Geç Antik Çağ'da Aizanoi: Polis'in Çözülüşü

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 477 - 498, 10.08.2023

Ahmet Türkan

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1294531

Cited By: 1

Öz

Phrygia’nın önemli kentlerinden biri olan Aizanoi, Roma İmparatorluğu’nun her noktasında hissedilen 3. Yüzyıl Krizi’yle bir dönüşüm süreci içine girmiştir. Kentin en önemli gelir kaynağı olan ve tarihini şekillendiren tapınak topraklarının gelirinin doğrudan imparatorluk hazinesine bağlanması ve merkeze bağlı bürokratların her zamankinden daha etkili hâle gelmesi, ayrıcalıklarını yitiren yerel seçkinlerin kent hayatından çekilmesine neden olmuştur. Kent meclisi işlevini yitirmiş, kent ise otonom yapısını yitirmiştir. Bu süreçte Aizanoi hem nüfus hem de yüz ölçümü olarak küçülmüş, nekropollerin kullanımı sona ermiş ve kiliselerin çevresi mezarlık alanları olarak kullanılmaya başlamıştır. Aynı süreçte ölü gömme geleneği değişmiş, mezar taşı üretim durmuş ve yazının kullanımı sona ermiştir. Aizanoi, Geç Antik Çağ’da geçirdiği bu sürecin sonunda bir Ortaçağ yerleşimine dönüşmüştür. Bu, aynı zamanda klasik kent kültürünün ve polis idealinin çözülüşüdür.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, Geç Antik Çağ, Polis, Yazı, Seçkinler

Aizanoi in Late Antiquity: Disintegration of Polis

Öz

Aizanoi, one of the important cities of Phrygia, had experienced a transformation by 3rd Century Crisis which was felt throughout Roman Empire. Local elites lost their economic privileges because the transferring Temple Lands income to the imperial treasury now, and their political dominance for the increasing pressure of central bureaucracy upon the provinces, so they withdrew from the urban life. Aizanoi lost its autonomy, and its council became dysfunctional. The public buildings, which are the symbols of the Greco-Roman urban tradition, were either abandoned or lost their functions. In this process, the use of classical necropoleis ended and cemeteries around new churches appeared. The burial customs changed, and tombstones were not produced anymore. Use of writing had also dramatically decreased. Finally, Aizanoi transformed to a medieval settlement at the end of Late Antiquity. It was also disintegration of classical urban culture and the ideal of Polis.

Anahtar Kelimeler

Aizanoi, Late Antiquity, Polis, Writing, Elites

Kaynakça

• Alcock, S. E. (2008) The Eastern Mediterranean. in Scheidel, Walter, Ian Morris and Richard Saller (Eds). The Cambridge Economic History of the Greco-Roman World (671 - 697). New York: Cambridge University Press.
• Antonopoulou, T. (2002), A Quentitative Survey of the Christian-Byzantine Inscriptions of Ephesus and Thessalonica. in Friesinger, H. and F. Krinzinger (Eds). 100 Jahre Osterreichische Forschungen in Ephesos (169 - 178). Vienna: Österreichische Akademie der Wissenschaften.
• Bigi, F. and Tantillo, I. (2010). Il reimpiego: le molte vite delle pietre di Leptis. in Bigi, F. and Ignazio Tantillo, I. Leptis Magna. Una citta e le sue iscrizioni in epoca tardoromana (253 - 302). Casino: Universita degli Studi di Cassino.
• Boardman, E. (1968), ed. Corpus Inscriptionum Latinarum. Vol. XI.1. Berlin: Berlin-Brandenburgische Akademie Der Wissenschaften.
• Cameron, A. (1939). Threptos and Related Terms in the Inscriptions of Asia Minor. in Calder, W.M. and J. Keil. Anatolian Studies (7-33). Manchester: Manchester University Press.
• Erdinç, Z. (2020). Aizanitis Bölgesi Mezar Taşları. Unpublished PhD Dissertation, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bİlimler Enstitüsü.
• Erdinç, Z. (2021). Aizanitis Bölgesi Sınırlarına İlişkin Bir Öneri. Arkhaia Anatolika, 4, 163-173.
• Giardina, A. (2007). Transition to Late Antiquity. in Scheidel, Walter, Ian Morris and Richard Saller (Eds). The Cambridge Economic History of the Greco-Roman World (743-769). London: Cambridge University Press.
• Hoffman, A. (1993), Zweiter Vorbericht über die Arbeiten im Stadion 1987, 1988 und 1990. Archaologischer Anzeiger 1993, 437-473.
• Huntington, E. (1917). Climatic Change and Agricultural Exhaustion as Elements in the Fall of Rome. The Quarterly Journal of Economics, 31, 173-208.
• Jes, K., Posamentir, R., Wörrle M. (2015). “Der Tempel des eus in Aizanoi und seine Datierung.” Rheidt, Klaus. Aizanoi und Anatolien. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern, 2010. 58-88.
• Jones, A.H.M. (1964), The Later Roman Empire. Vol. II. Oxford: Basil Blackwell.
• Kehoe, D. P. (2015). “Property Rights over Land and Economic Growth in the Roman Empire.” in Erdkamp, P., Verboven K. and A. Zuiderhoek. Ownership and Exploitation of Land and Natural Resources in the Roman World (88-107). Oxford: Oxford University Press.
• Levick, B. et al. (1998), Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Vol. IX, London: The Society for the Promotion of Roman Studies.
• Libanius (1977). Selected Orations. Trans. A.F. Norman. Vol. II. New York: Harvard University Press.
• Machado, C. (2017). Dedicated to Eternity? The Reuse of Statue Bases in Late Antique Italy. in Belle, K. and C. Machado (Eds.). The Epigraphic Cultures of Late Antiquity (323 - 363). Stuttgard: Franz Steiner Verlag.
• Ramsay, W.M. (1982). The Epigraphic Habit in the Roman Empire. American Journal of Philology, 103 (2), 233-246.
• Ramsay, W.M. (1976). The Roman Government's Response to Crisis AD 235 - 330. New Haven: Yale University Press.
• McCormick, M., et al. (2012),Climate Change during and after the Roman Empire: Reconstructing the Past from Scientific and Historical Evidence. The Journal of Interdisciplinary History , 43 (2), 2012. 169-220.
• Mitchell, S. (1995). Anatolia. Vol. I. Oxford: Oxford University Press.
• Mommsen, T. (1905). Theodosiani Libri XVI Cum Constitutionius Sirmondianis et Leges Novellae ad Theodosianum Pertinentes (Codex Theodisianus). Vol. I. Berlin: Apud Weidmannos.
• Naumann, R., Naumann, F. (1973). Der Rundbau in Aezani. Tübingen: Verlag Ernst Wasmuth,.
• Naumann, R. (1979). Der Zeustempel zu Aizanoi. Berlin: De Gruyter.
• Naumann, R. (1994). Römischer Grabbau westlich des Zeus-Tempelareals in Aizanoi. Istanbuller Mittelungen 1994, 303 - 308.
• Naumann-Steckner, F. (2010). Badeluxus in den anatolischen Bergen - Die Thermen von Aizanoi. in Rheidt, K., Aizanoi und Anatolien (99-111). Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
• Niewöhner, P. (2010) Aizanoi, Anatolien und der Nahe Osten. in Rheidt, K. (Ed.), Aizanoi und Anatolien (146-154). Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
• Niewohner, P. (2017). Urbanism. in Niewohner, P. (Ed.) The Archaeology of Byzantine Anatolia from the End of Late Antiquity until the Coming of the Turks (28-39). New York: Oxford University Press.
• Nutton, V. (1978). The Beneficial Ideology. in Garnsey, P.D.A., Whittaker, C.R. (Eds.). Imperialism in the Ancient World (209 - 223). London: Cambridge University Press.
• Özer, E. (2013). Aizanoi Kazısı 2011 Yılı Çalışmaları. in Dönmez, H. (Ed.). 34. Kazı Sonuçları Toplantısı (277-289). Çorum: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2013. 277-289.
• Özer, E. (2015). Aizanoi Kazısı 2013 Yılı Çalışmaları. in Dönmez, H. (Ed.). 36. Kazı Sonuçları Toplantısı (159-185). Vol. 3. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları: Ankara, 2015.
• Özer, E. (2017). Doksanaltı. E.M., Aizanoi Kuzey Nekropolis'te Bulunan Bir Mezarı Anlamak, Okumak ve Yorumlamak: Heraklesli Mezar. Cedrus, 5, 287-300.
• Özer, E., Özcan, S. (2022). Aizanoi Antik Kenti Penkalas Çayı Arekoloji ve Restorasyon Çalışmaları. Art-Sanat, (17), 295-318.
• Özer, Elif, Türkan, A., Erdinç, Z. (2022) Aizanoi Antik Kenti 2019 ve 2020 Kazı Sezonları Kazı ve Araştırmaları. in Özme, A. (Ed.), 2019-2020 YIlı Kazı Çalışmaları (19-37). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Price, S.R.F (2004). Ritüel ve İktidar. Esin, T. (trans.). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Rheidt, K. (1995). Aizanoi: Bericht über die Ausgrabungen und Untersuchungen 1992 und 1993. Archaologischer Anzeiger 1995. 693-718.
• Rheidt, K.(2002). Aizanoi: Die Ausgrabungen und Forschungen 1997 bis 2000. Archaologischer Anzeiger 2001, 241-267.
• Rheidt, K. (2010). “Vom Siedlungshügel zum anatolischen Dorf.” in Rheidt, K., Aizanoi und Anatolien (169-187). Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
• Rheidt, K. (1993). Vorbericht Über die Forschungen zur Historischen Topographie. Archaologischer Anzeiger 1993, 475-507.
• Rich, J. (1999). Geç Antik Çağda Kent. Güven, S., Güven, E. (trans.). İstanbul: Homer Kitabevi, 1999.
• Ricl, M. (2005). Legal and Social Status of Threptoi and Related Categories in the Greek World: The Case of Phrygia in the Roman Period. in Giosanosis, M., Neskosites, R., Νεοελληνικη Κληρονομια Στουσ Σερβουσ (145-166). Belgrad.
• Rohn, C. (2007). Der Theater-Stadion-Komplex von Aizanoi. Vol. I. Berlin: Brandenburgischen Technischen Universitat Cottibus.
• Roth, I. (2016). Reflection on a Period of Transformation in Early Byzantine Epigraphic Culture. in Stavrakos, C. (Ed.). Inscriptions in the Byzantine and Post-Byantine History and History of Art (17-41). Ioannina: Harrassowitz Verlag.
• Stathakopoulos, D. (2004). Famine and Pestilence in the Late Roman and Early Byzantine Empire. London: Routledge.
• Taşkıran, M. (2018). Aizanoi Bouleuterionu/Odeonu Ön Değerlendirmesi. in Ünan, S. (Ed.). Kütahya Müzesi 2017 Yıllığı (433-463). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık.
• Taşkıran, M. (2019). Aizanoi Güney Nekropolisi. in Özer, E. (Ed.) Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri (111 - 135). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık.
• Türkan, A. (2019) Mezar Yazıtları Doğrultusunda Aizanoi Antik Kentinde Demografik Yapı ve Toplumsal Kimlik. in Özer, E. (Ed.) Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri (290 - 308). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık.
• Türkan, A. (2021a). MS I.Yüzyılda Aizanoi - Roma İlişkileri. Bir Metropolis Rüyası.” Masalcı Şahin, G., Doğan, A. (Eds.). Eskiçağda Savaş ve Diplomasi (289-308). İstanbul: Ege Yayınları.
• Türkan, A. (2021b). MS II. Yüzyılda Aizanoi – Roma İlişkileri: Tasfiye ve Yeni Düzen. Archivum Anatolicum, 16(2). 513-537.
• Üstündağ, H. (2019). Aizanoi Kazılarında BUlunan İnsan İskelet Kalıntıları. in Özer, E. (Ed.) Hellenistik ve Roma Dönemlerinde Anadolu'da Ölü Gömme Adetleri (311-331). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayıncılık.
• Uzunoğlu, H., Taşdelen. T. (2014). Some New Inscriptions from the Museum of Bursa. Gephyra, 11. 37-49.
• Wörrle, M. (2009). Neue Inschriftenfunde aus Aizanoi V: Aizanoi und Rom I. Chiron, 39. 409-444.