KANUNİ İDARE İLKESİNİN HÂKİM KILINMASI AÇISINDAN KURUMSAL OLARAK BAĞIMSIZ BİR İÇ DENETİM YAPISI ÖNERİSİ: SAYIŞTAY İÇ DENETÇİLİĞİ

Yıl 2016, Sayı: 4, 189 - 222, 31.07.2016

Ahmet Nohutçu , Selim Çimşir

https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.439995

Cited By: 1

Öz

Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 2. maddesinde,
“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, millî dayanışma ve adalet anlayışı
içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta
belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, lâik ve sosyal bir hukuk
Devletidir” ifadesi bulunmaktadır. Bu cümleyi asgari düzeye indirgediğimizde
karşımıza “Türkiye Cumhuriyeti, hukuk devletidir” cümlesi çıkmaktadır.
Dolayısıyla, cumhuriyetin niteliklerinden en temelinin hukuk olduğu
görülmektedir. Soyut bir kavram olan hukuk devletinin kamu yönetiminde tezahürü
kanuni idare ilkesi olarak görünmektedir. Bu ilke dar anlamıyla idarenin eylem
ve işlemlerinde kanuna saygılı ve bağlı olması gerektiğini ifade etmektedir. Ancak,
idarenin bazen bu ilkeye göre hareket etmediği bilinmektedir. Bunun sonucunda
yargı fonksiyonu devreye girebilecektir. Modern kamu yönetiminde idari
kararlarda iç kontrol sistemine önem verilmektedir. Keza, iç denetim
mekanizması da iç kontrolün önemli bir parçasıdır. İç denetimin görevlerinden
biri de, idarenin tesis ettiği mali işlemlerin harcama sonrasında yasal
uygunluk denetimini yapmaktır. Bu çalışmada devletin hukuka bağlılığının
görünümü olan ‘Kanuni İdare İlkesi’ bağlamında bu ilkeyi idarelerde hâkim ve
daim kılmak amacıyla kurulmuş olan mekanizmalardan “İç Denetim”’in önemi ele
alınacak ve kurumsal bağımsızlığına kavuşması için bir öneri getirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Kanuni İdare İlkesi, Kamu İç Denetimi, İç Denetimin Kurumsal Bağımsızlığı, Sayıştay İç Denetçiliği

Kaynakça

• AKÇAY, Serkan (2014). “Kamu İç Denetiminin Organizasyon ve Mevzuat Perspektifinde Değerlendirilmesi Üzerine Bir Çalışma”, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2014, Sayı 17, sf. 1-23. AKPINAR, Mahmut (2011). “Denetim Anlayışı ve Metodolojisinde Değişimin Adı: İç Denetim”, ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 14, Cilt 7, sf. 285-305. ARSLAN, M. Cemil (2014). Büyükşehir Belediyelerinin İç Denetim Uygulamaları, 1. Bası, Marmara Belediyeler Birliği, İstanbul. ASLAN, Bayram (Nisan-Haziran 2010). “Bir Yönetim Fonksiyonu Olarak İç Denetim”, Sayıştay Dergisi, Sayı 77, Nisan-Haziran 2010, sf. 63-86. Avrupa Komisyonu, 2015 Türkiye Raporu, Kasım 2015, Brüksel http://www.ab.gov.tr/files/000files/2015/11/2015_turkiye_raporu.pdf, Erişim: 02.02.2016 BAYKARA, S. Tunahan (Temmuz-Eylül 2013). “Denetimin İlişkili Olduğu Disiplinler Üzerine Bir Değerlendirme”, Sayıştay Dergisi, Temmuz-Eylül 2013, Sayı 90, sf. 97-118. BİLGE, Semih, Murat KİRACI (2010). Kamu Sektöründe İç Denetim ve İç Denetimin Başarıyla Uygulanmasında Rol Oynayan Faktörler, 1. Bası, Gazi Kitabevi, Ankara. BİLGE, Semih, Nurten DAŞKAYA (2015). “Mahalli İdarelerde İç Denetimin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Maliye Dergisi, Sayı 168, Ocak-Haziran 2015, sf. 108-133. ÇANKAYA, Fikret, Engin DİNÇ, Mümine KARA (2012). “Etik İlkeler ve Raporlama Zamanlılığının Risk Odaklı İç Denetimin Başarısına Etkisi”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt 9, sf. 239-264. ÇELİKAY, Duygu Şengül (2014). “Türkiye’de İç Denetimin Kamu Ve Özel Sektör Uygulamaları Açısından Karşılaştırılması”, Muhasebe Bilim Dünyası (MÖDAV) Dergisi, Mart 2014, Cilt 16, Sayı 1, sf. 119-142. ÇETİN, Sefa (Ocak-Mart 2008). “İngiltere’de ‘En İyi Değer’ Rejimi ve Denetim Sistemi”, Sayıştay Dergisi, Ocak-Mart 2008, Sayı 68, sf. 47-63. DEMİR, Fatih (Aralık 2009).“Avrupa İdari Alanı İlkeleri Bağlamında Türkiye’nin Avrupa Birliği Adaylık Süreci”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 42, Sayı 4, Aralık 2009, sf. 79-100. DEMİREL, Demokaan (2013).“Hesap Verebilirlikte Denetimin Yeni Rolü”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013, Cilt 17, Sayı 2, sf. 361-378. ERKAN, Mehmet, Serkan ÖZDEMİR, Mehtap KARAKOÇ (2010). “Avrupa Birliği Sürecinde Kamuda İç Denetim: Pamukkale Üniversitesi Örneği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Sayı 1, Cilt 12, 2010, sf. 85-109. FELIX, L. William, A. AUDREY GRAMLING, Mario J. MARETTA (Aralık 2001). “The Contribution of Internal Auditas a Determinant of External AuditFees and Factors InfluencingThis Contribution”, Journal of Accounting Research, Cilt 39, Sayı 3, Aralık 2001, sf. 513-534. GİRİTLİ İsmet, Pertev BİLGEN, Tayfun AKGÜNER (2006). İdare Hukuku, 2. Baskı, Der Yayınları, İstanbul. GÖNÜLAÇAR, Şener (2012). “Etkili Bir Yolsuzlukla Mücadele İçin Kamu Denetiminde Yeni Bir Kurumsal Yapı Önerisi”, Mali Hukuk Dergisi, Sayı 159, Mayıs-Haziran 2012, sf. 40-56. GÖSTERİCİ Hüseyin (2006), “Kamu İç Mali Kontrol Sisteminde İç Denetimin Bağımsızlığı - Fonksiyonel Bağımsızlık”, Vergi Dünyası Dergisi, Sayı 295, sf. 177-187. GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2006). Yönetim Hukuku, 24. Bası, Turan Kitabevi, Ankara. GÜNDAY, Metin (2000). İdare Hukuku, 1. Baskı, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir. GÜNDAY, Metin (2011). İdare Hukuku, 10. Bası, İmaj Yayınevi, Ankara. GÜNER, Fatih (2009). “Kamu Yönetiminde İç Denetime Geçiş Süreci ve Karşılaşılan Sorunlar: Kamu İç Denetiminin Değişimi Üzerine Bir Araştırma”, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,2009, Sayı 2, Cilt 18, sf. 209-227. İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK), Kamu İç Denetim Genel Raporu, Eylül 2014, Ankara. İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK), Kamu İç Denetim Genel Raporu, Ekim 2015, Ankara. İç Denetim Koordinasyon Kurulu, Kamu İç Denetçileri İçin Performans Denetimi Rehberi (Taslak), Eylül 2015, Ankara http://www.idkk.gov.tr/SiteDokumanlari/Duyurular/PerformanDenetimiRehberi/PerformansDenetimiRehberiTaslak.pdf, Erişim: 25.01.2016 KARATEPE, Kamil (2009). “Anglo-Sakson Denetim Sistemi Çökerken Türk Denetim Sisteminin ‘Anglo-Saksonlaştırılması’ Üzerine Bir İnceleme”, Kamu Yönetimi: Yapı İşleyiş Reform Sempozyumu, Ankara Üniversitesi Yayınları No:242, Ekim 2009, sf. 187-228, Ankara. KARAVARDAR, Alper (2014) “İç Denetim Fonksiyonunun Dış Denetçiler Tarafından Değerlenmesi: Türkiye’de Bir Kanaat Fonksiyon Yaklaşımı Uygulaması”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt:43, Sayı:1, sf.173-187. KAVAKOĞLU, Tamer (2010). “Yerel Yönetimlerde İç Denetim Modeli: Denizli İl Özel İdaresi Örneği”, Pamukkale Üniversitesi SBE Yüksek Lisans Tezi, 2010, Denizli. KAYRAK, Musa(2015) “Denetim Başarısızlığı Kavramı: Nedenleri, Sonuçları ve Çözüm Önerileri”, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Ocak 2015, Cilt 8, Sayı 1, sf. 91-103. KIZILBOĞA, Ruveyda (2013) “İç Denetim Sisteminde Denetçilerin Bağımsızlık ve Tarafsızlığının Önemi”, Marmara Üniversitesi Siyasal Bilimler Dergisi, 2013, Cilt 1, Sayı 1, sf. 107-119. KOÇAK, Süleyman Yaman, Tamer KAVAKOĞLU (2010). “İl Özel İdarelerinde İç Denetim Sisteminin Değerlendirilmesine İlişkin Bir Araştırma”, Sayıştay Dergisi, Sayı 77, Nisan-Haziran 2010, sf. 119-148. KÖSEOĞLU, Özer, Mustafa Lütfi ŞEN (2014). “Kamu Sektöründe Performans Yönetimi: Politikalar, Uygulamalar ve Sorunlar”, Akademik İncelemeler Dergisi, Sayı 2, Cilt 9, Ekim 2014, sf. 113-136. KÖYLÜ, Meltem Keskin, Tülay TELLİOĞLU, Naciye GÖKÇE (2015). “Türk Silahlı Kuvvetleri’nde Uygulanan Denetim Sistemi ve Amerika Birleşik Devletleri Örneği”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan 2015, Sayı 44, sf. 92-98. LAFFAN, Brigid (Haziran 1999). “Becoming a ‘Living Institution’: The Evolution of the European Court of Auditors”, Journal of Common Market Studies, Sayı 37, Cilt 2, Haziran 1999, sf. 251-268. MEMİŞ, M. Ünsal (2008). “Etkin ve Başarılı Bir İç Denetim İçin Gerekli Koşullar”, Mali Çözüm Dergisi, Ocak-Şubat 2008, Sayı 85, sf. 75-91. NOHUTÇU, Ahmet (2016a). Devlet Teşkilatı Hukuku, Cilt 1: Anayasal Düzen ve T.C. Devlet Teşkilatı Yapısı, Savaş Yayınevi, Ankara. NOHUTÇU, Ahmet (2016b). Devlet Teşkilatı Hukuku, Cilt 2: İdare Hukuku ve İdari Yargılama Usulü Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara. NUGENT, Neill (2006), The Government and Politics of the European Union, Palgrave Macmillan, New York. ÖNDER, Özgür, İrfan TÜRKOĞLU (2012). “Denetim Anlayışının Değişimi: Yeni Sayıştay Kanunu Üzerine Değerlendirmeler”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Cilt 8, Sayı 17, 2012, sf. 197-214. ÖZEN, Ahmet, Engin ÖZTORNACI (2015). “Çeşitli Ülkelerde İç Denetim-Performans Denetimi İlişkisi ve Türkiye Uygulamasının Değerlendirilmesi”, Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, Cilt 22, Sayı 1, 2015, sf. 1-14. PARLAK, Müslüm, Zeliha PARLAK (Ocak-Mart 2014). “Sayıştay Denetçilerinin Denetimle İlgili Algıları, Beklentileri ve Görüşleri Üzerine Bir Anket Çalışması”, Sayıştay Dergisi, Ocak-Mart 2014, Sayı 92, sf. 5-34. PILCHER, Robyn, David Gilchrist, Harjinder Singh, Inderpal Singh (2013). “TheInterface between Internal and External Audit in theAustralian Public Sector”, Australian Accounting Review, No. 67 Vol. 23 Issue 4 2013, sf. 330-340. Sayıştay Başkanlığı, 2014 Yılı Faaliyet Raporu, Şubat 2015, Ankara. SİVEREKLİ, Esra (2014). “Türkiye’de Kamu Harcamalarının Denetiminde Bütçenin Rolü: 2006-2013 Dönemi Analizi”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2014, Cilt 1, Sayı 2, sf. 59-80. TBMM (2015). Kamu İdarelerinde Daha Etkili Bir Yönetim İçin Nasıl Bir İç Denetim? Konferansı, 1. Bası, TBMM Basımevi, Ankara. TBMM, Yazılı Soru Önergesine 09.10.2013 Tarihli Cevap Yazısı, Ekim 2013, http://www2.tbmm.gov.tr/d24/7/7-30646c.pdf, Erişim: 04.02.2016. TUFAN, Mehri, Mustafa GÖRÜN (2013). “Türkiye’deki Kamu İç Denetim Sisteminin Uluslararası İç Denetim Standartları Çerçevesinde İncelenmesi”, Sayıştay Dergisi, Nisan-Haziran 2013, Sayı 89, sf. 115-135. Türkiye İç Denetim Enstitüsü - TİDE (2013),Uluslararası iç denetim standartları,2013,http://www.tide.org.tr/uploads/UMUC_2013.pdf. Erişim: 04.02.2016. UYANIK, Halit (2011). “İdare Hukukunun Eksen Kayması: İdarenin Üstünlüğünün Gerekçelendirilmesi Sorunu”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 1-2, Cilt 69, 2011, sf. 1149-1162. ÜNAL, Feyzullah (Aralık 2012 ). “Türkiye’de Yerel Yönetimlerde Karar Verme ve Karar Verme Sürecinde Yer Alan Faktörlerin Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı 3, Cilt 17, Aralık 2012, sf.259-282.