SAMSUN İLİ ÇAYIR VE MERALARINDA YETİŞEN BAZI ZARARLI BİTKİLER VE HAYVANLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 1, 84 - 93, 01.03.2005

M Özgür Töngel İlknur Ayan

Öz

Çayır ve meralar, bir ülkenin en önemli doğal kaynaklarından birisidir. Bu alanlar hayvanların ihtiyacı olan kaba yemin en ucuz karşılandığı yer olma özelliğinin yanında birçok niteliklere de sahiptirler. Yıllardan beri devam eden aşırı ve erken otlatma sonucu, çayır – mera alanlarımızın verim potansiyelleri çok düşmüş ve büyük oranda bitki örtülerini kaybetmişlerdir. Bu alanlar çoğu kez hayvanların yemedikleri, hatta bazı zehirli kimyasal maddeler kapsayan bitkilerle kaplanmaktadırlar. Bu makalede Samsun İli Çayır - meralarında bulunan ve hayvan sağlığına zararlı olan bitkiler ile bu bitkilerde bulunan zararlı maddeler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çayır- mera, zararlı bitki, glikozit, alkaloit, resin ve tanen

SAMSUN İLİ ÇAYIR VE MERALARINDA YETİŞEN BAZI ZARARLI BİTKİLER VE HAYVANLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Öz

Çayır ve meralar, bir ülkenin en önemli doğal kaynaklarından birisidir. Bu alanlar hayvanların ihtiyacı olan kaba yemin en ucuz karşılandığı yer olma özelliğinin yanında birçok niteliklere de sahiptirler. Yıllardan beri devam eden aşırı ve erken otlatma sonucu, çayır – mera alanlarımızın verim potansiyelleri çok düşmüş ve büyük oranda bitki örtülerini kaybetmişlerdir. Bu alanlar çoğu kez hayvanların yemedikleri, hatta bazı zehirli kimyasal maddeler kapsayan bitkilerle kaplanmaktadırlar. Bu makalede Samsun İli Çayır - meralarında bulunan ve hayvan sağlığına zararlı olan bitkiler ile bu bitkilerde bulunan zararlı maddeler ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler

Çayır- mera, zararlı bitki, glikozit, alkaloit, resin ve tanen

Kaynakça

• Açıkgöz, E., 2001. Yem Bitkileri. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü, 584 (365- 377), Bursa.
• Ayan, İ., 1997. Samsun Yöresi Engebeli Meralarında Değişik Islah Yöntemlerinin Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Doktora Tezi (Basılmamış), Samsun.
• Aydın, İ. ve Uzun, F., 2002. Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No:9, Samsun.
• Barry, T.N. 1998. The Feeding Value of Chicory (Cichorium intybus L.) for Ruminant Livestock. J. Agric. Sci. 131: 251-257.
• Baytop, T., 1963. Türkiye’nin Tıbbi ve Zehirli Bitkileri. İsmail Akgün Matbaası. İstanbul.
• Baytop, T., 1994. Türkçe Bitki Adları Sözlüğü. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu. Türk Dil Kurumu Yayınları: 578, Ankara.
• Bizzoti, M., Lucia, P.G., Corozza, M. and Santini, P.P., 1989. Experimental Mercurialis annua L. Poisoning in Sheep. Her. Abst. Vol: 59, No: 5.
• Ceylan, A., 1983. Tıbbi Bitkiler (Genel Bölüm), Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:312, İzmir.
• Chareyre, S.; D. Merami; C. Pulce and J. Descotes, 1990. Acute Poisonning by Autumnal Cracus. Herbage Abst. Vol: 60, No: 12.
• Çelik, N. ve V. Bulur, 1996. Çayır-mera ve Yem Bitkileri Kaynaklı Hayvan Zehirlenmeleri ve Beslenme Bozuklukları. Türkiye 3. Çayır-mera ve Yembitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, Erzurum
• Davis, P.H., 1965-1988. Flora of Turkey and East Aegean Islands, Vol: 1-10, Edinburg.
• Demir, E. ve İptaş, S., 1996. Merada Otlayan Evcil Ruminantlarda Ortaya Çıkan Beslenme Bozuklukları ve Zehirlenmeler. Türkiye 3. Çayır- Mera ve Yem Bitkileri Kongresi, 17-19 Haziran, Erzurum.
• Engin, A. ve Korkmaz, H., 1990. Bafra Altınkaya Baraj Gölü Alanının Baraj Gövdesi – Şahinkaya Boğazı Arasında Kalan Kesimi (Aşağı Göl Alanı) ve Yolun Civarının Florası I. X. Ulusal Biyoloji Kongresi. 18- 20 Temmuz, 1990. Erzurum.
• Ergün, A., Çolpan, İ., Yıldız, G., Küçükersan S., Tuncer, D.Ş., Yalçın, S., Küçükersan, M.K. ve Şehu, A., 2002. Yemler Yem Hijyeni ve Teknolojisi. Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, S: 12-55, 318-344. Ankara.
• Giovanni, R., Barbedette, D., Allez, M. and Viroben, G., 1989. The Anaemia Factor in Cruciferous Forages. I. S-Methylcysteinesuphoxide Content. Her. Abst. Vol: 59, No: 12.
• Gökkuş, A., 1999. Çayır ve Meralarda Yabancı Bitki Savaşı. Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı – Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Matsa Basımevi, Ankara.
• Habermehl, G.G., Martz, W., Tokarnia, C. H., Döbereiner, J. and Mendez, M.C., 1989. Licestck Poisoning in South America by Species of the Senecio Plant. Her. Abst. Vol: 59, No:4.
• Hirschmann, G.S., Ferro, E. A., Franco, L., Recalde, L. and Theoduloz, C., 1988. Pyrrolizidine Alkaloids From Senecio brasiliensis Populations Her. Abst. Vol: 58, No:7.
• Itokura, Y., Habermehl, G. and Mebs, D., 1988. Tannins Occurring in the Toxie Brazilian Plants. Her. Abst. Vol: 58 No: 12.
• Jacop, R.H. and Peet, R.L., 1989. Poisoning of Sheep and Goats by Tribulus terrastris (Caltrop). Her. Abst. Vol: 59, No:4.
• Johnson, A.E. and Molyneux, R.J., 1986. Variation in Toxic Pyrrolizidine Alkaloid Content of Plants, Associated With Site, Stage of Growth and Enviromental Conditions. Her. Abst. Vol:56, No:7.
• Kevseroğlu, K., Özen F., ve Duru, M., 1994. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampüs Alanındaki Önemli Tıbbi Bitkilerin Tespiti ve Çiçeklenme Dönemlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Dergisi, 5 (1), 27- 38. Samsun.
• Kılınç, M. ve Özen, F., 1988b. A5 ve A6 Karelerinden Yeni Floristik Kayıtlar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Dergisi 1 (2) 75-85. Samsun.
• Kılınç, M. ve Özkanca, R., 1991. Orta Karadeniz Bölgesi Kıyı Koşullarının Florası. Doğa-Tr. J. of Botany 15, 314-327, Tübitak.
• Kılınç, ve Özen, F., 1988a. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kurupelit Kampüs Alanı ve Çevresinin Florası. OMÜ Fen Dergisi 1 (2), 97-121. Samsun.
• Kinghorn, A.D., 1986. Skin-irritant and Tumor- Promoting Compounds of Plants of the Euphorbiaceae. Her. Abst. Vol: 56. No: 4.
• Kutbay, H.G., 1993. Bafra Mobyan Dağı ve Çevresinin Vejetasyonunun Floristik, Fitososyolojik ve Ekolojik Bir Araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi (Basılmamış), Samsun.
• Lopez, T., Odriozola E. R. and Cseh, S., 1989. Toxicological Aspects of Chenopodium album. Her. Abst. Vol: 59, No: 5.
• Lubenov, Y., 1985. Zararlı Otlar Yaşam ve Ölüm Kaynağıdır. Bulgarcadan çevirenler: Basri Makaklı, Mustafa Dinçer. Çağ Matbaası, Ankara.
• McKenzie, R.A., Dunstar, P.J. and Burchills J.C., 1989. Smartweeds (Polygonum spp.) and Photosensitisation of Cattle. Herb. Abst. Vol: 59, No: 5.
• Morguard, R., Gaudchau, M. and Daves, H. 1989. Genetic and Environmental Influences on the Glucosinolate, Nitrate and Crude Protein Content of the Green Parts of Winter Rape. Her. Abst. Vol: 60, No:4.
• National Research Council (NRC). 1989. Nutrient Requrements of Beef Cattle. 6 th. Rev. Ed. Washington, D.C., National Academy Press, USA.
• Özen, F. ve Kılınç, M., 1996. Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi’ndeki Kurupelit Kampüs Alanı ve Çevresinin Florası II. Anadolu J. of AARI, 6(1) 121-131, Mara.
• Stewart, A.V. 1996. Plantain (Plantago lanceolata L.) – A Potential Pasture Species. Proc. The New Zealand Grassland Association 58: 77-86.
• Takarnia, C. H., Döbereiner, J. and Peixoto, P.V., 1986. Experimental Intoxication with Conium maculatum L. (Umbelliferae) in Cattle and Sheep. Her. Abs. Vol: 56, No: 4.
• Tan, M. ve Yolcu, H., 2001. Yabani Ot Karakterindeki Bitkilerin Kaba Yem Olarak Besin Değeri Özellikleri. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17- 21 Eylül 2001, Tekirdağ.
• Tanker, M. ve Tanker, N., 1973. Farmokognozi (Cilt I). Özışık Matbaası, İstanbul.
• Tokluoğlu, M., 1986. Zehirli Çayır ve Mera Bitkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları. Yayın No:13, Samsun.
• Tosun, F. ve Altın, M.1981. Çayır-Mera-Yayla Kültürü ve Bunlardan Faydalanma Yöntemleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1, Samsun.
• Tükel T. ve R. Hatipoğlu, 2001. Çayır-Meralarda Zehirli Bitkiler ve Hayvanlar Üzerindeki Etkileri. http://www.tarim.gov.tr/arayuz/1/icerik.asp?efl=../c ayir_m/3.html&curdir=\sanal_kutuphane\makaleler _5\cayir_m&fl=../cayir_m/4.html.