YEMLİK KOCADARI VE KOCADARI-SUDAN OTU MELEZLERİ

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 2, 66 - 72, 16.06.2005

Ferat Uzun İlknur Çiğdem

Öz

Ülkemiz kaba yem açığının yanı sıra, yem sanayiinin hammadde açığının karşılanmasında kullanılabilecek ürünlerin başında kocadarı tür ve çeşitleri gelmektedir. Çoğu gelişmiş ülkelerde silajlık mısırın yerini silajlık kocadarılar almaktadır. Kocadarı ve kocadarı-sudan otu melezlerinin besin değeri, yapılan ıslah çalışmalarıyla oldukça artırılmıştır. Kocadarılar; yaz döneminde yüksek sıcaklığa sahip ve yağışların yetersiz olduğu veya yağışların yıl içinde düzensiz dağılım göstermesi nedeniyle mısır üretiminin sınırlı olduğu alanlarda, mısıra göre daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Ülkemizde yapılan bir çok çalışmadan elde edilen verilere göre, özellikle yetiştirildikleri bölgelere iyi uyum gösteren kocadarı-sudan otu melezlerinden, dekara yaklaşık 10 ton kadar yeşil ot verimi almak mümkündür. Bazı yörelerimizde bu değerin dahi üzerine çıkılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kocadarı, kocadarı-sudan otu melezi, mısır

YEMLİK KOCADARI VE KOCADARI-SUDAN OTU MELEZLERİ

Öz

Ülkemiz kaba yem açığının yanı sıra, yem sanayiinin hammadde açığının karşılanmasında kullanılabilecek ürünlerin başında kocadarı tür ve çeşitleri gelmektedir. Çoğu gelişmiş ülkelerde silajlık mısırın yerini silajlık kocadarılar almaktadır. Kocadarı ve kocadarı-sudan otu melezlerinin besin değeri, yapılan ıslah çalışmalarıyla oldukça artırılmıştır. Kocadarılar; yaz döneminde yüksek sıcaklığa sahip ve yağışların yetersiz olduğu veya yağışların yıl içinde düzensiz dağılım göstermesi nedeniyle mısır üretiminin sınırlı olduğu alanlarda, mısıra göre daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Ülkemizde yapılan bir çok çalışmadan elde edilen verilere göre, özellikle yetiştirildikleri bölgelere iyi uyum gösteren kocadarı-sudan otu melezlerinden, dekara yaklaşık 10 ton kadar yeşil ot verimi almak mümkündür. Bazı yörelerimizde bu değerin dahi üzerine çıkılabilmektedir

Anahtar Kelimeler

Kocadarı, kocadarı-sudan otu melezi, mısır

Kaynakça

• Acar, R., Akbudak, M.A., Sade, B., 2001. Sorgum- sudan otu melezi (Silaj amaçlı). Konya Ticaret Borsası Dergisi, Sayı:9, 18-23, Konya.
• Aktürk, D., Acar, Z., 2000. Horoz ibiği’nin yem verimi ve bazı özellikler yönünden bazı yazlık ürünler ile karşılaştırılması üzerinde bir araştırma OMÜ, Ziraat Fakültesi Derg., 15 (1): 15-20, Samsun.
• Alçiçek, A., 1995. Zur bestimmung der garqualitat und des futterwertes von sorghum/sudangrass-silage. Ege Ünv., Ziraat Fak. Derg., 32 (3): 87-94, İzmir.
• Anonymous, 1999. Tarımsal Yapı ve Üretim. DİE, Ankara.
• Avcıoğlu, R., İptaş, S., 1994. Tokat şartlarında 1. ürün olarak yetiştirilen sorgum, sudan otu ve sorgumxsudan otu melezlerinde biçim zamanı ve biçim sayısının verim ve kimyasal kompozisyona etkileri üzerine bir araştırma. Tarla Bitkileri Kong., 48-51, Çayır-Mer’a ve Yem Bitkileri Bildirileri, İzmir.
• Aydın, İ., Tokluoğlu, M., 1986. Değişik sıra aralıklarının bazı silajlık kocadarı (Sorgum vulgare Pers.) çeşitlerinde ot verimine ve ot verimiyle ilgili bazı unsurlara etkileri üzerinde araştırmalar. OMÜ, Ziraat Fak. Derg., 1 (1): 39- 44, Samsun
• Aydın, İ., Albayrak, S., 1995. Samsun ekolojik şartlarında II. ürün olarak yetiştirilen bazı bitkilerin farklı biçim zamanlarında ot ve ham protein verimleri üzerine bir araştırma. Ondokuzmayıs Ünv., Ziraat Fak., Derg., 10 (3): 71-81, Samsun
• Aydın, İ., Uzun, F., 2002. Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı. OMÜ, Ziraat Fak., Ders Kitabı No:9, 313 s., Samsun.
• Başbağ, M., Özdemir, Ş., Gül, İ., 1999. Diyarbakır koşullarında farklı sıra arası ve tohum miktarlarının sorgum-sudan otu melezinde yeşil ot verimi ile bazı verim komponentlerine etkisi üzerine bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kong., Cilt:3, 289-294, Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, Adana.
• Baytekin H., Bengisu, G., Gül, İ., 1995. Harran Ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen tane sorgumda farklı azot dozlarının verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Harran Ünv., Ziraat Fak. Derg., 1 (3): 198-211, Şanlıurfa.
• Baytekin, H., Gül, İ., Bengisu, G., 1995. Harran Ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj sorgumda farklı azot dozlarının verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Harran Ünv., Ziraat Fak. Derg., 1 (3): 212-226, Şanlıurfa.
• Baytekin, H., Şılbır, Y., 1996. Harran ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen sudan otu ve sorgumxsudan otu melez çeşitlerinde tohumluk miktarının ot verimine etkisi. Türkiye III. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 376- 383, Erzurum.
• Baytekin, H., Tansı, V., Sağlamtimur, T., 1996. Harran ovası sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj sorgum çeşitlerinde tohumluk miktarının ot verimi ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Türkiye III. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 753-760, Erzurum
• Brohi, A.R., İptaş, S., Aslan, H., 2000. Sorgumxsudan otu melezinde (Sorghum vulgare Pers.xSorghum sudanense (Piper) Stapf.) ekim oranı ve azot dozlarının verim ve kalite özelliklerine etkisi. GOÜ, Ziraat Fak. Derg., 17 (1): 115-122, Tokat
• Burns, R., 2000. Photo period sensitive sorghum can outproduce corn for silage on 1/3 the water. http://stephenville.tamu.edu/BIG
• Chaudhuri, U.N., Burnett, R.B., Kırkham, M.B., Kanemasu, E.T., 1986. Effect of carbon dioxide on sorghum yield, root growth and water use. Agricultural and Forest Meteorology, 37, 109-122.
• Çakmakçı, S., Gündüz, İ., Çeçen, S., Aydınoğlu, B., Tüsüz, M.A., 1999. Sorgum (Sorgum bicolor L.)’un silajlık olarak kullanımında farklı biçim devrelerinin verim ve kalite üzerine etkileri. Tr. J. Agriculture and Forestry 23 (1999) Ek sayı 3, 603- 611.
• Elçi, Ş., 1999. Yem bitkileri kültürü ve önemi. Çayır- mera amenajmanı ve ıslahı (Mera kanunu eğitim ve uygulama el kitabı -1-). TC. Tar. Köy İşl. Bak., Çayır-Mera Yem Bit. ve Havza Gel. Dai. Bşk. 7- 19, Ankara.
• Fribourg, H., 1985. Summer annual grasses. Forage. The Science of Grassland Agriculture. Ed. M.E. Heath, R.F. Barnes, D.S. Metcalfe, 278-285, The Iowa State Univ. Pres. Ames, Iowa.
• Fritz, J.O., Vanderlip, R.L., Heiniger, R.W., Abelhalim, A.Z., 1997. Simulating forage sorghum yield with Sorkam. Agronomy J., 89: 64-68.
• Grant R., Stock, R., 1996. Harvesting corn and sorghum for silage. Electronic version ıssued March. 1996. http://www.Janr.unl.Edu/pubs/range /silage.
• Gökkuş, A.,1994. Türkiye’nin kaba yem üretiminde çayır, mera ve yem bitkilerinin yeri ve önemi. Atatürk Ünv., Ziraat Fak. Derg. 25 (2): 250-261, Erzurum.
• Güçük, T., Baytekin, H., 1999. Bozova sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj mısır, silaj sorgum ve sorgum-sudan otu melez çeşitlerinde hasat zamanının verim ve bazı silaj özelliklerine etkisi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kong., Cilt:3, Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, 178-183, Adana.
• Gül, İ., 2001. Diyarbakır ili Çınar ilçesi Aşağımollaali köyü çiftçi koşullarında farklı tohumluk miktarlarının sorgum-sudan otu melez çeşitlerinin bazı tarımsal özelliklerine etkisi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kong., 175-180, Tekirdağ.
• Gül, İ., Baytekin, H., 1999. Diyarbakır sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj sorgum çeşitlerinde farklı bitki sıklıklarının verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi üzerinde bir araştırma. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kong., Cilt:3, 166-171, Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, Adana.
• Gül, İ., Başbağ, M., 1999. Diyarbakır sulu koşullarında ikinci ürün olarak yetiştirilen silaj sorgum, sorgum-sudan otu melezi ve sudan otu çeşitlerinde verim ve verim özelliklerinin incelenmesi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kong., Cilt:3, 306-311, Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, Adana.
• İptaş, S., 1993. Ülkemizde silo yeminin önemi ve karşılaşılan sorunlar. Hasat Dergisi, Sayı:96.
• İptaş, S., Avcıoğlu, R., 1994. Tokat şartlarında kuru ot ve silaj üretiminde yeni alternatifler. Tarla Bitkileri Kong., Cilt:3, 92-96, Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Bildirileri, İzmir.
• İptaş, S., Yılmaz, M., Aktaş, A., 1996. Tokat ekolojik koşullarında sorgum-sudan otu melezinde ekim normu ve azotlu gübre uygulamalarının verim ve kaliteye etkisi. Türkiye III. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 477-481, Erzurum.
• İptaş, S., Brohi, A. R., Aktaş, A., 2001. Sorgumxsudan otu melezinde azotlu gübreleme ve biçim yüksekliğinin verim ve kaliteye etkisi. Tarım Bilimleri Dergisi. 7 (2): 69-74, Ankara.
• Kızıl, S., Tansı, V., 1996. Çukurova koşullarında II. ürün sezonunda yetiştirilen bazı silaj ve tane sorgum (Sorghum bicolor L.) çeşitlerinde farklı ekim sıklıklarının verim üzerine olan etkileri. Türkiye III. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 472-476, Erzurum.
• Kızılşimşek, M., Poyrazoğlu, T., Sağlamtimur, T., Tansı, V., 1996. Çukurova Koşullarında II. ürün olarak yetiştirilen tane ve silaj sorgumun farklı baklagiller ile en uygun birlikte yetiştirme sistemlerinin saptanması üzerinde araştırmalar. Türkiye III. Çayır, Mer’a ve Yem Bitkileri Kongresi, 739-745, Erzurum.
• Kızılşimşek, M., Sağlamtimur, T., 1996. Çukurova koşullarında sorgum (Sorghum bicolor L.) ve börülce (Vigna sinensis L.)’ nin ikinci ürün olarak birlikte yetiştirilme olanakları üzerinde bir araştırma. Tr. J. Agriculture and Forestry, 20, 133- 137.
• Koç, M., Tükel, T., Hatipoğlu, R., 1988. GAP bölgesinde yetiştirilebilecek C4 tahıllarının eko- fizyolojik yönden irdelenmesi. Çukurova Ünv., Ziraat Fak. Derg., 3 (2): 60-73, Adana.
• McKinlay, J., Wheeler, B., 1999. Forage sorghum- sudan grass. http://www.gov.on.ca/OMAFRA/ englısh/crops/ facts/98-043.htm
• Nalbant, M., 1985. Kaba yem kaynağı olarak bazı silo yemlerinin süt verimine ve içeriğine etkileri. Ege Üniv., Ziraat Fak., Derg., 22 (3): 131-139, İzmir.
• Okuyucu F., Okuyucu, B.R., 1994. Ege Bölgesi koşullarında yazlık ve kışlık II. ürün olmaya elverişli kimi yem bitkileri ve bunların verim ve diğer özellikleri üzerinde araştırmalar. Tarla Bitkileri Kong., 107-111, İzmir.
• Payne, W., 2002. Evaluation of teff, lupins, sorghum and other new potential dryland crops in northeastern Oregon. http://pnwsteep.wsu.edu/ directseed/conf99/ dspropWP.htm
• Pedersen, J. F., 1996. Annual Forages:New Approaches for C-4 Forages, 246-251. In:J. Jannick (ed.), Progress in new crops. ASHS Press, Alexandria, VA.
• Rivera, S.J.C., Taborda, F., 1998. Yields of fresh matter, dry matter and crude protein in the local cultivar Criollo Blanco Alto (Sorghum bicolor (L.) Moench.). Grassland and Forage Abst., Vol:68, No:6.
• Sağlamtimur, T., Tansı, V., Baytekin, H., 1998. Yem Bitkileri Yetiştirme. Çukurova Ünv., Ziraat Fak., Ders Kitabı No:74, Adana.
• Sayın, C., 1998. Türkiye’de hayvancılığın yapısal durumu, yaşanan başlıca sorunlar, izlenen destekleme politikaları, aksayan taraflar ve çözüm önerileri. Türkiye Ziraat Odaları Birliği Yayınları, 54 s., Ankara.
• Sevimay, C.S., Hakyemez, H.B., İpek A., 2001. Ankara sulu koşullarında yetiştirilen silaj sorgum çeşitlerinde farklı azotlu gübre dozlarının verim ve bazı tarımsal karakterlere etkisi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kong., 61-66, Tekirdağ.
• Torun, M., 1999. Samsun ekolojik şartlarında silaj için uygun mısır çeşitlerinin belirlenmesi. OMÜ, Ziraat Fak. Derg., 14 (1): 19-30, Samsun.
• Tosun, F., Aydın, İ., 1987. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen bazı sorgum çeşitlerinin kuru ot ve tohum verimi üzerinde bir araştırma. OMÜ, Ziraat Fak. Derg., 2 (1): 5-13, Samsun.
• Tosun, F., Bakır, Ö., Elçi, Ş., 1993. Türkiye’de kaba yem üretiminde çayır-mera ve yem bitkileri yetiştiriciliğinin yeri ve önemi. TMMOB, ZMO, İkinci Hayvancılık Kongresi, Ankara.
• Tosun, F., Özbilen, C., 1991. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen bazı silajlık sorgum çeşitlerinde değişik dozlarda azotlu gübrelemenin verim ve verim unsurlarına etkileri. Türkiye II. Çayır ve Mer’a Kongresi. Ege Ünv., Ziraat Fak., 341-351, İzmir.
• Undersander, D.J., Smith, L.H., Kaminski, A.R., Kelling, K.A., Doll, J.D., 1990. Sorghum-forage. University of Minnesota: Center for Alternative Plant&Animal Products and the Minnesota Extension Service. http://hort.purdue.edu/newcrop /afcm/forage.html
• Uzun, F., 2002. Zeolit uygulamasının sorgum ve sorgumxsudanotu melezleri ile mısırın hasıl verimi üzerine etkisi. 2002 yılı ara raporu, Samsun.
• Watanabe, H., Kasuga, S., 2000. The effect of brawn mid-rib and water-soluble matter content on the digestibility of forage sorghum. Grassland and Forage Abst., Vol:70, No:9.
• Yılmaz, O., 1996. Hayvancılığımız ile devenin yakın benzerliği. Ziraat Mühendisliği Derg., Sayı:295, 21-24, Ankara.
• Yılmaz, İ., Hosaflıoğlu, İ., 2000. Sorgum (Sorghum bicolor Moench.) ve sorgumxsudanotu melezi (Sorghum bicolorxsorghum sudanense Stapf.) çeşitlerinin silaj amacıyla 2. ürün olarak yetiştirme olanakları. ÇÜ., Ziraat Fak., Derg., 15 (1): 49-56, Adana.
• Yılmaz, Ş., Sağlamtimur, T., 1997. Amik Ovası koşullarında 2. ürün olarak yetiştirilen Sorgum x sudan otu melez çeşidinde azot gübrelemesinin ve sıra arası mesafesinin ot verimine ve kalitesine etkisi üzerinde bir araştırma. MKÜ, Ziraat Fak. Derg., 2 (1): 87-100, Hatay.
• Yürür, N., 1998. Serin İklim Tahılları (Tahıllar-1). Uludağ Ünv., Ziraat Fak.,Yayın No:7-035-0295, 250 s., Bursa.