İslam Dininin Moğollara Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 146 - 174, 29.07.2021

Ülkü Topcu

Öz

1218 yılında meydana gelen Otrar Vakası sonucunda Moğollar İslam ülkelerine girerek Müslümanları yakından tanıma fırsatı bulmuşlardır. Bu olay ile birlikte Moğollar Müslümanlardan etkilenmeye başlamıştır. Bu etkileşimlerin sonucunda Moğollar Müslüman olmuştur. Moğolların İslamiyet’i benimsemesine neden olan etmenler vardır. Buna örnek olarak, ticaret, Müslüman hanımların eşlerine etkileri, Müslüman devlet adamlarının etkileri gösterilebilir. Gök Tanrı ve Şamanizm inançlarının bazı noktalarının İslam dinine benzemesi onların İslamiyet’i benimsemelerini sağlamıştır. Bu nedenle bu benzerlikleri araştırdık ve sonuç olarak Müslüman olmalarında etkili olan nedenler üzerinde durarak Moğolların İslamiyet’i kabul etmelerini inceledik. Moğolların Müslümanlardan etkilendikleri kadar Müslümanlarda Moğollardan etkilenmiştir. Özellikle sofiler Şamanların ayinlerinden etkilenerek onların ayinlerinde kullandıkları aletleri ve yöntemleri kullanarak Müslüman halkı etkilemişlerdir. Sofilerin Moğolların İslamiyet’i kabul etmelerinde önemli rolleri vardır. Sofiler, Moğolların yaşadıkları bölgelere giderek burada İslamiyet’i yaymaya çalışmışlar ve kısmen başarılı olmuşlardır. Fakat İslam dini Moğollar üzerinde kalıcı etki yaratmamıştır. Çünkü hem kültürel açıdan hem de onların yaşadıkları coğrafyanın İslam ülkelerine uzak olması İslamiyet’i kabul eden Moğolların zamanla İslam dininden uzaklaşmalarına neden olmuştur. Böylece İslamiyet Moğollar arasında yaygınlaşmamış hatta İslamiyet’i kabul eden Moğollar eski dinlerine dönmüşlerdir. Moğolların kutsal saydıkları Cengiz Yasasının bazı maddelerinin Kur’an-ı Kerim ve Hadislerde benzer noktaların bulunmasının Moğolların İslamiyet’i kabul etmelerinde etkisinin olup olmadığı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, islamiyet, şamanizm, din, gök tanrı dini

Kaynakça

• AKGÜN, Engin, Şamanist Türk Halklarında Kurban Sungusu ve Kendisine Kurban Sunulan Varlıklar, Sosyal Bilgiler Dergisi, C.I, S2, İstanbul 2007, s.139-153.
• AKKUŞ, Mustafa, Ateş ve Ocak Kültünün Anadolu’da Yaygınlaşmasında Moğolların Etkisi, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Ankara 2013, S68, s.15-32.
• ALAEDDİN ATA MELİK CÜVEYNİ, Tarih-i Cihan Güşa, Çev: Mürsel Öztürk, TTK Yay., Ankara 2013.
• ALGAR, Hamid, Necmeddin-i Kübra, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XXXII, İstanbul 2006, s.500.
• ARSLAN, İhsan, Moğollar Arasında İslamiyet’in Yayılışı, Okur Akademi, İstanbul 2018.
• ARSLAN, İhsan, Büyük Moğol İmparatoru Cengiz Han’ın Din Algısı, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi,2015, C. VIII, S38, s.1024-1025.
• AYDIN, Mehmet Akif, Cuâle, TDV İslam Ansiklopedisi, C.VIII, İstanbul 1993, s.77-78.
• AZAMET, Nihat, Kalenderiyye, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XXIV, İstanbul 2001, s.253-254.
• BADEMCİ, Ali, Cengiz ve Yasası Timur ve Tüzükatı, Ötüken Yay., İstanbul 2012.
• BUHARİ, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh, çev. Abdullah Feyzi Kocaer, Hüner Yay., Konya 2014.
• EBU’L FEREC İBNÜ’L İBRİ, Tarihu Muhtasari’d- Düvel, TTK Yayınları, Ankara 2011
• ERDEM, Mustafa, “Geleneksel Türk Dini ve İslam”, Dini Araştırmalar Dergisi, S.I/2, (1998), s. (79-91).
• GÖMEÇ, Saadettin Yağmur, Türk Kültürünün Ana Hatları, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
• GÖMEÇ,Sadettin Yağmur, Şamanizm ve Eski Türk Dini, Likya Kitap, Ankara 2008.
• GÜNDOĞDU Abdullah, Altın Orda Sahasında İslamlaşma ve sonuçları, Proceedings of the Second International Symposium, Kazan 2005.
• HAYKIRAN, Kemal Ramazan, Moğollar ve Mevlana, Sentez Yayınları, İstanbul 2015.
• İBN FADLAN, İbn Fadlan Seyehatnamesi, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2019.
• KAFESOĞLU, İbrahim, Eski Türk Dini, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1980.
• KANAT, Cüneyt, İlhanlı Hükümdarı Teküder’in Müslümanlığı Kabulü ve Bunun Memlük Devletindeki Yankıları, Türklük Araştırmaları Dergisi S12, 2002, s.(234-247) . KİTAPÇI, Zekeriya, Türk Moğol Boyları Arasında İslamiyet, Yedikubbe Yayınları, Konya 2013.
• KUR’AN-I KERİM MEALİ, Diyanet İşler Bakanlığı, Ankara 2015.
• LAMB, Harold, Moğolların Efendisi Cengizhan, İlgi Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2006.
• MAY,Timoty 2018, The Mongols as the Scourge of God in the Islamic WorldGleave Robert, Kristo-Nagy Istvan, (Ed.), Violence in Islamic Thought from the Mongols to European Imperialism, (pp.32-57). Edinburgh University Press. s.41.
• MİNHAC-I SİRAC EL-CÜZCANİ, Tabakat-ı Nasıri, çev. Mustafa Uyar, Ötüken Yayınları, İstanbul 2016.
• ÖZDEMİR, H.Ahmet, Moğol İstilası Cengiz ve Hülagu Dönemleri, İz Yayınları, İstanbul 2011.
• PAMİR, Aybars, ‘‘Türkler’in Geleneksel Dini Şamanizmin Orta Asya Eski Türk Kamu Hukukuna Etkisi’’, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S.V/1, 2003, s.(156-184)
• SERAHSİ, İslam Devletler Hukuku Şerhu’s-Siyeri’l-Kebir, çev. İbrahim Sarmış, M. Sait Şimşek, C.I, Eğitaş Yayınları, Konya 2001.
• SPULER, Bertold, İran Moğolları Siyaset, İdare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, TTK Yayınları, Ankara 2001.
• ŞAHİN, Hanifi, İlhanlılar Döneminde Şiilik, Ötüken Yayınları, İstanbul 2010.
• TAHRALI, Mustafa, Rıfâiyye, TDV İslam Ansiklopedisi, C.XXXVIII, İstanbul 2008, s.(99-103).
• ÜZÜM, İlyas, Kiramen Katibin, TDV İslam Ansiklopedisi, C. XXVI, Ankara2002, s.59-60.
• YUVALI, Abdulkadir, Moğol Harekâtının Anadolu’nun Demografik ve Dini Yapısı Üzerindeki Etkileri, Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, C9, S57, Ankara 1997, s.1287-1294. BİLGE, Sadık Mufit, “XV. Ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Devlet’inde Vergi Muafiyeti,”