İSRAİL’İN DEZENFORMASYON STRATEJİSİNİ ÇÖZÜMLEMEK: GAZZE SALDIRILARI ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Sayı: ÖZEL SAYI 2 (GAZZE), 195 - 226, 10.05.2024

Abdülkadir Gölcü , Betül Karadeniz Demirata

Öz

Filistin sorunun bölgesel ve küresel düzeyde doğru şekilde anlaşılmasının önündeki temel engel hiç kuşkusuz tarihsel olarak Yahudi toplumu ve İsrail yönetimi tarafından üretilen teopolitik kökenli dezenformasyon girişimleridir. Bu girişimler tahrif edilmiş Tevrat ve Eski Ahit kaynaklı referanslarını kullanarak Filistin topraklarının Yahudi toplumuna ait olduğu dezenformasyonunu üretmeye devam etmektedir. Bunun en son örneği ise İsrail’in yıllardır sürdürdüğü saldırganlıklarına karşılık 7 Ekim 2023 tarihinde Gazze Şeridi’nin yasal hükümeti Hamas’ın silahlı kanadı İzzeddin el-Kassam Tugayları’nın İsrail’e karşı başlattığı “Aksa Tufanı” saldırısının ardından yaşanan dezenformasyon savaşımıdır. 2006 yılından beri İsrail tarafından fiziki olarak abluka altında tutulan Gazze, 7 Ekim tarihinden itibaren enformasyon akışını da engelleyen yeni bir ablukayı tecrübe etmek zorunda kalmıştır. İsrail yönetimi bu süreçte Gazze’de işlediği savaş suçlarını ve soykırımı gizlemek, yaşananları kendi çıkarları doğrultusunda dünya kamuoyuna aktarmak için bir dizi iletişim ve dezenformasyon stratejisi uygulamayı tercih etmiştir. Bu çalışma kapsamında 7 Ekim 2023 tarihinden itibaren İsrail’in Gazze saldırıları sürecinde uyguladığı iletişim ve dezenformasyon stratejileri Örnek Olay Çalışması yöntemi kullanılarak çeşitli örnekler üzerinden ele alınmıştır. İsrail yönetimi havadan ve karadan ablukaya aldığı Gazze’yi, bilgi akışı açısından da abluka altında tutarak askeri ve siyasi açıdan destekçilerini arttırmaya ve dünya kamuoyunu meşru müdafaa hakkını kullandığına inandırmaya çalışmıştır. Savaş süresince yerel bilgi kaynaklarının kısıtlı imkanları etkin şekilde kullanması, bölgesel haber ağlarının olağanüstü haber-bilgi üretme çabaları, bazı sosyal medya platformlarının küresel Yahudi-İsrail lobisinin baskılarına direnmesi; İsrail’in Gazze’ye uygulamak istediği enformasyon ablukasının ve dezenformasyon stratejisinin işlevsiz hale gelmesine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dezenformasyon, Enformasyon Savaş Durumu, Haber-Bilgi Akışı, Strateji, Gazze Savaşı

Analyzing Israel’s Disinformation Strategy: The Case of Gaza Attacks

Öz

Kaynakça

• AGBEDO, Chris Uchenna ve KRISAGBEDO, Ebere Celina (2014). “Lying Honestly for Government: Linguistic Manipulation as Disinformation Strategy in Nigeria”, Innovare Journal of Social Sciences, Cilt: 2, Sayı: 4, ss. 16-27.
• AKDOĞAN, İsmail (2021). “İran’a Yönelik Suudi Arabistan-İsrail Stratejik Anlatı İttifakı”, İran Çalışmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 2, ss. 479-503.
• AKDOĞAN, Yalçın (2023). “İsrail’in Gazze Katliamı: UCM’ye Göre Savaş Suçu mu, Devlet Terörü mü?”, Necmettin Erbakan Üniversitesi Medeniyet ve Toplum Dergisi (METDER), Cilt: 7, Sayı: 2, ss. 200-211.
• AKMAN, Şeyma (2023). “Filistinli Gazeteci: İsrail, Gazze’deki Yayınımı Durdurmak İçin Evimi Bombaladı”, https://www.haber7.com/dunya/haber/3374693-filistinli-gazeteci-israil-gazzedeki-yayinimi-durdurmak-icin-evimi-bombaladi (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
• AKYÜZ, Selman Selim ve ÖZKAN, Merve (2022). “Kriz Dönemlerinde Enformasyon Süreçleri: Ukrayna-Rusya Savaşında Dolaşıma Giren Sahte Haberlerin Analizi”, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Cilt: 8, Sayı: 2, ss. 66-82.
• ALJAZEERA (2023). “Gaza Media Office Says 100 Journalists Killed since Israeli Attacks Began”, https://www.aljazeera.com/news/2023/12/23/gaza-media-office-says-100-journalists-killed-since-israeli-attacks-began (Erişim Tarihi: 25.01.2024).
• ALTUN, Ali (2020). “David Hare’in Bakış Açısıyla İsrail-Filistin Çatışması: Via Dolorosa”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 4, ss. 2009-2017.
• ALTUN, Tuğba, CANLI, Enes ve AYDEMİR, Mücahit (2023). İsrail Ordusunun ‘Hamas Karargâhı’ Olduğunu Savunduğu Şifa Hastanesinden Sunduğu ‘Kanıtlar’ Eleştiri Konusu Oldu”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-ordusunun-hamas-karargahi-oldugunu-savundugu-sifa-hastanesinden-sundugu-kanitlar-elestiri-konusu-oldu/3055047 (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• ANADOLU AJANSI TEYİT HATTI (2023). “İsrail Ordusunun Kafası Kesilmiş 40 Bebek Bulduğu İddiası”, https://www.aa.com.tr/tr/teyithatti/blog/israil-ordusunun-kafasi-kesilmis-40-bebek-buldugu-iddiasi/1816693 (Erişim Tarihi: 16.03.2024).
• ARI, Yılmaz (2023). “Bir İnsanlık Suçu ve Soykırım Trajedisi: İsrail’in Filistinlilere Uyguladığı Devlet Terörü Nedeniyle Yargılanması Gerektiğine Dair Bir Değerlendirme”, Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi, Sayı: 5, ss. 16-38.
• AŞKIN, Ahmet Cevdet (2014). Dezenformasyonun Küreselleşmesi ve Bir Örnek Olarak Batı Basınında NATO’nun Kosova Harekâtı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• BABACAN, Kazım ve TAM, Mehmet Sinan (2022). “The Information Warfare Role of Social Media: Fake News in the Russia - Ukraine War”, Erciyes İletişim Dergisi, Sayı: 3, ss. 75-92.
• BBC (2023). “Elon Musk İsrail'i Ziyaret Etti, Starlink Konusunda İsrail Hükümetiyle Anlaştı”,https://www.bbc.com/turkce/articles/cndpe5n6yzzo#:~:text=Musk%2C%20%C4%B0srail'in%20Gazze',dahilinde%20sunmay%C4%B1%20kabul%20etti%C4%9Fi%20belirtildi (Erişim Tarihi: 16.03.2024).
• BENNETT, W Lance ve LIVINGSTON, Steven (2018). “The Disinfor‐Mation Order: Disruptive Communication and the Decline of Democratic Institutions”, European Journal of Communication, Cilt: 33, Sayı: 2, ss. 122–139.
• BERG, Brube L. ve LUNE, Howard (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Çev. Hasan Aydın, Eğitim Yayınevi, Konya.
• BROMLEY, David (1990). “Academic Contributions to Psychological Counselling: A Philosophy of Science for the Study of Individual Cases”, Counselling Psychology Quarterly, Cilt: 3, Sayı: 3, ss. 299-307.
• CANİK, Muhammed Emin (2023). “İsrail, Saldırılarını Sürdürdüğü Gazze’de Bir Gazeteciyi Daha Öldürdü”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israil-saldirilarini-surdurdugu-gazzede-bir-gazeteciyi-daha-oldurdu/3090339 (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
• CNN Türk (2023). “İsrail Zulmü Sınır Tanımıyor! Gitmeyi Kabul Etmeyen Filistinli Gazetecinin Evini Bombaladılar”, https://www.cnnturk.com/dunya/israil-zulmu-sinir-tanimiyor-gitmeyi-kabul-etmeyen-filistinli-gazetecinin-evini-bombaladilar (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
• CRESWELL, John W. (2007). Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing among Five Approaches, London, Second Edition, Sage Publications.
• ÇAKMAK, Fatma (2019). “Medyada Dezenformasyon Sorunsalı ve Manipülasyonun Gücü: İdeoloji ve Söylem Açısından Seçim Haberlerinin Siyasal İletişimdeki Rolü”, Selçuk İletişim, Cilt: 12, Sayı: 2, ss. 1127-1154.
• DARICILI, A. Burak ve ÖZDAL, Barış (2017). “Enformasyon Savaşı Bağlamında Rusya Federasyonu-Türkiye İlişkilerinin Analizi”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 1, ss. 19-40.
• DEVECİ, Mustafa (2024). “İsrail’in 3 Ayda Gazze’de Katlettiği Gazeteci Sayısı Dünyada İki Yılda Öldürülenden Fazla”, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilin-3-ayda-gazzede-katlettigi-gazeteci-sayisi-dunyada-iki-yilda-oldurulenden-fazla/3103923 (Erişim Tarihi: 20.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas Direnişçileri Festivalde Yakaladıkları Bir Kızı Diri Diri Yaktı İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/624 (Erişim Tarihi: 02.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas Direnişçileri İsrailli Bir Sivili Öldürüp Kalbini Söktü İddiası, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/635 (Erişim Tarihi: 07.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Öldürülen Hamas Direnişçilerinin Üzerinden Çıkan Gizli Belgelere Göre, Kasıtlı Olarak İsrail’deki İlkokullar ve Çocuklar Hedef Alınmış İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/638 (Erişim Tarihi: 16.03.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). ABD Başkanı Joe Biden’ın ‘Çocukların Kafalarının Kesildiği Fotoğrafları Göreceğimi Hiç Düşünmezdim’ İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/634 (Erişim Tarihi: 16.03.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas Üyeleri Festivalden Aldığı Bir Kadına, ‘Bu Kadın Esir Değil, Tecavüz İçin’ Diyor İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/663 (Erişim Tarihi: 28.12.2023).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas Üyelerinin İsrail Yerleşim Yerlerine Girişini Gösteren Görüntü İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/640 (Erişim Tarihi: 20.12.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Bunlar Hamas Tarafından İşkence Gören, Öldürülen ve Yakılan Çocukların Dişleri” İddiasıyla Servis Edilen Fotoğraflar”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/684 (Erişim Tarihi: 28.12.2023).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas’ın Propagandası: 3 Farklı Yerde Aynı Çocuk İddiasıyla Paylaşılan Görüntüler”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/676 (Erişim Tarihi: 15.03.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Gazze’de Canlı İnsanlar Kefenlenerek Ölü Taklidi Yaptırılıyor İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/691 (Erişim Tarihi: 07.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Filistinliler Çocuklara Afyon Benzeri Şeyler Koklatıp Bilinçsiz Hale Getiriyor, Ardından Makyaj Yapıp Görüntüleri Dünyaya Gösteriyorlar İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/701 (Erişim Tarihi: 07.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Filistinliler Uluslararası Medyayı ve Kamuoyunu Kandırıyor, Kameralar Önünde Yaralı Rolü Yapıyorlar İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/697 (Erişim Tarihi: 07.01.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Gazze’deki Şifa Hastanesi’nde Hamas Üyeleri ile İsrail Askerleri Çatıştı İddiasıyla Paylaşılan Görüntüler”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/712 (Erişim Tarihi: 28.12.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas’ın Füzesi Sivilleri Vurdu, 20 Filistinli Öldü İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/711 (Erişim Tarihi: 28.12.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2023). “Hamas Gazze’deki Tünellerin İnşasında 160 Filistinli Çocuğu Öldürdü İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/725 (Erişim Tarihi: 20.12.2024).
• DMM (Dezenformasyonla Mücadele Merkezi). (2024). “Gazze’de Hamas Keskin Nişancısı Bir Kadını Vurdu İddiası”, https://dbs.iletisim.gov.tr/hakikat/796 (Erişim Tarihi: 25.01.2024).
• DURAN, Mehmet Ali (2020). “Politik Siyonizm Ekseninde Yahudi Devleti Fikri”, Akademik Tarih ve Araştırmalar Dergisi, Cilt:2, Sayı: 1, ss.135-158.
• EMİR, Mehmet (2024). “İsrail’in Hamas Savaşı Bağlamında Teopolitik Motivasyonu İle Müttefiklik İlişkisinin Bölgesel Etki Analizi”, UPA Strategic Affairs, Cilt: 5, Sayı: 1, ss: 204-226.
• ERDOĞAN, Muhammed Nuri (2023). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, Gazze’de Vurulan Ambulansların ‘Hamas Militanlarını Taşıdığı’ İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-gazzede-vurulan-ambulanslarin-hamas-militanlarini-tasidigi-iddiasini-yalandi/3044468 (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• EU DISINFO LAB (2021). “Why Disinformation is a Cybersecurity Threat”, https://www.disinfo.eu/advocacy/why-disinformation-is-a-cybersecurity-threat/ (Erişim Tarihi: 28.12.2023).
• FALLIS, Don (2009). “Conceptual Analysis of Disinformation”, https://www.researchgate.net/publication/42101173_A_Conceptual_Analysis_of_Disinformation (Erişim Tarihi: 02.01.2024).
• FINKELSTEIN, Norman G. (2003) The Holocaust Industry: Reflections on the Exploitation of Jewish Suffering, Verso, Second Edition, London,
• GÜNDOĞAN, Barış (2023). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, ‘Hamas direnişçileri 40 bebeğin kafasını kesti’ İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-hamas-direniscileri-40-bebegin-kafasini-kesti-iddiasini-yalanladi-/3017035#:~:text=Cumhurba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20%C4%B0leti%C5%9Fim%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Dezenformasyonla%20M%C3%BCcadele,kesti%22%20iddias%C4%B1n%C4%B1n%20do%C4%9Fru%20olmad%C4%B1%C4%9F%C4%B1n%C4%B1%20bildirdi (Erişim Tarihi: 05.01.2024).
• HAGAN, Frank E. (2006). Research Methods in Criminal Justice and Criminology, Pearson, London.
• HAMELEERS, Michael (2022). “Populist Disinformation: Are Citizens With Populist Attitudes Affected Most by Radical Right‐Wing Disinformation?”, Media and Communication, Cilt: 10, Sayı: 4, ss. 129-140.
• KARAHAN, Semiha (2021). “Siyonist Öğretide Vaat Edilmiş Topraklar”, Ortadoğu Etütleri, Cilt: 13, Sayı: 2, ss. 177-213.
• KHALIL, Shaimaa (2024). “Al Jazeera Bureau Chief’s Son Hamza Al-Dahdouh Among Journalists Killed in Gaza”, https://www.bbc.com/news/world-middle-east-67905566 (Erişim Tarihi: 30.01.2024).
• KLAR, Yechiel, SCHORI-EYAL, Noa ve KLAR, Yonat (2013). “The “Never Again” State of Israel: The Emergence of the Holocaust as a Core Feature of Israeli Identity and Its Four Incongruent Voices”, Journal of Social Issues, Cilt: 69, Sayı: 1, ss. 125-143.
• KÖYLÜ, Murat (2018). “İsrail’in Filistinli Gençlere Yönelik İnsan Hakları İhlalleri”, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Sayı: 1, ss. 63-95.
• KÜÇÜKAKSU, Irmak (2023). “Videonun Hamas Tarafından İnfaz Edilen Hamile Kadını Gösterdiği İddiası”, https://www.aa.com.tr/tr/teyithatti/gazze/videonun-hamas-tarafindan-infaz-edilen-hamile-kadini-gosterdigi-iddiasi-/1816763 (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• MEIRISON, Meirison, RIDHO, Muhammad, TAJUDDIN, Elfi ve TRINOVA, Zulvia (2020). “Jewish Faith, Talmud, And Zionist in Islamic Review”, Majalah Ilmu Pengetahuan dan Pemikiran Keagamaan Tajdid, Cilt: 23, Sayı: 2, ss. 118-125.
• NTV (2023). “Netanyahu'dan Gazze’ye Kara Harekâtı Hazırlığında ‘Yeşaya Kehanetleri’ Vurgusu: Yeşaya Kehanetleri Nelerdir?”, https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/netanyahudan-gazzeye-kara-harekati-hazirliginda-yesaya-kehanetleri-vurgusu-yesaya-kehanetleri-nelerdir,ZBDhTWx6AkupBffp-sGj7g/eleDQ-w9H0SZWqJV3djeKw (Erişim Tarihi: 20.03.2024).
• O’CARROLL, Lisa (2024). “EU Foreign Policy Chief Says Israel Failed To Engage With Brussels Peace Summit”, https://www.theguardian.com/world/2024/jan/22/eu-foreign-policy-chief-vows-to-push-for-two-state-solution-in-middle-east (Erişim Tarihi: 20.03.2024).
• ONAR, Sinem ve UÇURUM, Buse (2022). “Ukrayna Savaşı’nın Günlük Haber Sitelerindeki Yansıması - Türk Basınından Yeni Akit ve Sözcü Gazeteleri Örnekleminde Bir Analiz”, Turkish Studies, Cilt: 17, Sayı: 6, ss. 1277-1296.
• RSF (Reporters Without Borders). (2023). “Israeli politicians call for journalists in Gaza to be killed”, https://rsf.org/en/israeli-politicians-call-journalists-gaza-be-killed (Erişim Tarihi: 20.03.2024).
• TOSUN, Mehmet (2023a). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, ‘Gazze’deki Hastaneyi Hamas Vurdu” İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-gazzedeki-hastaneyi-hamas-vurdu-iddiasini-yalanladi/3023777 (Erişim Tarihi: 28.12.2023).
• TOSUN, Mehmet (2023b). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, İsrail'in ‘Yaralı Görüntülerinin Sahte Olduğu’ İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-israilin-yarali-goruntulerinin-sahte-oldugu-iddiasini-yalanladi/3053745 (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• TOSUN, Mehmet (2023c). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, İsrail'in ‘Yaralı Görüntülerinin Sahte Olduğu’ İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-israilin-yarali-goruntulerinin-sahte-oldugu-iddiasini-yalanladi/3053745 (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
• TRT HABER (2023). “Şifa Hastanesinin Altında Hamas Karargahı Var İddiasına Yalanlama”, https://www.trthaber.com/haber/gundem/sifa-hastanesinin-altinda-hamas-karargahi-var-iddiasina-yalanlama-815325.html (Erişim Tarihi: 06.01.2024).
• TRT HABER (2023). “İsrail’in Han Yunus’taki Bir Evi Bombalaması Sonucu 15 Filistinli Öldürüldü”, https://www.trthaber.com/haber/dunya/israilin-han-yunustaki-bir-evi-bombalamasi-sonucu-15-filistinli-olduruldu-807371.html (Erişim Tarihi: 03.01.2024).
• YAYLA, Atilla (2020). “Totaliterizm ve Dezenformasyon”, Liberal Düşünce Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 98, ss. 125-146.
• YILDIZALP, Merve (2023). “Dezenformasyonla Mücadele Merkezi, ‘Hamas, Şifa Hastanesi'nde İsrail İle Çatışıyor’ İddiasını Yalanladı”, https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dezenformasyonla-mucadele-merkezi-hamas-sifa-hastanesinde-israil-ile-catisiyor-iddiasini-yalanladi/3054866 (Erişim Tarihi: 15.12.2023).
• YOLOĞLU, Nurhayat (2017). “Küresel Medya ve İletişim Anlayışında Aktüel Enformasyondan Dezenformasyona Yöneliş”, Middle Black Sea Journal of Communication Studies, Cilt: 2, Sayı: 1, ss. 8-15.
• ZAŁOGA, Wiesława (2022). Disinformation in the Age of the Digital Revolution in the Aspect of State Security. Wıiedza Obronna, Cilt: 280, Sayı: 3, ss. 43-62.
• WARDLE, Claire ve DERAKHSHAN, Hossein (2017). “Information Disorder: Toward an Interdisciplinary Framework for Research and Policy Making”, https://edoc.coe.int/en/media/7495-information-disorder-toward-an-interdisciplinary-framework-for-research-and-policy-making.html (Erişim Tarihi: 25.12.2023).