Beylikler Dönemi Öncesinde Karadeniz’de Uluslararası Ticaret

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 153 - 177, 10.01.2018

Abdulhalik Bakır Muhammet Berberoğlu

Öz

Coğrafi
ve stratejik özellikleri ile önemli bir konuma sahip olan Karadeniz, tarihin
ilk dönemlerinden itibaren çevresinde yerleşmiş olan toplulukların hâkimiyet
mücadelelerine sahne olmuştur. Her ne kadar bir iç deniz görünümünde olsa bile
boğazlar marifeti ile açık denizlere ulaşabilme imkânına sahip olması ve
özellikle ipek ticaret yolunun denizle buluşmasını sağlıyor olması önemini
artırmıştır. Bu durum sadece kendisine kıyısı olan devletlerin değil çok daha
uzaklardan gelen kolonici devletlerin de bu mücadele içerisine girmelerini sağlamıştır.
Karadeniz’in uluslararası ticarete açılmasında kolonici İtalyan devletlerinin
yanında Haçlı seferlerinin de önemli oranda tesiri olmuştur. Bunun yanında
Moğolların dünya hâkimiyetini hedefleyen yayılmacı ve istilaya dayalı
politikaları da ticaret yollarının değişmesine ve 13. yüzyılda Karadeniz’in
öneminin artarak uluslararası ticarette doğu-batı ekseninde önem kazanmasına
vesile olmuştur. Türklerin Anadolu’yu ele geçirmelerinden sonra Selçuklular da
Anadolu ticaretinden pay almak için mücadele ettiler. Özellikle Ceneviz ve
Venediklilerin bölgedeki ticarî tekellerinin kırılmasında Anadolu Selçuklu
Devletinin rolü büyüktür.

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Uluslararası Ticaret, Anadolu Selçuklu Devleti

Kaynakça

• Atalar, Münir, “XIII. ve XIV. Yüzyıllarda Karadeniz Ticaretinde Trabzon’un Yeri ve Önemi”, Trabzon Tarihi Sempozyumu Bildirileri, (6-8 Kasım 1998), Trabzon, 1999. s. 131-135. Bakır, Abdulhalik, Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Bizim Büro Basımevi, Ankara, 2002. Bilge, Umar, Pablagonia, İnkılap Yayınları, İstanbul, 2007. Boyle, John Andrew, “Son Barbar İstilacılar (Moğol Fetihlerinin Doğu ve Batı Üzerindeki Etkisi”, (Çev. Abdulhalik Bakır-Pınar Ülgen), Ortaçağ Tarih ve Medeniyetine Dair Çeviriler II, Ankara, 2008, s. 761-774. Cahen, Claud, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, (Çev. Yıldız Moran), E. Yayınları, İstanbul, 1994. Childe, Gordon, Tarihte Neler Oldu?, (Çev. Mete Tuncay-Alaaddin Şenel), Alan Yayınları, 2. Basım, İstanbul, 1983. Erdem, İlhan, “İlk Dönem Türkiye Selçuklu-Moğol İlişkilerinin İktisadî Boyutu (1243-1258)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XIV, Sayı: 38, Ankara, 2005, s. 49-67. Ertop, Kıvanç-Çetin Yetkin, Siyasal Düşünceler Tarihi, Say Yayınları, İstanbul, 1985. Erler, M. Yavuz, “Pont Ahşaena (Karadeniz) Mirası Karşısında Türk Stratejisinin Tarihi Zemini Üzerine Bir Değerlendirme”, Uluslar Arası Sosyal Bilimler Dergisi, Volume 2/6, Winter, 2009, p. 224-237. Goloğlu, Mahmut, Anadolu’nun Milli Devleti Pontus, Goloğlu Yayınları, Ankara, 1973. Gökbel, A., Kıpçak Türkleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2000. Gül, Muammer, “XIII.-XV. Yüz Yıllarda Anadolu Türkleri İle Trabzon İmparatorluğu Arasındaki İlişkiler”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilgiler Dergisi, c. XIII, Elazığ, 2003, s.421-437. Heyd W., Yakın-Doğu Ticaret Tarihi, (Çev. E. Z. Karal), T. T. K. Yay., Ankara, 2000. Hınd, J. G. F., Greek Colonisationin the Blak Sea Area in the Archaic and Classical Priods, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Cambridge, 1971. İbn Bibi, el-Evâmirü’l-Alâ’iye fi’l-Umuru’l Ala’iye I, (Çev. M. Öztürk), K. B. Yay. Ankara, 1996. İbnü’l-Esîr, el-Kâmil fi’t-Tarih, (Çev. A. Ağırakça-A. Özaydın), İstanbul, 1987. İnalcık, Halil, “The Question of the Closing of the Black Sea Under the Ottomans”, Archeionpontou, S. 34, Atina, 1979, s. 69-81. Mansel, A. M., Ege ve Yunan Tarihi, TTK.Yay. Ankara, 1984. Ostrogorsky, G., Bizans Devleti Tarihi, (Çev. Fikret Işıltan), T. T. K. Yay. Ankara, 1986. Özcan, K., “Anadolu’da Selçuklu Kentler Sistemi ve Mekansal Kademelenme”, Ortadoğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt: 23, Sayı: 2, Ankara, 2007, s. 162-178. Polat, M. Sait, Moğol İstilasına Kadar Türkiye Selçukluları’nda İçtimai ve İktisadî Hayat, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türkiyat Araştırmaları Merkezi, (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul, 1997. Sevim, Ali-Yücel, Yaşar, Türkiye Tarihi, T. T. K. Yay., Ankara, 1989. Togan, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş I, İstanbul, 1946. Tuncel M., “Karadeniz”, DİA., c. XXIV, İstanbul, 2001, s. 385-390. Turan, Şerafettin, Türkiye-İtalya İlişkileri I, Metis Yayınları, Ankara, 2000. Turan, Osman, Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1996. Turan, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, T. T. K. Yayınları, İstanbul, 1971. Turan, Osman, Keykubat I, İA., c. VII, Eskişehir, 1997, s. 646-661. Varlık, M. C., “Pervaneoğulları Beyliği”, Doğuştan Günümüze İslam Ansiklopedisi, c. VIII, İstanbul, 1989, s. 594-595. Yakubovski, A. Y., Altın Ordu ve Çöküşü, T. T. K. Yayınları, Ankara, 2000. Yiğit, Hülya, “Sosyal Hizmetler Açısından Selçuklu Kervansarayları”, Türkler, c. VII Yeni Türkiye Yay., Ankara, 2002. Yuvalı, Abdulkadir, “XIII. Yüzyılda Karadeniz Ticareti”, İkinci Tarih Boyunca Karadeniz Kongresi Bildirileri, (1-3 Haziran 1988), Samsun, 1990, s. 231-239. Yuvalı, Abdulkadir; “XIII. Yüzyılda Önasya'daki Siyasî Bloklaşma”, Türk Kültürü Dergisi, Say: 262, Ankara, 1985, s. 111-120. Yinanç, M. H., Türkiye Tarihi Selçuklular Devri I, Anadolu’nun Fethi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1944.