Üniversite Öğrencilerinin İlahiyatçı Kavramına Yönelik Metaforik Algılarının İncelenmesi

Year 2025, Issue: 58, 77 - 108, 30.06.2025

Recep Uçar , Dilek Gürbüz Yiğit

https://doi.org/10.17120/omuifd.1545122

Abstract

Toplumda ‘ilahiyatçı’ kavramının nasıl algılandığını belirlemek, onların sosyal konumlarının anlaşılması açısından önemlidir. Bu çalışmada üniversite öğrencilerinin, ilahiyatçı kavramına ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi amaçlanmaktadır. Betimsel nitel yaklaşıma uygun olarak tasarlanan araştırmanın çalışma grubunu, 2018-2020 yılları arasında Malatya ili İnönü Üniversitesi’nde öğrenim gören 287 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma kapsamında üniversite öğrencilerinin ilahiyatçı kavramına ilişkin metaforik algılarının ortaya konulması için; “İlahiyatçı … gibidir, çünkü…….” şeklinde oluşturulan form kullanılarak ilahiyatçılara yönelik hangi metaforlar üretildiği, bu metaforların hangi kategoriler altında değerlendirilebileceği araştırılmıştır. Buna göre katılımcılar 238 farklı metafor geliştirmiştir. Bu metaforlar Toplumsal Roller, Kişilik Özellikleri, Olumsuz İfadeler, Dini Özellik ve Roller, Eğitim ve Bilim, Herhangi Bir Farklılığı Olmayan, Anlaşılamayan ve Beklentiler olarak 8 kategori altında incelenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların genel olarak ilahiyatçılara yönelik olumlu bir algıya sahip olduğu; çoğunlukla ilahiyatçılara toplumsal, dini ve eğitimsel roller yüklediği; bazı katılımcılar tarafından ilahiyatçıların olumlu kişilik özelliklerinin öne çıkarıldığı görülmüştür. Bazı katılımcılar ilahiyatçıların diğer insanlardan farklı olmadığını ve onların anlaşılamayan kişiler olduğunu düşünmektedir. Katılımcıların küçük bir kısmı ise metaforlar yoluyla ilahiyatçılara yönelik birtakım beklentilerini dile getirmiştir. Bu bulgular literatürde yer alan çalışmaların sonuçlarıyla benzerlik göstermektedir. Bu sonuç ilahiyatçılara yönelik çok yönlü bakış açılarının varlığına işaret etmektedir. Ortaya konulan algıların nedenlerinin, özellikle de olumsuz algıların oluşma nedenlerinin araştırılması gerekmektedir.

Keywords

Din Eğitimi , İlahiyatçı Algısı , Metafor , Metaforik Algı.

Examination of University Students' Metaphorical Perceptions of the Concept of 'Theologıan'

Abstract

Determining how the concept of theologians is perceived in society is important for understanding their social position. This study aims to examine university students' perceptions of the concept of 'Theologian' through metaphors. The study group of the research, which was designed in accordance with the descriptive qualitative approach, consists of 287 students studying at Inonu University in Malatya between 2018-2020. Within the scope of the research, in order to reveal the metaphorical perceptions of university students about the concept of theologian, it was investigated which metaphors were produced for theologians and under which categories these metaphors could be evaluated by using the form created as Theologian is like ..., because........ Accordingly, the participants developed 238 different metaphors. These metaphors were analyzed under 8 categories: Social Roles, Personality Traits, Negative Expressions, Religious Characteristics and Roles, Education and Science, No Difference, Incomprehensible and Expectations. As a result of the research, it was observed that the participants generally had a positive perception of theologians; mostly attributed social, religious and educational roles to theologians; and some participants emphasized the positive personality traits of theologians. Some participants think that theologians are not different from other people or that they are incomprehensible. A small number of the participants expressed some expectations towards theologians through metaphors. These findings are similar to the results of studies in the literature. This result points to the existence of multifaceted perspectives towards theologians. The reasons for the perceptions, especially the reasons for the formation of negative perceptions, need to be investigated.

Keywords

Religious Education , Theologian Perception , Metaphor , Metaphorical Perception.

References

• Altaş, Nurullah. Din Eğitimi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, 1. Basım, 2022.
• Altın, Z. Şeyma “Türkiye’de Yüksek Din Öğretiminin Bugünü ve Yarını Üzerine”, Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi, Dünü, Bugünü, Yarını, içinde ed. Z. Şeyma Altın (İstanbul: DEM Yayınları, 2021), 271-297.
• Arğın, Emrah. Algı, Sosyal Algı ve Algı Yönetiminin Sosyal Medyada Kullanımı. Ankara: İksad Yayınevi, 2021. Arkonaç, Sibel Ayşen. Psikoloji: Zihin Süreçleri Bilimi. İstanbul: Alfa Yayınları, 2. Baskı, 1998).
• Arpacı, Mücahit. “Din Görevlilerinin Din Görevlisi, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Müftü Kavramlarına Yönelik Görüşlerinin Metafor Analiz Yöntemi ile İncelenmesi. EKEV Akademi Dergisi, 59 (2014), 31-44.
• Arpacı, Mücahit – Yıldırım, Cemil. “İmam Hatip Lisesi Öğrencilerinin, “İmam Hatip Lisesi” ve “İmam Hatip Liseli Olmak” Kavramlarına Yönelik Görüşlerinin Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi (Diyarbakır örneği)”. Toplum Bilimleri Dergisi, 8/15 (2014), 135-152.
• Aydın, M. Şevki “İlahiyat Lisans Programının Amaç Sorunu”, Türkiye’de Yüksek Din Eğitiminin Sorunları, Yeniden Yapılanması ve Geleceği Sempozyumu Bildiriler – Müzakereler, 19-25, (Isparta: S.D.Ü. İlahiyat Fakültesi Baskı Merkezi, 2004).
• Ayhan, Halis. “İlahiyat Fakültesi”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 6 (1999), 255-268.
• Bakan, İsmail - Efe, İlker. “Kurumsal Açıdan Algı ve Algı Yönetimi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2/1 (2012), 23.
• Balcı, Ali. “Eğitim Örgütlerinde Yeni Bakış Açıları: Kuram-Araştırma İlişkisi II”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 33 (2003), 30.
• Buyrukçu, Ramazan. Din Görevlisinin Mesleğini Temsil Gücü, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1995. Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul, Paradigma Yayıncılık, 8.Baskı, 2013.
• CHP 7. Büyük Kurultayı, 1948.
• Çakmak, Ahmet vd., “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin “İlahiyatçı” Kavramına İlişkin Metaforik Algıları” Uluslararası Yüksek Din Öğretimi Sempozyumu (Akademik ve Sosyal Yönleriyle) Bildiriler Kitabı. Ankara: TDV Yayınevi, 2/436-458, 2019.
• Çalal, Ayşe. Öğrencileri ve Mezunlarına Göre İlahiyat, İlahiyatçı ve İlahiyat Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
• Ekiz, Durmuş. İlköğretimde Fen Bilimi Öğretimi ve Öğrenimi, Trabzon: Derya Kitabevi, 2001.
• Eren, Erol. Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, İstanbul, Beta Yayınları, 12. Baskı, 2010.
• Dağcı, Abdullah – Dağcı, Tahir. “Camiye İlişkin İmgeler: Metaforik Bir Araştırma”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/1 (2018), 97-117.
• Dağcı, Abdullah - Kartopu, Saffet .“Üniversite Öğrencilerinin Hz. Muhammed’e Yönelik Algıları: Metaforik Bir Araştırma”. The Journal of Academic Social Science Studies, 34 (2015), 217-235.
• Dağcı, Abdullah - Kartopu, Saffet. “Üniversite Öğrencilerinin Kur’an-ı Kerim’e Yönelik Algıları: Müslüman-Türk Örneklem Üzerine Metaforik Bir Araştırma” Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/12 (2017), 235-253.
• Ekiz, Durmuş – Koçyiğit, Zehra. Sınıf Öğretmenlerinin “Öğretmen” Kavramına İlişkin Metaforlarının Tespit Edilmesi”. Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 21/2 (2013), 439-458.
• Furat, Ayşe Zişan. Türkiye’de Yüksek Din Öğretimi (Değişen Dönüşen Kurumlar). İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2021. Horozcu, Ümit. “İlahiyatçılara Yönelik Algı Ölçeği: Güvenirlik ve Geçerlik Çalışması”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi, 5/1, (2019), 27-39.
• Koca, Hüseyin Kasım - Mücahit, Mustafa. “Ortaöğretim Öğrencilerinin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersine Yönelik Metaforik Algıları”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 26/1 (2022), 321-339.
• Lakoff, George - Johnson, Mark. Metaforlar Hayat, Anlam ve Dil, Çev: Gökhan Yavuz Demir, İstanbul: Paradikma Yayınları, 2005.
• Karahan, Ahmet Hamdi. Türk Toplumunda İmam İmajı: İstanbul Örneği. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Karslı, Bahset. “İlahiyatçı Kimliğinin İmkanı Üzerine Bir Deneme: Sosyal Benlik Sürecinde Nesneleşen İlahiyatçılığın Analizi”. Journal of Turkish Studies, 11/12 (2016), 105-126.
• Malterud, Kirsti. “Qualitative Research: Standards, Challenges, and Guidelines”. The Lancet, 358/9280, (2001), 483-488.
• Menekşe, Ömer. “Türk Sinemasında Din ve Din Adamı İmajı”. II. Uluslararası Dini Yayınlar Kongresi Tebliğ ve Müzakereleri, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2005.
• Midgley, Warren – Trimmer, Karen. “Walking the Labyrinth: A Metaphorical Understanding of Appro-Aches to Metaphors for, in and of Education Research”. Metaphors for, in and of Education Research, Ed. Warren Midgley, Karen Trimmer, Andy Davies, UK: Cambridge Scholars Publishing, 2013.
• Osmanoğlu, Cemil – Korkmaz, Mehmet. “Öğrencilerine Göre İdeal İlahiyat Fakültesi Öğrencisinin Nitelikleri ve Bunun İlahiyat Eğitimiyle İlişkisi”. Değerler Eğitimi Dergisi,16/36 (2018), 119-178.
• Oxford, Rebecca vd. “Clashing Metaphors About Classroom Teachers: Toward A Systematic Typology For The Language Teaching Field”. System, 26/1 (1998), 34.
• Silah, Mehmet. Sosyal Psikoloji: Davranış Bilimi, Ankara, Seçkin Yayıncılık 2. Baskı, 2005.
• Şaban, Ahmet vd., “Öğretmen Adaylarının Öğretmen Kavramına İlişkin Algılarının Metafor Analizi Yoluyla İncelenmesi”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2 (2006), 461-522.
• Tek, Rabia. İlahiyatçılara Yönelik Algılar Üzerine Bir Araştırma (Bursa Örneği). Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Turan, İbrahim “Medyadaki Din Adamı İmajı Üzerine Bazı Düşünceler”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24/24-25 (2007), 293 – 304.
• Uçar, Recep. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Profili, Akademik Eğilimleri ve Aldıkları Eğitime İlişkin Memnuniyet Algıları (İnönü Üniversitesi Örneği)”. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/2 (2017) 97-170.
• Uygun, Hamdi. Halktaki Din Adamı İmajı ve Din Görevlilerinden Beklentileri, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Yalvaç Arıcı, Handan – Karataş, Meryem. “İlahiyat Fakültelerinin 100. Yılında Toplumun İlahiyatçılara Bakışı”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 10/2 (2024), 737-762.
• Yaran, Cafer Sadık, İlahiyatçılık ve Din Görevliliği Meslek Ahlakı, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014.
• Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Yıldırım, Ramazan – Gazel, Ahmet Ali. “Ortaokul Öğrencilerinin Din Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Aracılığıyla Belirlenmesi”. Journal of Theoretical Educational Science, 11/1 (2018), 30-57.
• Zümrüt, Osman. “İlahiyat Fakültesi Mezunu (İlahiyatçı) Sorumluluğu”, Ondokuz Mayıs İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23/23 (2007), 9-22.