Political Ideologies in Yeşim Ustaoğlu’s Films: Nationalism and Feminism

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 33 - 45, 25.03.2025

Emin Paftalı

https://doi.org/10.17494/ogusbd.1593921

Öz

This study analyzes the ideological content in the films of Yeşim Ustaoğlu, one of the few female directors in Turkish cinema. The main conflicts of the director’s five films are analyzed and the ideological concepts (nation and gender) that constitute these conflicts are revealed. These concepts and the political ideologies associated with them (nationalism and feminism) are explained, and based on these explanations, the narratives of the films are analyzed through qualitative narrative analysis. Narratives that support feminism and criticize nationalism are found. In all the director’s films, there are narratives that coincide with the criticisms brought forth by feminism. Lastly, there is an ideological consistency in the films in terms of criticizing all kinds of inequality.

Anahtar Kelimeler

cinema, ideology, Yeşim Ustaoğlu, nationalism, feminism

Yeşim Ustaoğlu Filmlerindeki Siyasi İdeolojiler: Milliyetçilik ve Feminizm

Öz

Bu çalışmada, Türk sinemasında 1990’lı yıllardan itibaren yaşanan değişimlerin içinde yer alan az sayıda kadın yönetmenden biri olan Yeşim Ustaoğlu’nun filmlerindeki ideolojik içerikler çözümlenmektedir. Bunun için yönetmenin beş filminin ana çatışmaları incelenmiş ve bu çatışmaları oluşturan ideolojik kavramlar (millet ve toplumsal cinsiyet) ortaya çıkarılmıştır. Bu kavramlar ve kavramlarla ilişkili siyasi ideolojiler (milliyetçilik ve feminizm) açıklanmış, bu açıklamalara dayanarak nitel anlatı çözümlemesi ile filmlerin olay örgüleri çözümlenmiştir. Yönetmenin filmografisine bakıldığında siyasi ideolojiler bağlamında feminizmi destekleyen, milliyetçiliği eleştiren anlatımlara ulaşılmıştır. Ayrıca yönetmenin tüm filmlerinde feminizm siyasi ideolojisinin getirdiği eleştiriler ile örtüşen anlatımlara rastlanmaktadır. Her türlü eşitsizliğin eleştirilmesi bağlamında da filmlerde ideolojik bir tutarlılık olduğu ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

sinema, ideoloji, Yeşim Ustaoğlu, milliyetçilik, feminizm

Kaynakça

• Atam, Z. (2011). Yakın plan yeni Türkiye sineması. İstanbul: Cadde Yayınları.
• Baradat, L. P. (2012). Siyasal ideolojiler, kökenleri ve etkileri. (A. Aydın, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Baradat, L. P., & Phillips, J. A. (2017). Political ideologies: their origins and impact. London: Routledge Taylor and Francis.
• Bloor, K. (2010). The definitive guide to political ideologies. Milton Keynes: Author House.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Connell, R. W. (1987). Gender and power. Polity Press.
• Connell, R. W. (2005). Masculinities. California: University of California Press.
• Devreux, A. M. (2015). Aile. H. Hırata, F. Laborie, H. Le Doare, D. Senotier (Editörler), Eleştirel Feminizm Sözlüğü (G. Acar-Savran, Çev.). (s. 33-38) içinde. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Edgar, A. (2003). Ataerkillik. A. Cevizci (Ed.), Felsefe Ansiklopedisi Cilt 1. (s. 677) içinde. İstanbul: Etik Yayınları.
• Erdoğan, İ. (2012). Pozitivist metodoloji ve ötesi. Ankara: Erk Yayınları.
• Gülseven, A. S. (2017). Türk aile hukukunda toplumsal cinsiyet rolleri. TBB Dergisi, 132, 183-230.
• Heywood, A. (2017). Political ideologies: an introduction. London: Palgrave Macmillan.
• Heywood, A. (2019). Siyasi ideolojiler: bir giriş. (L. Köker, Çev.). Ankara: BB101 Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akınhay, D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mathieu, N. C. (2015). Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet. H. Hırata, F. Laborie, H. Le Doare, D. Senotier (Editörler), Eleştirel Feminizm Sözlüğü (G. Acar-Savran, Çev.). (s. 76-86) içinde. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Mitchell, J., & Oakley, A. (1998). Kadın ve eşitlik. (F. Berktay, Çev.). İstanbul. Pencere Yayınları.
• Neuman, W. L. (2006). Toplumsal araştırma yöntemleri 1. (S. Özge, Çev.). Ankara: Yayınodası Yayınları.
• Oakley, A. (1985). Sex, gender and society. England: Gower Publishing Company Limited.
• Özgün, Y. (2014). Feminizm. G. Atılgan, A. E. Aytekin (Editörler), Siyaset Bilimi. (s. 379-393) içinde. İstanbul: Yordam Kitap.
• Punch, K. F. (2014). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. (D. Bayrak, H. B. Arslan, Z. Akyüz, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Sancar, S. (2012). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sancar, S. (2013). Erkeklik. Y. Ecevit, N. Karkıner (Editörler), Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları. (s. 168-193) içinde. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sargent, L. T. (2009). Contemporary political ideologies. Canada: Wadsworth Cengage Learning.
• Turkish Language Association (TLA). (2024). http://www.tdk.gov.tr/
• Timuçin, A. (2004). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Williams, R. (2012). Anahtar sözcükler. (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Films Hashemian, B. (Producer), & Ustaoğlu, Y. (Director). (1999). Journey to the Sun [Güneşe Yolculuk] [Film]. Türkiye: İstisnai Filmler, Fabrica.
• Hashemian, B., Farsi, S. (Producer), & Ustaoğlu, Y. (Director). (2004). Waiting for the Clouds [Bulutları Beklerken] [Film]. Türkiye: Silkroad & Ustaoglu Production.
• Ustaoğlu, Y., Çakarer, S., Dussart, C., Weber, M., Fügen, V. (Producer), & Ustaoğlu, Y. (Director). (2012). Somewhere in Between [Araf] [Film]. Türkiye: Ustaoglu Film Yapım, CDP, The Match Factory, ZDF, TRT.
• Ustaoğlu, Y., Çakıral, M., Çakarer, S. (Producer), & Ustaoğlu, Y. (Director). (2008). Pandora’s Box [Pandora’nın Kutusu] [Film]. Türkiye: Ustaoglu Film Yapım, Silkroad Production & Les Petites Lumieres, Stromboli Pictures, The Match Factory, ZDF.
• Ustaoğlu, Y., Slot, M., Kreyenberg, T. (Producer), & Ustaoğlu, Y. (Director). (2016). Clair Obscur [Tereddüt] [Film]. Türkiye: Ustaoglu Film, Slot Machine.