Hicâzî Bir Kur’ân: Paris Bibliotheque Nationale Nüshası

Year 2025, Issue: 58, 15 - 48, 30.06.2025

Hayrettin Öztürk

https://doi.org/10.17120/omuifd.1649537

Abstract

Bu çalışma Kur’ân metin tarihinin erken dönemlerini anlamamız açısından belki de en önemli eserlerden biri olan ve halen Bibliothèque Nationale de France, Arabe 328 (a/b)’de kayıtlı bir Kur’ân nüshasını (Paris nüshasını) konu edinmektedir. Bu makalede, Paris nüshasının imlâ özellikleri ile Ahnas, Züheyr ve Muaviye Su Bendleri gibi erken döneme ait mimari eserler üzerinde yer alan epigrafik nitelikli metinler arasında çeşitli açılardan karşılaştırmalar yapılmıştır. Yine bu karşılaştırmada göz önünde tutulacak hususlardan bazıları da kıraati aşereden olup 16 kelimeyi içeren yazım farklılıkları ile okumaya çeşitlilik ve zenginlik katan kıraatlerdir. Daha önce yapılmış pek çok çalışmada kıraatlerdeki ihtilaflar konusuna değinilmiştir. Bu çalışmada ise ilave olarak farklı kıraatlerin manaya kattığı anlam zenginliği ve kıraatlerin bu şekilde gelişinin hikmeti gibi konular da ele alınmıştır. Özellikle Paris Mushaf’ının imlâ özelliklerinin irdelenmesi ve ardından bazı Hicâzî yazıtlarla mukayesesi çalışmanın özgün tarafını oluşturmaktadır. Çalışmada Hz. Osman döneminden kalma Mushaf örneklerine günümüzde sahip olup olmadığımız hususu ve Paris Mushaf’ı ile günümüz Mushafları arasında bir farkın bulunup bulunmadığı konusu hakkındaki kanaatlerimizi ortaya koymaya çalıştık. Bu haliyle makalede, yaklaşık 14 asır önce yazıldığı belgelerle teyit edilen Paris Mushaf’ıyla bugün elimizdeki Mushaflar arasında hiçbir farklılığın bulunmadığı; dolayısıyla Kur’ân’ın hem satırlarda hem de hafızalarda korunmuş mukaddes bir metin olduğunu okuyuculara göstermesi

Keywords

Bibliotheque Natioanale Arabe 328 (a/b) Mushaf’ı , Erken Dönem Kur’ân Kopyaları , Hicāzī Kur’ân’lar , Paris Elyazması , Yazıtlar

Thanks

Şimdiden teşekkür ederim.

A Hijazi Qur’an: Paris Bibliıtheque Nationale Copy

Abstract

This study focuses on a copy of the Qur'an that is considered significant for understanding the early history of the Qur'anic text. It is now registered in the Bibliothèque Nationale de France as Arabe 328 (a/b). This article attempts to compare the orthographic features of the Paris copy with epigraphic texts on early architectural works such as the Ahnās, Zuhayr, Aswān, and Mu'āwiya water dams. The study also deals comparatively with the qirā'āt, which add variety and richness to readings of the Qur'an, with their spelling differences, which include 16 words within the al-qirā'āt al-'asharah. Some previous studies have addressed the issue of differences in the qirā'āts, but this study addresses how different qirā'āts contribute to the richness of meaning and in this way explains the wisdom behind the development of different qirā'āts. The novelty of this research is the study of the writing characteristics of the Paris Mushaf, especially in comparison with some Hijāzi inscriptions. In this study, we have attempted to present our views on whether we have any extant recension of the Mushaf from the time of Caliph Uthmān and whether there are differences between the Paris Mushaf and the present Mushafs. As it stands, the article claims to make an important contribution to the literature by showing readers that there are no differences between the Paris Mushaf, confirmed by documents written approximately 14 centuries ago, and the Mushafs we have today. Thus, it shows that the Qur'an is a sacred text that has been preserved in both written and oral form.

Keywords

Bibliotheque Natioanale Arabe 328 (a/b) Mushaf , Early copies of the Qur , Hijāzi Qur’ans , Paris Manuscript , Inscriptions

References

• Al-Shareef, Adnan Mohammed-Abdul Salam, Yasser Ismail. “Early Manuscripts of Quran Through Data of Hijazi Calligraphy and Archaeological Evidence”, Journal of the General Union of Arab Archaeologists: 5/1 (2020), 1-28.
• Altıkulaç, Tayyar. Mesâhif-i kadîme. Ankara: Diyanet Yayınları, 2. Basım, 2022.
• Altıkulaç, Tayyar. Mushaf-ı Şerif (Bibliothèque Nationale, Paris). İstanbul: 1436/2015.
• Cubûrî, Süheyla Yâsîn. Aslu’l-hatti’l-‘Arabî ve tatavvuruh hattâ nihâyet’i Asri’l-Emevî. Bağdat: 1977.
• Dânî, Ebû Ömer Osman b. Said. el-Mukni’ fi ma’rifeti mersûmi mesâhifi ehli’l-emsâr. Thk. Muhammed Ahmed Dehman. Dımaşk: Daru’l-Fikr, 2. Basım, 1983.
• Dânî, Ebû Ömer Osman b. Said. et-Teysîr fi kırâati’s-seba’. İstanbul: Devlet Matbaası, 1930.
• Déroche, F - Nosede, S. Noja. Le manuscrit Arabe 328 (a) de la Bibliothèque nationale de France [Sources de la transmission manuscrite du texte coranique I, Les manuscrits de style hijâzî, 1]. Paris: 1998.
• Déroche, François. “La transmission écrite du Coran dans les débuts del’ islam. Le codex Parisino- petropolitanus”. [Texts and studies on the Qurʾān 5]. Journal of Qurʾanic Studies. Leiden- Boston: 2009.
• Déroche, François. La transmission écrite du Coran dans les débuts de l’islam. Le codex Parisino-petropolitanus, [Texts and studies on the Qurʾān 5]. Leiden-Boston: 2009.
• Déroche, François. Les manuscrits du Coran: Aux origines de la calligraphie coranique [Bibliothèque Nationale, Catalogue des manuscrits arabes, 2e partie, Manuscrits Musulmans, I/1]. Paris: 1983. Déroche, François. Qurʾans of the Umayyads A First Overview, Leiden Studies in Islam and Society. Leiden-Brill: 2014.
• Dutton, Yasin. “An Early Muṣḥaf According to the Reading of Ibn ʿĀmir”. Journal of Qurʾanic Studies. Edinburg Üniversity Press, 3/1 (2001).
• Ebu Ali el-Farisî, Hasan b. Abdulgaffar. Hucce li’l-kurrâi’s-Seba’. Thk. Bedreddin Kahveci vd. Beyrut: Daru’l-Me’mun li’t-Türâs, 1. Baskı, 1978.
• Ebû Zîthâr, Ahmed Muhammed. Letâʾifü’l-beyân fî resmi’l-Kurʾân (Şerhu Mevridi’z-zamʾân). el-Hey’etü’l-âmme li-şüûni’l-metabi’i’l-emîriyye. Kahire: 1985.
• Dânî, Ebû ‘Amr Osman b. Said. el-Mukniʿ fî resmi mesâhifi’l-emsâr maa kitâbi’n-nakt. Thk. Muhammed es-Sâdık Kamhâvî. Kahire: Mektebetü’l-Külliyât el-Ezheriyye, 1978.
• Esed, Nâsıruddîn. Masâdiru’ş-şi’ri’l-câhilî ve gîmetühâ’t-tarihiyye. Kahire: Dâru’l-Ma’ârif, 1982. Ferrâ, Ebû Zekeriyya Yahya İbn Ziyâd. Meâni’l-Kur’ân. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Meşriyye, 1955.
• Ghabban, Ali ibn Ibrahim.. The inscription of Zuhayr, the oldest Islamic inscription (24 AH⁄AD 644– 645), the rise of the Arabic script and the natüre of the early Islamic state. Translation and concluding remarks by Robert Hoyland, Arabian Archaeology and Epigraphy 19 (2008).
• Hamidullah, Muhammed. “Sanâtü’l-kitâbe fî ahdi’r-Resûl sallallâhü aleyhi ve sellem ve’s-Sahabe”. Mecelletü’l-Fikri ve’l-Fenn. 2/3 (1964)
• Hamidullah, Muhammed. (1939), Some Arabic Inscriptions of Medina of the Early Years of Hijrah. Islamic Culture 13: 427–439
• https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b2/PERF_558%2C_recto.jpg https://uni-tuebingen.de/universitaet/aktuelles-und-publikationen/pressemitteilungen/newsfullview- pressemitteilungen/article/raritaet-entedeckt-koranhandschrift-stammt-aus-der-fruehzeit- des-islam.htm. Erişim 11 Şubat 2023.
• http://www.islamic-awareness.org/Quran/Text/Mss/
• https://www.islamic-awareness.org/history/islam/inscriptions/hajri.html
• https://english.alarabiya.net/features/2017/10/06/The-story-of-Muawiya-Dam-and-the-six-sentencesengraved-on-its-walls
• https://www.islamic-awareness.org/history/islam/inscriptions/muwinsc1.html İbn Âşûr, Muhammed b. Muhammed Tahir et-Tunisi. Tefsiru’t-tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dârü’t-Tunisiyye, 1984.
• İbn el-Esîr, Ebu’l-Hasan Ali İbn. Muhammed. Üsdü’l-ğâbe fî ma’rifeti’s-sahâbe. Mektebetü’l-İslamiyye, 30. Basım, ts.
• İbn Mücahid, Ebu Bekir Ahmed b. Musa. Kitâbü’s-Sebʿa fi’l-kırâʾât. Thk. Şevki Dayf. Kahire: Dâru’l- Ma’ârif, 2. Baskı, 1400/1980.
• İbn Rüşd el-Cadd. el-Beyan ve’t-tahsil ve’ş-şerh ve’t-tevcih ve’t-te’lil li mâ fî mesâili’l-müstehrece. Thk. Muhammed Haci. (20 cilt). Beyrut: Daru’l-Ğarbi’l-İslami. 2. Baskı, 1408/1988.
• İbni Atiyye, Ebu Muhammed Abdülhak el-Endulusî. el-Muharrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdullah b. İbrahim el-Ensârî vd. 1. Baskı. Katar: Vezâretü’l-Evkâf, 1988.
• İbni Cezerî, Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-kırâʾâti’l-ʿaşr. Thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ. Şam: 1927.
• İbni Zencele, Ebû Zür›a Abdurrahmân b. Muhammed. Hüccetü’l-kırâ’ât. Thk. Sa’îd el-Efğânî. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2. Baskı, 1979.
• İbnu’l-‘Arabî, Ebû Bekr. el-’Avâsim mine’l-kavâsim. İstanbul-Cezayir: Neşr Abdu’l-Hamîd ibn. Badis, 1927.
• İbnu’l-Cezerî, Şemsüddin Muhammed ibn Muhammed. en-Neşr fi’l-kırâ’ati’l-‘aşr. Thk. Muhammed ed-Dabbâ. Kahire: Dâru’l-Fikr, trsz.
• İsbahânî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Mihrân en-Nîsâbûrî. el-Mebsûṭ fi’l-kırâʾâti’l-ʿaşr. Thk. Sübey‘ Hamza Hâkimî. Şam: Mecmau’l-Lüğa el-Arabiyye, 1981.
• Kalkaşandî, Ebu’l-‘Abbas Ahmed İbn. ‘Ali. Subhu’l-‘Aşa fî sınâ’ati’l-inşâ. Kahire: el-Müessesetü’l- Meşrıyyetü’l-‘Amme li’t-Te’lîf ve’t-Terceme, trsz.
• Mecâlî, Muhammed Hâzir. “Mahtulife resmühû mine’l-kelimâti’l-Kur’âniyyeti fi’l-mesâhifi’l-Osmâniyye”. Mecelletü’ş-Şerîati ve Dirâsâti’l-İslâmiyyeti. 19/56 Kuveyt: Meclisü’n-Neşri’l-‘İlmî, (2004).
• Ohling, Karl-Heinz vd. “Kur’ân Araştırmalarının Yeni Yolları”. çev. Günay Özer. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi.. 4 (2004). 121-141.
• Rabb, I. “Non-Canonical Readings of the Qurʾān: Recognition and Authenticity (The Ḥimsī Reading)”. Journal of Qurʾanic Studies. 8/2 (2006).
• Robin, C. (2006), La re´forme de l’e´criture arabe a` l’e´poque du califat me´dinois. Me´langes de l’Universite´ de Saint Joseph 59: 319–364.
• Roper, G. World Survey Of Islamic Manuscripts, Al-Furqan Islamic Heritage Foundation. London: 1992.
• er-Râşid, Sa’d. Dirâset fi’l-Eseri’l-İslamiyye el-Mübekkire bi’l-Medineti’l-Münevvere. Riyad: Kıral Fahd Kütüphanesi, 2000, 68-71.
• Sâfî, Mahmud. el-Cedvelü fî ‘irâbi’l-Kur’âni ve sarfihî ve beyânihî. Dımeşk-Beyrut: Mektebetü Reşîdiyye, 3. Baskı, 1995.
• Zerkeşî, Muhammed b. Bedruddîn. el-Burhan fî ulûmi’l-Kur’ân. Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrahim. Kahire: Mektebetu Dâru’t-Turâs, ts.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü’l-irfân fi ulûmi’l-Kur’ân. Kahire: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l- Arabî, ts.