam, G. (1975), “Nondecisions and Power: The Two Faces of Bachrach and Baratz”, The American Political Science Review, V. 69, N. 3: 889-899.
• Demir, F. (2011), “Kamu Politikası ve Politika Analizi Çalışmalarının Teorik Çerçevesi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 30: 107-120.
• Digeser, P. (1992), “The Fourth Face of Power”, The Journal of Politics, V. 54, N. 4: 977-1007.
• Dikerdem, M. (1989), Hariciye Çarkı, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Dışişleri Bakanlığı (1964), Dışişleri Belleteni, S.1, Ankara: Dışişleri Bakanlığı.
• Dışişleri Bakanlığı (1965), Dışişleri Belleteni, S.6, Ankara: Dışişleri Bakanlığı.
• Dışişleri Bakanlığı (1972), Dışişleri Belleteni, S. 90, Ankara: Dışişleri Bakanlığı.
• Erdoğan Çelikkın, Z. (2018), “Steven Lukes’un Üç Boyutlu İktidar Yaklaşımı: Kararsızlık Üretimi ve Kamu Politikası Analizi Disiplini”, Memleket Siyaset Yönetim (MSY), C. 13, S. 30: 161-194.
• Erhan, Ç, Arat, T. (2002), “AET’yle İlişkiler”, (Ed. B. Oran), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), Cilt 1, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları: 808-854.
• Friedrichs, J. (2022), “Ethnic Segregation in Schools: A Study of Non-decision Making”, Journal of Education Policy, https://www.tandfonline.com/loi/tedp20, (Erişim Tarihi: 20.06.2023).
• Girgin, K. (2005), Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemleri Hariciye Tarihimiz (Teşkilat ve Protokol), Ankara: Okumuş Adam Yayınları.
• Gökmen, O. (1999), Bir Zamanlar Hariciye: Eski Bir Diplomatın Hatıraları 1, İstanbul: Kaptan Ofset.
• Gürün, K. (1995), Fırtınalı Yıllar: Dışişleri Müsteşarlığı Anıları, İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Harding, A. (1998), “Elite Theory and Growth Machines”, (Ed. D. Judge, G. Stoker, H. Wolman), Theories of Urban Politics, London: Sage Publications: 35-53.
• İskit, T. (2020), Diplomasi: Tarihi, Teorisi, Kurumları ve Uygulaması, 7. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Judge, D. (1998), “Pluralism”, (Ed. D. Judge, G. Stoker, H. Wolman), Theories of Urban Politics, London: Sage Publications: 13-34.
• Kaynar, M. K. (Ed.) (2019), Türkiye’nin 1950’li Yılları, 3. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koskinen Sandberg, P. (2016), “Non-Decision Making in The Reform of Equal Pay Policy: The Case of Finnish Gender Equality Legislation”, Equality, Diversity and Inclusion: An International Journal, V. 35, N. 4:280-295.
• Lukes, S. (1997), “Three Distinctive Views of Power Compared”, (Ed. Michael Hill), The Policy Process: A Reader, Second Editon, New York: Routledge: 45-52.
• Maliye Bakanlığı Hazine Genel Müdürlüğü ve Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilatı (1962), Dışişleri Hizmetleri ve Teşkilatlandırılması: Dışişleri Bakanlığınca Hazırlanan Tasarılar ve Bunlarla İlgili İncelemeler, Ankara: Maliye Bakanlığı.
• Merelman, R. (1968), “On the Neo-Elitist Critique of Community Power”, The American Political Science Review , V. 62, N. 2: 451-460.
• MM (1966), 741 No’lu Komisyon Raporu, 2/243, 22.02.1966, Ankara: MM.
• MM (1970), Tutanak Dergisi, D. 3, C. 5, T. 1, B. 86, 23.05.1970, Ankara: MM.
• Oran, B. (2002), “TDP’nin Uygulanması”, (Ed. B. Oran), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), Cilt 1, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları: 55-65.
• Oran, B. (Ed), (2002), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar (1919-1980), Cilt 1, 4. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özcan, G. (2019), “Ellili Yıllarda Dış Politika”, (Ed. M. K. Kaynar), Türkiye’nin Ellili Yılları, İstanbul: İletişim Yayınları: 97-134.
• Özcan, G. (2021). Dış Politika Analizi. Küresel Siyasete Giriş: Uluslararası İlişkilerde Kavramlar, Teoriler, Süreçler. (Ed. E. Balta). İstanbul: İletişim Yayınları: 323-350.
• Özcoşkun, A. R. (2018), Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Dışişleri Bakanlığı Teşkilat Yapısı (1920-2018), Ankara: Türk Diplomatik Arşivi Yayınları.
• Polsby, N. W. (1960), “How to Study Community Power: The Pluralist Alternative”, The Journal of Politics, V. 22, N. 3: 474-484.
• Resmi Gazete (1938), Hariciye Vekaleti Teşkilat Kanunu, Kanun No. 3312, S. 3814, T. 21 Kanunusani 1938, s. 9272-9273.
• Resmi Gazete (1952), Milletlerarası İktisadi İşbirliği Teşkilâtının Dışişleri Bakanlığına Bağlanması Hakkında Kanun, S. 8133, T. 12.06.1952: 3885-3886.
• Resmi Gazete (1959), Haricîye Vekâleti Teşkilât Kanununa bir madde eklenmesi ve Devlet Memurları Aylıklarının Tevhit ve Teadülüne dair olan 3658 saydı Kanuna bağlı (1) saydı cetvelin 4665 sayılı kanunla değiştirilen Hariciye Vekâleti kısmına bazı kadrolar ilâvesi hakkında Kanun, Kanun No. 7245, S. 10151, T. 05.03.1959: 21223-21224.
• Resmi Gazete (1960a), Milletlerarası iktisadi ve malî münasebetlerimizin tanzimi hakkında Geçici Kanun, Kanun No. 13, S. 10548, T. 11.07.1960: 1685-1686.
• Resmi Gazete (1960b), Dışişleri Bakanlığı Kuruluşları hakkındaki 3312 sayılı Kanuna ek 5250 sayılı kanunda değişiklik yapılması ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesi hakkında Geçici Kanun, Kanun No. 16, S. 10551, T. 14.07.1960: 1721.
• Resmi Gazete (1960c), Atama Kararları, S. 10669, T. 01.12.1960: 2614-2615.
• Resmi Gazete (1963), Milletlerarası Andlaşmaların yapılması, yürürlüğü ve yayınlanması ve bazı antlaşmaların yapılması için Bakanlar Kuruluna yetki verilmesi hakkında Kanun, Kanun No. 244, S. 11425, T. 11.06.1963: 1-2.
• Resmi Gazete, Milletlerarası Münasebetlerin Yürütülmesi ve Koordinasyonu hakkında Kanun, Kanun No. 1173, S. 13201, T. 17.05.1969: 7-10.
• Resmi Gazete (1974), Kararname: Bakanlıklararası Ekonomik Kurul (BEK) ve Bakanlıklararası Ekonomik Kurul Alt - Komitesi Kurulması Hakkında Karar, Karar Sayısı. 7/9084, S. 15094, T. 16.12.1974: 1.
• Resmi Gazete (1983), Dışişleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Karar Sayısı. KHK/177, S. 18251 (Mükerrer), T. 14.12.1983: 73-91.
• Sert, H. (2018), Memory of an Institution: The Turkish Ministry of Foreign Affairs and Turkish Diplomats in the 1960-1980 Period, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul.
• Sert, H. (2020), “Bir Raporun Hikayesi: Türkiye’nin Batı ile İttifakında Dışişleri Bürokrasisinin Rolü ve Bakanlık İçi Bir İtiraz Olarak “Üçüncü Dünyacılık”, SBF Dergisi, C. 75, S. 1: 97-125.
• Sert, H. (2022), “İki Darbe Arasında: 1960-1980 Döneminde Genel Özellikleri ile Türk Dışişleri Bakanlığı”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 41: 31-75.
• Sert, H. (2023), “When Diplomats Lead to a War: The Role of the Turkish Diplomatic Bureaucracy in the Military Intervention in Cyprus”, Journal of Balkan and Near Eastern Studies, V. 25, N. 2: 257-277.
• Smith, R. A. (1979), “Decision Making And Non-Decision Making In Cities: Some Implications For Community Structural Research”, American Sociological Review, V. 44:147-161.
• TBMM (1951), Tutanak Dergisi, D. 9, C. 5, T. 1, B. 50, Ankara: TBMM.
• TBMM (1952), Tutanak Dergisi, D. 9, C. 13, T. 2, B. 48, Ankara: TBMM.
• TBMM (1958), 32 No’lu Encümen Mazbataları, 1/207, Ankara: TBMM.
• TODAİE (1966), Merkezi Hükümet Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri: Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi Yönetim Kurulu Raporu, Ankara: TODAİE.
• Usta, A. (2013), “Kamu Politikaları Analizine Kuramsal Bir Bakış”, Yasama Dergisi, I. 24: 78-102.
• Uzun, F. (2015), Türk Dışişlerinde Fatin Rüştü Zorlu, Hacettepe Üniversitesi, Ankara: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Wolfinger, R. E. (1971), “Nondecisions and the Study of Local Politics”, The American Political Science Review, V. 65, N. 4: 1063-1080.
• Yaldız, F., Küçük, E. (2022), “Türk Dışişleri Bürokrasisinde Değişen Normlar: Kariyerdışı Büyükelçi Atamalarının Yasal Arka Planı”, Amme İdaresi Dergisi, C. 55, S. 2: 89-118.