ÖN İNCELEMECİLER CUMHURİYET SAVCILARININ YETKİLERİNİ KULLANABİLİRLER Mİ?

Yıl 2021, Sayı: 15, 183 - 220, 27.01.2022

Ömer Yürekli

Öz

Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun yürürlüğe girdiği 04.12.1999 tarihine kadar yürürlükte kalan Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkat (MMHKM), 1913 yılında kabul edilmiş geçici bir kanundur. Memurların yargılanma usulünü düzenleyen MMHKM’nin kabul ettiği sistem soruşturma sistemidir. Bu sisteme göre memurların yargılanabilmesi için idarenin soruşturma yaparak, kovuşturma açılmasına veya yargılama yapılmasına karar vermesi gerekmektedir. Dolayısıyla soruşturma sisteminde idari merciinin görevlendiği muhakkik savcı yetkilerini kullanabilmekte idi. 4483 sayılı Kanununun kabul ettiği sistem ise izin sistemidir. Buna göre memur hakkında Cumhuriyet Savcısı tarafından hazırlık soruşturması yapılabilmesi ve bunun sonucuna göre de kovuşturma açılabilmesi için, yetkili idari merciinin soruşturma izni vermesi, soruşturma izni vermeden önce de mutlaka ön inceleme yapılması gerekmektedir. Bu noktada ön incelemecinin Cumhuriyet Savcısının yetkilerini kullanıp kullanamayacağı gündeme gelmekte ve 4483 sayılı Kanunun 6’ncı maddesinde yer alan “4483 sayılı Kanunda hüküm bulunmayan hallere Ceza Muhakemesi Kanununa (CMK) göre işlem yapılabileceği” yolundaki hüküm çerçevesinde yorum yapılmaktadır. Bu hükmü geniş yorumlayanlar olduğu gibi çok dar yorum yapanlar ve ılımlı yorum yapanlar da bulunmaktadır. Mezkur hüküm yorumlanırken, soruşturma sisteminden izin sistemine geçilmiş olması, muhakkikin veya ön incelemecinin yaptığı çalışmanın hazırlık soruşturması öncesi bir çalışma olması hususlarının dikkate alınması, 4483 sayılı Kanunda CMK’ya yapılan atıf dolayısıyla kanun koyucunun iradesinin mutlaka hesaba katılması gerekmektedir. Ayrıca 4483 sayılı Kanunun kabul edilmesinden sonra yürürlüğe giren CMK’da arama, el koyma, şahısları zorla getirtme gibi temel hak ve özgürlükleri doğrudan ilgilendiren güvenlik tedbirlerine başvurmanın katı kurallara bağlandığı görülmektedir. Bu bağlamda, konu eklektik bir yaklaşımla değerlendirilerek önerilerde bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ön İnceleme, Ön İncelemeci, Soruşturma Sistemi, İzin Sistemi, Cumhuriyet Savcısı

Can the Peliminary Examiners Use the Authorities ofthe Republic Prosecutors?

Öz

Kaynakça

• AKYILDIZ, Ali (2001). “Memur Yargılamasında İdari Süreç”, Hacı Bayram Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, ss. 154-221.
• ASLAN, Zahreddin ve Halil Altındağ (2012). Memurların Disiplin ve Ceza Soruşturması, Seçkin Yayınları, Ankara.
• BAŞKÖY, Sabri (2002). Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun ve Uygulaması, Ankara.
• CÖMERT, Ali Nüvit (2006). 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkındaki Kanunda Soruşturmaya İzin Vermeye Yetkili Merciler Sisteminin Tartışılması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan (2003). “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanmasına İlişkin 4483 Sayılı Kanun Hakkında Bir Deneme”, AÜEHFD, Sayı:1-2, ss. 105-128.
• GÖKCAN, H. Tahsin ve Mustafa Artuç (2012). Ceza Hukukunda Kamu Görevlisi ve Özel Soruşturma Usulleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
• GÜNDÜZ, Nurcan (2016). Ceza Muhakemesinde Savcılık, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• IŞIK, Hüseyin (2018). Türk Adli Yargı Sisteminde Savcılık Kurumu, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• İĞDELER, Serdar ve Yusuf Suntay (2000). “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Uygulaması”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 426, ss. 1-36.
• KANTAR, Baha (1946). Ceza Muhakemeleri Usulü İkinci Kitap-Muhakeme Usulü, İstanbul.
• KEYMAN, Selahattin (1962). “Memurin Muhakematı Kanunu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı:19, ss. 173-200.
• KARAVAİZOĞLU, Türker (2010). 4483 Sayılı Kanun’un Öngördüğü Soruşturma Usulleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• KORAN, Emrah (2016). Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması İçin 4483 Sayılı Kanunun Ön Gördüğü Soruşturma Usulü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• KOŞAR, G.C. Demir (2019). Kamu Görevlileri Hakkında Soruşturma İzni İşlemleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
• MALKOÇ, İsmail (2006). 4483 Açıklamalı-Gerekçeli Memur Yargılaması, Malkoç Kitabevi, Ankara.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (1993). İdari ve Adli Soruşturma Rehberi, Teftiş Kurulu Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• PINAR, İbrahim (2009). 4483 Sayılı Kanuna Göre Memurlar ve Diğer Kamu Görevlileri Hakkında Ceza Soruşturması, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• PINAR, İbrahim (1987). Açıklamalı-İçtihatlı Memur Suçlarında İdari Soruşturma, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (2010). İnceleme ve Soruşturma Rehberi, Ankara.
• SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (2000). Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun Uygulanması ile İlgili Olarak Sağlık Bakanlığınca Yürütülecek İşlemlere İlişkin Yönerge ve 4483 Sayılı Kanun, Ankara.
• SAĞLIK BAKANLIĞI TEFTİŞ KURULU BAŞKANLIĞI (1999). İnceleme ve Soruşturma Mevzuatı Muhakkiklik Hizmet İçi Eğitim Semineri Ders Notları, Ankara.
• SELÇUK, Sami (1997). Memur Yargılaması Hakkında, TÜSİAD Yayınları, İstanbul.
• ŞAHİN, İlyas (2015). “4483 Sayılı Kanunda Öngörülen Ön İnceleme Görevlisinin Yetkileri ve Bu Çerçevede İzin Sisteminin Gerekliliği Hakkında Değerlendirme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 19, ss. 249-319.
• ŞAHİN, M. Faruk (2004). “Ön İnceleme Yapmakla Görevlendirilenlerin Yetki ve Sorumlulukları”, SAYIŞTAY Dergisi, Sayı: 55, ss. 95- 119.
• ŞİNİK, B. (2011). 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun ve Getirdiği Yenilikler”. İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 13 (1), 399-412.
• TAN, Aydoğan (2007). “Savcılık Makamı ve Özel Olarak CMK’ya Göre Savcılık”, https://hukuksokagi.com/kaynak/savcilik-makami-ve-ozel-olarak-cmkya-gore-savcilik / (Erişim Tarihi: 23.12.2019).
• TARHAN, R. Bülent (2011). Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Soruşturulması Usulleri, Adalet Yayınevi, Ankara.
• TARHAN, R. Bülent (2006). 4483 Sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun, İlgili Mevzuat ve Kararlar, Başbakanlık Müfettişler Derneği Yayınları, Ankara.
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) (1999). “Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu”, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/ donem21/ yil01/ss198m.htm (Erişim Tarihi: 30.09.2019).
• TOPUZ, İbrahim (2005). Memur ve Diğer Kamu Görevlilerinin Soruşturma ve Yargılama Usulleri, Mahalli İdareler Derneği Yayınları, Ankara.
• UTKU, Eray (2001). Memur Yargılanması ve 4483 Sayılı Yasa, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• YAYLA, Kazım (2011). Türkiye’ de Memurların Yargılanması ve 4483 sayılı Kanun, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• YILDIRIM, A. Hatib (2008). 4483 sayılı Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanuna Göre Memur Yargılaması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• YÜCEL, Bilal (2013). “Kamu Görevlileri Hakkında 4483 sayılı Kanuna Göre Yapılan Ön İnceleme Sürecindeki Boşluklar”, DENETİM Dergisi, Sayı: 122, ss. 23-31.
• YÜREKLİ, Ömer. (2019). Muhakkiklik Temel Bilgileri, Power Point Sunum.
• YÜREKLİ, Ömer (2014). “Kamu Denetim Elemanları Denetim Görevleri Çerçevesinde Özel İşyerlerinde Arama Yapabilirler mi?”, Türk İdare Dergisi, Sayı: 478, ss. 109-129.