Ihlara Vadisi (Orta Anadolu) Travertenlerinin Genel Özellikleri Ve Kabuksal Deformasyon Açısından Önemleri

Year 2007, Volume: 20 Issue: 2, 65 - 82, 31.12.2007

Volkan Karabacak

Abstract

Orta Anadolu’da, Ihlara Vadisi çevresinde yaygın traverten kütleleri görülmektedir. Bu bölge, aktivitesini Holosen’de de sürdürmüş önemli volkanik çıkış merkezleri ve bunların volkanoklastik ürünleriyle çevrilidir. Aktif ve aktif olmayan traverten kütleleri bölgedeki volkanoklastik kayaçlarda gelişmiş kırıklar boyunca yükselen sıcak sular tarafından çökeltilmektedir. İnceleme alanı içerisindeki travertenler morfolojilerine göre çatlak sırtı tipi travertenler, aşınmış traverten tabakaları ve teras tipi travertenler olarak 3 farklı tipe ayrılmaktadır. Bu kütlelerden çatlak sırtı tipi travertenler daha önceki çalışmalarda aktif faylarla ilişkileri kanıtlanmış travertenlerle benzer özellikler sunmalarına rağmen bölgede güncel faylanmaya ait hiçbir arazi verisi bulunmamaktadır. İnceleme alanında sırt tipi travertenlerin merkezi çatlakları ve volkanoklastik kayaçlardaki kırık sistemlerinin analizi, bu yapıların farklı ve dönemsel gerilim alanları içerisinde oluştuğunu ortaya koymaktadır. Bu gözlem ve bulgular, çalışma alanında kırık sistemleri ile ilişkili traverten çökeliminin yakın civardaki genç volkanizmayla ilintili kabuksal deformasyonla kontrol edildiğini göstermektedir. 

Keywords

Traverten, çatlak, volkanizma, kabuksal deformasyon.

General Propertıes Of Ihlara Valley (Central Anatolıa) Travertınes And Theır Implıcatıons On Crustal Deformatıon

Abstract

There are widely depositing travertine masses around the Ihlara Valley in the Central Anatolia. This region is surrounded by volcanoes and their products which have erupted in Holocene. Active and inactive travertines are deposited by hotwaters which rise up through deep-penetrated fissures in volcanoclastics. Morphological classification of the Ihlara Valley travertines reveals that there are three types; fissureridge travertines, eroded-sheet travertines and terraced-mound travertines. Although fissure-ridge travertines exhibit common properties with the other masses which are previously studied in active fault-related regions, there is no field evidence for recent faulting in the study area. Analyses of both central fissures of ridges and joints in the underlying tuffs showed that they were developed in different and periodical stress fields. It is concluded that travertine deposition related joint systems in the study area is controlled by crustal deformation of young volcanism in the vicinity.

Keywords

Travertine, fissure, volcanism, crustal deformation..

References

• [1] Wyatt, A., “Challinor’s Dictionary of Geology” (Sixth Edition). University of Wales Pres, Cardiff, 1986.
• [2] Barnes, I., Irwin, W. P. ve White, D. E., “Global distribution of carbondioxide discharges, and major zones of seismicity”, U. S. Geological Survey, Water-Resources Investigations, Open-File Report, 78-39, 1978.
• [3] Gastil, G. ve Bertine, K., “Correlation between seismicity and the distribution of thermal and carbonate water in Southern and Baja California”, United States and Mexico, Geology, 14, 287-290, 1986.
• [4] Martelli, N. Dei S., Moratti, G. ve Sunny, F., “Analisi strutturale dei travertini Della Toscana Meridionale (Valle Dell’ Albegna)”, Boll. Soc. Geol. It., 108, 197-205, 1989.
• [5] Altunel, E. ve Hancock, P. L., “Active fissuring, faulting and travertine deposition at Pamukkale (W Turkey)”, Neotectonics and Active Faulting, Zeitsch. Fur Geomorphologie Supp., Vol., 94, 285-302, 1993a.
• [6] Altunel, E. ve Hancock, P. L., “Morphological features ve tectonic setting of Quaternary travertines at Pamukkale (Western Turkey)”, Geological Journal, 28, 335-346, 1993b.
• [7] Altunel, E. ve Hancock, P. L., “Structural attributes of travertine-filled extensional fissures in the Pamukkale Plateau (Western Turkey)”, Int. Geol. Review, 38, 8, 768-777,
• [8] Altunel, E., “Active tectonics and the evolution of Quaternary travertines at Pamukkale, Western Turkey”, Ph D. Thesis, Bristol University (unpublished), 236, 1994. [9] Altunel, E., “Pamukkale travertenlerinin morfolojik özellikleri, yaşları ve neotektonik önemleri”, MTA Dergisi, No 118, Ankara, 1996.
• [10] Altunel, E., “Pamukkale (Hierapolis)’de arkeologlar tarafından yanlış yorumlanan jeolojik yapılar: kendiliğinden oluşan kanal travertenler ve sırt tipi travertenler”, TJK, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 49, 35-40, 1997.
• [11] Altunel, E., Hancock, P. L. ve Smart, P., “Formation of fissure-ridge travertines and their neotectonic significance”, IESCA-1995, 1995, Güllük (Muğla), ss.
• [12] Çakır, Z., “Along-strike discontinuity of active normal faults and its influence on Quaternary travertine deposition: examples from Western Turkey”, Tr. J. of Earth Sciences, 8, 67-80, 1998.
• [13] Hancock, P. L., Chalmers, R. M. L., Altunel, E. ve Çakır, Z., “Travitonics: using travertines in active fault studies”, Journal of Structural Geology, 21, 903-916, 1999.
• [14] Gürsoy, H., Tatar, O., Piper, J. D. A. ve Alyaroubi, M., “Güncel damar tipi traverten oluşumunda paleoseküler değişimler ve bunun deprem sıklığı ve travertenlerin büyüme hızı açısından anlamı”, ATAG 4 (Aktif Tektonik Araştırma Grubu 4. Toplantısı), 2000, Eskişehir, Bildiri Özleri Kitabı, ss. 43.
• [15] Koçyiğit, A., “Karakoçan Fay Zonu: atımı, yaşı, etkin stres sistemi ve depremselliği”, ATAG-7 (Aktif Tektonik Araştırma Grubu 7. Toplantısı), 2003, Van, Bildiri Özleri Kitabı, ss. 9.
• [16] Mesci, B. L. ve Gürsoy, H., “Sıcak Çermik (Sivas) Travertenlerinin Gelişimi ve Aktif Tektonikle İlişkisi”, ATAG-7 (Aktif Tektonik Araştırma Grubu 7. Toplantısı), 2003, Van, Makaleler Kitabı, ss. 24-38.
• [17] Gürsoy, H., Mesci, L., Piper, J.D.A. ve Tatar, O., “Palaeomagnetic and rock magnetic studies of layered and fissure fill travertine: a signature of geomagnetic palaeosecular variation, earthquake activity, and environmental change”, 5th International Symposium on Eastern Mediterranean Geology Thessaloniki, 2004, Greece, Proceedings Book V. 2, pp. 977-979.
• 18] Altunel, E. ve Karabacak, V., “Determination of horizontal extension from fissure-ridge travertines: a case study in the Denizli Basin, southwestern Turkey”, Geodinamica Acta, 18/3-4, 333-342, 2005.
• [19] Aydar, E. ve Gourgaud, A., “The geology of Mount Hasan stratovolcano, central Anatolia, Turkey”, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85 (1-4), 129-152, 1998.
• [20] Toprak, V., “Vent distribution and its regional tectonics Cappadocian Volcanics Turkey”, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85, 55-67, 1998.
• [21] Göncüoğlu, M. C. ve Toprak, V., “Neogene and Quaternary volcanism of Central Anatolia: a volcano-structural evaluation”, BSV no 26-Juin 1992, 17, 1992.
• [22] Bozkurt, E., “Neotectonics of Turkey – a synthesis”, Geodinamica Acta, 14, 3-30, 2001.
• [23] Pasquare, G., Poli, S., Vezzoli, I. ve Zanchi, A., “Continental arc volcanism and tectonic setting in Central Anatolia, Turkey”, Tectonophysics, 146, 217230, 1988.
• [24] Koçyiğit, A., “ Orta Anadolu’nun genel neotektonik özellikleri ve depremselliği”, Haymana-Tuzgölü- Ulukışla Basenleri Uygulamalı Çalıştayı, 2000, Aksaray, TPJD Özel Sayı 5, ss. 1-26.
• [25] Şengör, A. M. C. Görür., N. ve Şaroğlu, F., “Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape: Turkey as a case study”, Strike-Slip Deformation, Basin Formation and Sedimantation (ed. Biddle, K., T. ve Christie-Blick, N.), Soc. of Eco. Paleo. and Min. Spec. Publ., 37, 227-264, 1985.
• [26] Dhont, D., Chorowicz, J., Yürür, T., Froger, J. L., Köse, O. ve Gündoğdu, N., “Emplacement of volcanic vents and geodynamics of Central Anatolia Turkey”, Journal of Volcanology and Geothermal Research, 85, 33-54, 1998.
• [27] Erol, O., “Tuzgölü Havzası’nın jeolojisi ve jeomorfolojisi”, MTA, Ankara, Rapor No 4220, 1969.
• [28] Toprak, V. ve Göncüoğlu, M. C., “Keçiboyduran-Melendiz Fayı ve bölgesel anlamı (Orta Anadolu)”, H. Ü. YUAM Bül., No 16, 1993.
• [29] Öktü, G., “Aksaray (Niğde) Ziga Kaplıcası hidrojeoloji incelemesi”, 1. Ulusal Balneoloji Sempozyumu Özel Sayısı, Cilt 2, Sayı 2-3, 1982.
• [30] Göçmez, G. ve Güzel, A., “Ziga–Yaprakhisar–Ilısu–Ihlara–Belisırma (Aksaray) sıcak ve mineralli su kaynaklarının korunma alanları ve kirlenebilirliği”, Jeotermal Uygulamalar Semp., 1994,.Pamukkale Üniversitesi, Denizli, ss. 225-234.
• [31] Şimşek, Ş., “Ihlara (Kapadokya) özel çevre koruma bölgesinin jeolojisi ve bölgede yeralan termal kaynakların hidrojeolojik ve hidrojeokimyasal araştırması ve korumaya ilişkin önerileri”, Aksaray Valiliği Yayınları, Aksaray, 1997.
• [32] Akdoğan, N., Yıldırım, T. ve Burçak, M., “Aksaray Ihlara Vadisi çevresi ve Ziga sahası jeotermal olanaklarının jeoloji ve jeofizik veriler kullanılarak yeniden değerlendirilmesi”, Orta Anadolu Jeotermal Enerji ve Çevre Sempozyumu , 2002, Aksaray, Bildiri Özleri Kitabı, ss. 15.
• [33] Seymen, İ., “Kaman (Kırşehir) Kırşehir masifinin stratigrafisi ve metamorfizması”, TJK Bül., 24, 2, 7-14, 1981.
• [34] Ayhan, A. ve Papak, İ., “Aksaray-Taşpınar-Altınhisar-Çiftlik-Delihebil (Niğde) civarının jeolojisi”, MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etüdleri Daire Başkanlığı, Ankara, Rapor No: 2324, 1988.
• [35] Beekman, P. H., “Aksaray-Gelveri-Çınarlı Bölgesi’nin jeoloji raporu”, MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etüdleri Daire Başkanlığı, Ankara, Rapor No: 5218, 1966.
• [36] Hancock, P. L., “Determinig contemporary stress directions from neotectonic joint systems”, Phil. Trans. Royal Society of London A., 337, 29-40. , 1991.
• [37] Engelder, T., “Loading paths to joint propagation during a tectonic cycle: an example from the Appalahian Plateau”, Journal of Structural Geology, 7, 459-476. , 1985.
• [38] Hancock, P. L. ve Engelder, T., “Neotectonic joints”, Geological Society of America Bulletin, 101, 1197-1208. , 1989.
• [39] Gross, M. R. ve Engelder, T., “A case for neotectonic joints along the Niagara Escarpment”, Tectonics, 10, 631-641. , 1991.
• [40] Stewart, I. S. ve Hancock, P. L., “Neotectonics, In Continental Deformation”, ed. P. L. Hancock, Pergamon Press, Oxford, 1994.
• [41] Dunne, W. M. ve Hancock, P. L. H., “Palaeostress analysis of small-scale brittle structures, In Continental Deformation”, ed. P. L. Hancock, Pergamon Press, Oxford, 1994.
• [42] Mesci, B. L., “Sıcak Çermik ve Yakın Yöresindeki (Sivas) Travertenlerinin Gelişimi ve Aktif Tektonikle İlişkisi”, Cumhuriyet Üniversitesi Doktora Tezi (yayınlanmamış), 2004.
• [43] Akurgal, E., “Anadolu kültür tarihi”, Tübitak Yayınları, 1997.
• [44] Billings, M. P., “Structural Geology” 3rd Edn., Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, 1972.
• [45] Çoğulu, E., “Petrografi ve Petroloji, Magmatizma”, İTÜ Müh. Mim. Fak. Yayınları, 1976.
• [46] Brogi, A., “Faults linkage, damage rocks and hydrothermal fluid circulation: Tectonic interpretation of the Rapolano Terme travertines Northern Apennines (southern Tuscany, Italy) in the context of Northern Apennines Neogene-Quaternary extension”, Eclogae Geologicae Helvetiae, 97, 3, 307-320, 2004. [47] Anna, L. G. S., Riccominia, C., Rodrigues-Franciscod, B. H., Sialc, A. N., Carvalhof, M. D. ve Mourag, C. A. V., “The Paleocene travertine system of the Itaborai basin, Southeastern Brazil”, Journal of South American Earth Sciences, 18, 11–25, 2004.