Breath Of The Left In Turkish Cinema

Yıl 2020, Cilt: 21 Sayı: 2, 383 - 395, 30.12.2020

Cansu Kaymal

Öz

The main subject of this study is the reflection of the left currents that began in Turkey in the 1960s to the Turkish cinema. In Yeşilçam films, which are accepted as national cinema, leftist thingking makes itself felt in different dimensions among all themes sych as love, immigratiın, poverty and feudal relations. Examining the issues dealt with in Yeşilçam cinema with a “statist left” perspective brought the search for alternative cinema to the agenda and as a result of the search for “revolutionary” cinema, the Cinematek Association was established. But, although this revolutionary cinema achieved partial success, it failed to break the monopoly of national cinema. One of the hypotesis of this study is that: the statist left characteristic that set out Turkey left clearly shows itself in Yeşilçam cinema. Another argument in the study is that the statist left seen in Yeşilçam films is not display of poor in terms of criticism and opposition culture and is not merely bless state. Issues such as employment, immigration, slums, and poverty are realistically depicted in these films. In this sense, although Yeşilçam cinema has a “national cinema monopoly”, it is an oppositional cinema. In this study literature search has been done. Different books and articles on the sucject have been examined. In addition, content analysis method has been used by examining some Turkish movies to support the hypotheses.

Anahtar Kelimeler

left, national cinema, yeşilçam cinema

Türk Sinemasında Solun Soluğu

Öz

Bu çalışmanın temel konusu, Türkiye’de 1960’larda yükselişe geçen sol akımın Türk sinemasına yansımasıdır. Ulusal sinema olarak kabul edilen Yeşilçam filmlerinde aşk, göç, yoksulluk, feodal ilişkiler gibi bütün temaların içinde sol düşünce kendini farklı boyutlarda hissettirmektedir. Yeşilçam sinemasında ele alınan konuların “devletçi sol” bir perspektiften incelenmesi, alternatif sinema arayışlarını gündeme getirmiş ve “devrimci” sinema arayışlarının sonucunda Sinematek Derneği kurulmuştur. Ancak bu devrimci sinema, kısmi başarılar sağlamış olsa da ulusal sinemanın tekelini kırmayı başaramamıştır Bu çalışmanın bir hipotezi şudur: Türkiye solunun gösterdiği devletçi sol özellik, kendini Yeşilçam sinemasında net bir biçimde gösterir. Çalışmadaki diğer sav ise, Yeşilçam filmlerinde görülen devletçi solun, eleştiri ve muhalefet kültürü açısından fakir, salt devleti kutsayan bir özellik göstermediğidir. Bu filmlerde istihdam, göç sorunu, gecekondulaşma, yoksulluk gibi meseleler gerçekçi bir biçimde işlenmiştir. Bu anlamda Yeşilçam sineması, her ne kadar “ulusal sinema tekeli”ne sahip olsa da muhalif bir sinemadır. Çalışmada literatür taraması yapılmıştır. Konu ile ilgili farklı kitap ve makaleler incelenmiştir. Ayrıca, hipotezlerin desteklenmesi için bazı Türk filmlerini incelemek suretiyle içerik analizi yöntemine başvurulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sinema, sol, Yeşilçam Sineması, Ulusal Sinema, Devrimci Sinema

Kaynakça

• Aksakal, H. (2009). Güleryüzlü Bir Sosyalist, İlkeli Bir Siyasetçi: Mehmet Ali Aybar’ın Türk Siyasal Yaşamındaki Yeri ve Önemi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 20, 79-102.
• Akkuş, B. (2015). Türkiye Cumhuriyeti’nde Sosyalizm: Türkiye Komünist Partisi’nin Cumhuriyet Halk Partisi’ne Bakışı ve Özgün Bir Düşünür ve Siyaset Adamı Olarak Mehmet Ali Aybar, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(40), 239-252.
• Alıcı, B. (2016). Altmışlı Yıllarda Alternatif Bir Örgütlenme: Türk Sinematek Derneği, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 191-214.
• Aydın, M., Ç. (1997). 1960’lar Türkiye’sinde Sinemadaki Akımlar, 25. Kare Sinema Dergisi, Sayı:21, 12-22.
• Baran, T. (2017). Metin Erksan, Sinematek ve Bitmeyen Kavga, https://fikrisinema.com/metin-erksan-sinematek-bitmeyen-kavga/, Erişim Tarihi: 30.09.2020.
• Başgüney, H. (2013). Türk Sinematek Derneği-Türkiye’de Sinema ve Politik Tartışma-2. Baskı. İstanbul: Libra Yayıncılık.
• Batur, A., L. (2014). Toplumsal Değişimler Ekseninde Türkiye Sineması, Sinemada Bir Asır Türk Sineması’nın 100. Yılına Armağan, Ş. Abdurrahman Çelik (Ed.). Ankara: Altın Portakal Film Festivali Yayınları.
• Belge, M. (1998). Sol, Geçiş Sürecinde Türkiye, Ertuğrul Ahmet Tonak ve Irvın Cemil Schick (der). İstanbul: Belge Yayınları, 159-188.
• Demirtürk, S. (2015). 1960-1980 Döneminde Türkiye’de Sosyo-Ekonomik Değişimin ve Dışa Yönelişin Toplumsal Dinamikleri, 21. Yüzyılda Eğitim ve toplum, 4(12), 155-182.
• Görücü, B. ve Atam, Z. (1995). “Türkiye’de Devrimci Sinema Tartışmaları: 1960’lı Yıllar”, Gelenek Dergisi, Sayı 50, https://gelenek.org/turkiyede-devrimci-sinema-tartismalari-1960li-yillar/#easy-footnote-2-18390, Erişim Tarihi: 13.06.2020.
• Hristidis, Ş., K. (2007). Sinemada Ulusal Tavır: “Halit Refiğ Kitabı”, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kabil, İ. (2018). Türk Sinemasında Sol Düşüncenin Ayak İzleri, Lacivert, Sayı 42, http://www.lacivertdergi.com/dosya/2018/01/15/turk-sinemasinda-sol-dusuncenin-ayak-izleri, Erişim Tarihi: 13.06.2020.
• Kaplan, G. (2003). Yeşilçam Melodramları ve Kadın, http://bianet.org/kadin/kultur/21103-yesilcam-melodramlari-vekadin, Erişim Tarihi: 14.06.2020.
• Kaplan, N. (2004). Aile Sineması Yılları 1960’lar, İstanbul: Es Yayınları.
• Kara, M. (2019). Kemal Tahir ve Sinema. https://www.evrensel.net/yazi/84349/kemal-tahir-ve-sinema, Erişim Tarihi: 30.09.2020.
• Kara, M. (2013). Sinematek ve Genç Sinema Hareketi. https://www.evrensel.net/yazi/53522/sinematek-ve-genc-sinema-hareketi, Erişim Tarihi: 14.06.2020.
• Kırbaş, B. (2010). Halit Refiğ ve Ulusal Sinema, Abdurrahman Şen (ed.). Türk Sinemasında Yerli Arayışlar İçinde, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, ss. 253-257.
• Kutlar, O. (1985). Tarihsel Gelişme Hükmünü Veriyor, Ve Sinema, Sayı 1. (Serhat Öztürk ile söyleşi). ss.15-23.
• Makal, O. (1974). Yapı, Kültür ve Siyasal Sinema, Gerçek Sinema, https://www.slideshare.net/redakte/gercek-sinema-04, Erişim Tarihi: 14.06.2020.
• Maktav, H. (2000). “Türk Sinemasında 68’liler ve 12 Mart”, Birikim, Sayı 132, https://www.birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-132-nisan-2000/2325/turk-sinemasinda-68-liler-ve-12-mart/3279, Erişim Tarihi: 13.06.2020.
• Maraşlı, G., N. (2010). Türk Sinemasının Dine Bakışı, Günahıyla Sevabıyla Yeşilçam, İstanbul: Ufuk Yayınları.
• Özgüç, A. (1993). 100 Filmde Türk Sineması, İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Pösteki, N. (2001). Toplumsal Değişim Süreci Bir Etkileme Aracı Olarak Sinema ve 90’lar Türkiye’si Sineması, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Refiğ, H. (2009). Ulusal Sinema Kavgası, Dergâh Yayınları: İstanbul.
• Scognamillo, G. (1998). Türk sinema Tarihi (1896-1997), Kabalcı Yayıncılık: İstanbul.
• Tunçay, M. (2009). Türkiye’de Sol Akımlar 2: 1925-1936. İstanbul: İletişim.
• Tunçay, M. (2000). Türkiye’de Sol Akımlar 1:1908-1925, İstanbul: BDS Yayınlarıç
• Tunçay, M. (1984). Türkiye Cumhuriyeti’nde Sosyalizm (1960’a Kadar), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 7, İstanbul: İletişim.
• Uçakan, M. (1977). Türk sinemasında İdeoloji, İstanbul: Sepya Yayınevi.