AZERBAYCAN’IN ŞİRVAN BÖLGESİNDE SULANAN KİLLİ BİR TOPRAĞIN BAZI

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 3, 54 - 59, 20.11.2005

İmanverdi Ekberli Ellada Kerimova

Öz

Günümüzde tarım alanlarının bilinçsiz kullanımı ve ekoloji faktörlerin olumsuz etkisi sonucunda, toprakların fiziksel – kimyasal özelliklerinin optimum düzeyde olmaması ve bunların aradan kaldırılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Azerbaycan’ın kurak iklime sahip Şirvan bölgesinin sulanan topraklarının bazı fiziksel- kimyasal parametrelerinin değişimi belirlenmiştir. Toprakların pH, değişebilir Na, bazı değişebilir bazik katyonların (Na, Ca.Mg) toplamı (DKT), humus ve <0.001mm fraksiyonları arasında fonksiyonel ilişkileri bulunmuştur. Bulunan ilişkilerle bölge topraklarının söz konusu parametrelerinin tahmin edilmesi mümkün gözükmektedir. Sulanan topraklarda tuz miktarının değişimi belirlenmiş, sulanan ve ikincil tuzlanan toprakların 0-50 cm ve 0-100 cm katmanlarında β- tuzsuzlaşma (tuzlulaşma) katsayısının sırasıyla - 0.247; - 0.196 ve - 0.043; - 0.041 olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kurak iklim, sulanan toprak, toprak parametreleri, fonksiyonel ilişkiler, tuzsuzlaşma katsayısı

AZERBAYCAN’IN ŞİRVAN BÖLGESİNDE SULANAN KİLLİ BİR TOPRAĞIN BAZI FİZİKSEL-KİMYASAL PARAMETRELERİNİN DEĞİŞİMİ

Öz

Günümüzde tarım alanlarının bilinçsiz kullanımı ve ekoloji faktörlerin olumsuz etkisi sonucunda, toprakların fiziksel – kimyasal özelliklerinin optimum düzeyde olmaması ve bunların aradan kaldırılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Azerbaycan’ın kurak iklime sahip Şirvan bölgesinin sulanan topraklarının bazı fiziksel- kimyasal parametrelerinin değişimi belirlenmiştir. Toprakların pH, değişebilir Na, bazı değişebilir bazik katyonların (Na, Ca.Mg) toplamı (DKT), humus ve

Anahtar Kelimeler

Kurak iklim, sulanan toprak, toprak parametreleri, fonksiyonel ilişkiler, tuzsuzlaşma katsayısı

Kaynakça

• Akperov, İ.A., Azizov, K.Z., Mamedov, A.İ. i Kerimova, E.Z., 1993. Promıvka poçv na fone meliorativnogo rejima. Trudı Poçvovedov Azerbajdjana, Vıpusk III, Baku, s.9.
• Aliyev, S.A., 1978. Ekologiya i energetika bioximiçeskix proçessov prevraşeniya organiçeskogo veşestva poçv. İzdatelstvo ’’Elm’’, Baku, 355s.
• Arinuşkina, Y. V., 1970. Rukovodstvo po ximiçeskomu analizu poçv. Moskova, İzdatelstvo MGU, 488s.
• Behbudov, A.K. i Djafarov, X.F., 1980. Meliorasiya zasolennıx zemel. Moskova, ’’Kolos’’, 240s.
• Ezizov, G., 2002. Azerbaycanın şorlaşmış torpaglarının duzlulug derecesi ve tipine göre tesnifatı.Bakı, 30s.
• FAO/UNESCO, 1973. İrrigation, Drainage and Salinity (eds:Kovda,V.A., Berg, C., Van Den and Hagan R.M.). Hutchinson and Co.Ltd. London.
• Gedroyç, K.K., 1975. İzbrannıye trudı, İzdatelstvo’’ Hauka’’, Moskova, 568s.
• Gülser, C., Aşkın, T. ve Özdemir, N., 2003. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kampüs
• Topraklarının Erozyona Duyarlılıklarının Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,18(1),1-6.
• Gülser, C., 2003. Tarla Kapasitesi ve Devamlı Solma Noktasının Toprakların Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ile İlişkili Pedotransfer Eşitliklerle Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(3),19-23.
• Kauriçyev, İ.S., 1980.Praktikum po poçvovedeniya. Moskova, ’’Kolos’’, 272s.
• Kulakovskaya, T. N., 1990. Optimizaçiya agroximiçeskoy sistemı poçvennogo pitaniya rasteniy. Moskova, VO ’’Agropromizdat’’, 219s.
• Mamedov,R.G., 1989. Agrofiziçeskiye svoystva
• pocv Azerbaydjanskoy SSR. İzdatelstvo’’Elm’', Baku, 244s.
• Memmedov, R.H., 1972. Azerbaycan torpaglarının meliorasiyası ve ğübrelenmesinin esasları. Azerbaycan Dövlet Neşriyyatı, Bakı, 96s.
• Munsuz, N., Çaycı, G. ve Sözüdogru Ok, S., 2001. Toprak ıslahı ve düzenleyiciler (Tuzlu ve alkali toprakların ıslahı). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1518, Yardımcı ders kitabı: 471, 335s.
• Travnikova, L.S., 2002. Patterns of Humus Accumulation: New Data and Their İnterpretation. Eurasian Soil Science, pp. 832-843
• Volobuyev, V.R., 1964. Ob obşey zakonomernosti v proçessax izmeneniya solevıx zapasov v poçvax oroşayemıx i melioriruyemıx zemel. Pocvovedeniye, No 5, 47-56.
• Volobuyev, V.R., 1967. Koliçestvennıye kriterii oçenki solevogo rejima oroşayemıx i melioriruyemıx zemel. İzdatelstvo AN Azerb. SSR, Baku, 12s.
• Volobuyev, V.R., 1974. Vvedeniye v energetiku poçvoobrazovaniya. İzdatelstvo ’’Hauka’’, Moskova, 128s.
• Zaydelman, F.R., 1987. Meliorasiya pocv. İzdatelstvo Moskovskogo Universiteta, 304s.