An Analysis of Nasreddin Hodja Anectodes from Text Centered Folklore Theories to Diffusion and Evolution Theories

Yıl 2013, Cilt: 14 Sayı: 3, 141 - 152, 01.09.2013

Zülfikâr Bayraktar

Öz

Nasreddin Hodja Anecdotes, which have an important place in oral narrative tradition, spread out to various regions for many different reasons and formed an immense corpus of anecdotes with the updated and recreated anecdotes again within the oral tradition. It is possible to see Nasreddin Hodja anecdotes in many places; they are not only seen within the Turkic areas. This is an important point which shows the universal characteristic of these anecdotes. The spread and presence of Nasreddin Hodja anecdotes in various places are addressed by a lot of researchers. In this context, this study will focus on the analysis of Nasreddin Hodja anecdotes according to diffusion and evolution theories, which are the text centered folklore theories and how they spread and exist in other societies

Anahtar Kelimeler

Folklore, Anecdote, Nasreddin Hodja, Diffusion Theory, Evolution Theory

Nasreddin Hoca Fıkralarının Metin Merkezli Halk Bilimi Kuramlarından Yayılma ve Gelişme Kuramlarına Göre Tahlili

Öz

Sözlü anlatı geleneği içerisinde önemli bir yere sahip olan Nasreddin Hoca fıkraları, birçok sebebe bağlı olarak değişik coğrafyalarda yayılma göstermiş ve yine sözlü gelenek içerisinde yeniden yaratılan ve güncellenen fıkralarla büyük bir fıkra külliyatı oluşturmuştur. Bugün sadece Türk dünyasında değil, farklı coğrafî bölgelerde dahi Nasreddin Hoca fıkralarının var olduğunu görmek mümkündür. Bu durum Nasreddin Hoca fıkralarının evrenselliğini göstermesi açısından önemlidir. Nasreddin Hoca fıkralarının yayılması ve diğer coğrafyalarda varlık göstermesi meselesi birçok bilim adamı tarafından tartışılan konuların başında gelmektedir. Makalede bu bağlamda, Nasreddin Hoca fıkralarının, metin merkezli halkbilimi kuramlarından olan yayılma ve gelişme kuramlarına göre tahlili yapılarak yine bu fıkraların yayılma şekli ve diğer toplumlarda nasıl var olduğu meselesi örneklerle tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Halk Bilimi, Fıkra, Nasreddin Hoca, Yayılma Kuramı, Gelişme Kuramı

Kaynakça

• Çobanoğlu, Ö. (2010). Halkbilimi
• Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayıncılık, Ankara. Devletov, K. (1959). Proishocdenii i Znaçeniye Obraza Nasreddina Efendi, Voprosı Uzbekskoy
• Litereraturı, Taşkent. Duman, M. (2005). Nasreddin Hoca Kitapları Açıklamalı Bibliyografyası (1408–2004), Turkuaz Yayınları, İstanbul.
• Duman, M. (2008). Nasreddin Hoca ve 1555 Fıkrası, Heyemola Yayınları, İstanbul.
• Ekici, M. (2009). “Gülme Teorileri ve Nasreddin Hoca Fıkraları”, 21. Yüzyılı Nasreddin Hoca İle Anlamak, Yayınları, Ankara, s. 271-280.
• Ekici, M. (2010). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Geleneksel Yayıncılık, Ankara.
• İsmailova, G. (2005). Kırgız Mizahı ve Mizah Tipleri, İrfan Kültür ve Eğitim Merkezi Yayınları, İzmir.
• Karadavut, Z. (2005). “Kırgızlarda Kuudlluk ve Apendi” Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S 15, Konya, s. 413-433.
• Kirişçioğlu, F. (1997). “Sahaların (Yakut) Naara Soux Fıkra Tipi ile Nasreddin Hoca’nın Karşılaştırılması”, Ankara, s. 22-23.
• Oğuz, Ö. (1997). “Nasreddin Hoca Fıkralarında Varyant Meselesi”, Nasreddin Hoca Sempozyumu Bildirileri,
• Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 37-40. Özkan, İ. (1983). “Nasreddin Hoca’nın Tarihi Şahsiyeti ve Fıkraları Üzerine Bir İnceleme”, Türk Folkloru
• Araştırmaları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 134–165. Özkan, İ. (1999). Türkiye ve Türkmen Türkçesiyle Nasreddin Hoca Fıkraları, Türk hem Türkmen Dili Bilen
• Ependi Şorta Sözler Yomaklar, TİKA, Ankara. Sakaoğlu, S. (1984). “Fıkra Tiplerinin Değişmesi”, Folklor ve Etnoğrafya Araştırmaları, İstanbul, s. 445-4
• Sakaoğlu, S. (1996). “Nasrettin Hoca’ya Ait Olmayan Fıkraların Ona Yamanma Sebepleri Üzerine”,
• Nasreddin Hoca Semineri, 13–14 Haziran, Eskişehir, s. 1-6. Sakaoğlu, S. (2005). Nasreddin Hoca Fıkralarından Seçmeler, Akçağ, Ankara.
• Sakaoğlu, S. (2013). Nasreddin Hoca Üzerine Yazılar, Kömen Yayınları, Konya.
• Türkmen, F. (1999). Nasreddin Hoca Latifelerinin Şerhi (Burhaniye Tercümesi) Transkripsiyon, İnceleme,
• Metin, Akademi Kitabevi, II. Baskı, İzmir. Yıldırım, D. (1997). “Sözel Eleştiri Türü ve Nasreddin Hoca Bildirileri Üzerine Birkaç Söz”, Nasreddin
• Hoca Sempozyumu Bildirileri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 57-58.