ÇELTİKTE BAZI SALKIM VE TANE ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Yıl 2008, Cilt: 23 Sayı: 1, 25 - 31, 27.02.2008

Yusuf Şavşatlı Ali Gülümser İsmail Sezer

Öz

Bu araştırma 2004 ve 2005 yıllarında Samsun'da yürütülmüştür. Araştırmada, Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilen çeltik genotipleriyle Japonica, Indica ve Javanica alttürlerine ait çeltik çeşitlerinin bazı salkım ve tane özellikleri belirlenerek, bu özelliklerin gerek birbirleriyle gerekse verim ile olan ilişkileri incelenmiştir. Araştırma, 20 adet yerel ve 29 adet yabancı menşeili olmak üzere toplam 49 adet genotip ile kısmi dengeli latis deneme deseninde 2 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çeltik genotiplerine ait iki yıllık ortalamalar kullanılarak karakterler arasında yapılan korelasyon analizi sonucunda, tek bitki verimine olumlu etkide bulunan karakterlerin başında başakçık fertilitesi (r=0.617**) yer almış; onu sırasıyla salkımda tane ağırlığı (r=0.517**), kargo genişliği (r=0.401**) ve salkımda tane sayısı (r=0.372*) izlemiştir. Salkım özellikleri bakımından K-424, tane özellikleri bakımından ise Baldo çeşidi diğer genotiplerden daha üstün bulunmuş ve bu iki çeşidin incelenen özellikler açısından ümitvar çeşitler olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çeltik, çeşit, salkım ve tane özellikleri

ÇELTİKTE BAZI SALKIM VE TANE ÖZELLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİLER

Öz

Bu araştırma 2004 ve 2005 yıllarında Samsun'da yürütülmüştür. Araştırmada, Karadeniz Bölgesi'nde yetiştirilen çeltik genotipleriyle Japonica, Indica ve Javanica alttürlerine ait çeltik çeşitlerinin bazı salkım ve tane özellikleri belirlenerek, bu özelliklerin gerek birbirleriyle gerekse verim ile olan ilişkileri incelenmiştir. Araştırma, 20 adet yerel ve 29 adet yabancı menşeili olmak üzere toplam 49 adet genotip ile kısmi dengeli latis deneme deseninde 2 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Çeltik genotiplerine ait iki yıllık ortalamalar kullanılarak karakterler arasında yapılan korelasyon analizi sonucunda, tek bitki verimine olumlu etkide bulunan karakterlerin başında başakçık fertilitesi (r=0.617**) yer almış; onu sırasıyla salkımda tane ağırlığı (r=0.517**), kargo genişliği (r=0.401**) ve salkımda tane sayısı (r=0.372*) izlemiştir. Salkım özellikleri bakımından K-424, tane özellikleri bakımından ise Baldo çeşidi diğer genotiplerden daha üstün bulunmuş ve bu iki çeşidin incelenen özellikler açısından ümitvar çeşitler olduğu sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Çeltik, çeşit, salkım ve tane özellikleri

Kaynakça

• Açıkgöz, N., 1978. Çeltikte Bazı Verim Komponetleri Arasındaki İlişkiler ve Bu Komponentlerin Kalıtımı Üzerine Araştırmalar. Ege Ün. Zir. Fak. Agroekoloji ve Genel Bitki Islahı Kürsüsü (Doçentlik Tezi), İzmir.
• Aguilar, M., Grau, D., 2006. Effect of applied before seeding nitrogen fertilization on rice yield components. Cahiers Options Méditerranéennes. Vol. 15, Spain.
• Anonymous, 2002. Reference Guide-Standard Evaluation System for Rice. International Rice Research Institute. Philippines.
• Anonymous, 2003. Tarımsal Değerleri Ölçme Denemeleri Teknik Talimatı. Çeltik. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel Müd. Ankara.
• Anonymous, 2004a. www.fao.org
• Anonymous, 2004b. Köy Hizmetleri Araştırma Enstitüsü Toprak Tahlil Laboratuvarı Kayıtları. Samsun.
• Anonymous, 2006. Tarım. Samsun Ticaret ve Sanayi Odası Yayınları. Samsun.
• Congdang, Y., Pingrong, Y., Neng, Z., Defeng, Z., Aibing, Y., Xueyu, Z, Qingyu, H., Jifeng, Y., 2001. Analysis on Relationship Between Characters of Leaf Type and Yield Components. Chinese Journal of Rice Science. 15 (1) 70-72. China.
• Dash, S.K., Singh, J., Tripathy, M., Mishra, D., 1996. Association of Quantitative Traits and Path Analysis in Medium Land Rice. Environment and Ecology. 14 (1) 99-102, Department of Genetics & Plant Breeding, Bananas Hindu University, India.
• Habib, S. H., Bashar, M. K., Khalequzzaman, M., Ahmed, M. S., Rashid, E. S. M. H., 2005. Genetic Analysis and Morpho-physiological Selection Criteria for Traditional Biroin Bangladesh Rice Germplasms. Journal of Biological Sciences. 5 (3) 315-318.
• Kato, T., Ito, T., Shumiya, A., Syaku, I., Kudo, S., Fujii, K., Saka, N.,1991. Breeding of Super High Yielding Ability of Semi-dwarf Indica Type Varieties. Rice Abstracts, Vol. 14, No.1.
• Koutroubas, S. D., Mazzını, F., Pons, B., Ntanos, D. A., 2004. Grain Quality Variation and Relationships With Morpho-Physiological Traits in Rice (Oryza sativa L.) Genetic Resources in Europe. Field Crops Research (Field Crops res.) ISSN 3, pp.115-130.
• 4290 Vol. no2- 86, o2
• Ogunbayo, S. A., Ojo, D. K., Guei, R. G., Oyelakin, O. O., Sanni, K. A., 2005. Phylogenetic Diversity and Relationships Among 40 Rice Accessions Using Morphological and RAPDs Techniques. African Journal of Biotechnology Vol. 4 (11), pp. 1234-1244, November.
• Özberk, İ., Kıran, A. K., Oktar, F., 2000. Çeltikte Verim Komponentleri ve Verim Arası Ilişkiler. Harran Üniversitesi Ziraat Fak. Dergisi. Şanlıurfa. 4 (3-4): 33-43.
• Padhi, A., Singh, M., 1991. Interrelationships of Major Quantitative Traits in Some Tall and Dwarf Varieties of Rice. Rice Abstracts, 1992. Vol. 15, No: 4.
• Roy, A., Panwar, D.V.S., Sarma, R.N., 1996. Genetic Variability and Causal Relationships in Rice. Rice Abstracts, Vol. 19, No: 4.
• Rebecca, L. M. C., Peng, S., Shigemi, A., Hitoshi, S., 2004. Effect of Panicle Size on Grain Yield of IRRI-Released Indica Rice Cultivars in The Wet Season. Plant Production Science. ISSN 1343-943X . 2004, ol. 7, no3, pp. 271-276.
• Saif-ur-Rasheed, M., Sadaqat, H.A., Babar, M., 2002a. Cause and Effect Relations of Panicle Traits in Rice (Oryza sativa L.). Asian Journal of Plant Sciences. Vol. 1, (2) 123-125.
• Saif-ur-Rasheed, M., Sadaqat, H.A., Babar, M., 2002b Inter- relationship Among Grain Quality Traits of Rice (Oryza sativa L.). Asian Journal of Plant Sciences. Vol. 1, (3) 245-247.
• Shaodong, C., Rencui, Y., 1996. Correlative Heritabilities of Panicle Characters in Indica Rice. Journal of Fujian Agricultural University. Institute of Genetic and Genetics and Crop Breeding, 25 (3) 266-270.
• Sawant, D. S., Patil, S. L., Jadhav, B. B., Bhave, S. G., 1997. Genetic Divergence Character Assosiation and Path Analysis İn Rice. Rice Abstracts, Vol. 20, No:4.
• Sürek, H., 2002. Çeltik Tarımı. Hasat Yayıncılık Limited Şirketi, İstanbul. 227 s.
• Sürek, H., Beşer, N., 2003. Correlation and Path Coefficient Analysis For Some Yield-Related Traits in Rice (Oryza Sativa L.) Under Thrace Conditions. Turkish Journal of Agriculture and Forestry. 27 (2003) 77-83. TÜBİTAK, Ankara.
• Taniyama, T., Ikeda, K., Subbaiah, S. V., Rao, M. L. N., Sharma, S. K., 1988. Cultivation and Ecophysiology of Rice Plant in The Tropics. V. Yield and Yield Components of Several Rice Cultivars of Indiana, Grown under Usual Cultural Methods. Fields Crops Abs. 1989. 042-04215.
• Tayşi, V., Açıkgöz, N., Sorgun, D., 1979. Şaşırtma Koşullarında 19 Yerli ve Yabancı Çeltik Hatlarının Bazı Agronomik Karakterleri Üzerine Araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fak. Dergisi. İzmir, s. 53-62.
• Ülger, A. C., Genç, İ., 1989. Çukurova Koşullarında Yerli ve Yabancı Kökenli Bazı Çeltik Çeşitlerinde Tane Verimi ve Bitkisel Özelliklerin Saptanması. Çukurova Ün. Zir. Fak. Dergisi, Adana. 4(2) 43-56.
• Xiao, K., Zuo, H., Dong, Y., Luo, L., Mei, H., Matsuo, M., 2006. Genetic Mapping of QTLS for Grain Dimension in Rice Grown in two Asian Countries. Asian Journal of Plant Sciences. Vol. 5 (3) 516-520.
• Zahid, M. A., Akhter, M., Sabar, M., Manzoor, Z., Awan, T., 2006. Correlation and Path Analysis Studies of Yield and Economic Traits in Basmati Rice (Oryza sativa L.). DOAJ - Directory of Open Access Journals.Vol. 5, Issue: 4., Issn: 16823974. pages/rec. No: 643-645.
• Zeng, Y., Li, Z., Yang, Z., Wang, X., Shen, S., Zhang, H., 2001. Ecological and Genetic Diversity of Rice Germplasm in Yunnan. Issue No.125, China. page 24- 28.