Osmanlı Mülkünde İnşa Olunan İlk Zırhlı Vapur

Yıl 2019, Sayı: 46, 231 - 260, 01.01.2019

Engin Kırlı

Öz

Ulaşım ve gemi teknolojileri alanında önemli bir gelişme de, buharlı gemilerin zırhlı olarak inşa edilmeye başlanmasıyla gerçekleşti. Önce gemi teknelerinin iskeletinin, ilerleyen dönemde ise levha kısmının sac demir olarak inşa edilmeye başlanmasıyla, zırhlı gemiler çağına adım atıldı. Teknolojik yenilikleri takip etmek ve çağdaş gelişmelerin dışında kalmak istemeyen Osmanlı Devlet adamları, Batı Avrupa’da geliştirilen bu yeni gemi inşa teknolojisini Osmanlı mülkünde de tatbik etmek için 1846 yılında harekete geçtiler. Osmanlı Devleti’nde demir zırhla kaplı olarak yapımı gerçekleştirilen ilk buharlı gemi olan Eser-i Cedid, İstanbul Baruthanesi kompleksinde yer alan Küçük Demir Fabrikası’nda inşa edildi. İngiliz mühendis Edward Phillips başkanlığında, yerli ve yabancı işçiler tarafından yapımı gerçekleştirilen gemi, 18 Kasım 1848 Cumartesi günü, Sultan Abdülmecit ve devlet erkânının da hazır bulundukları merasimle denize indirildi.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Baruthane, Demir Vapur, Küçük Demir Fabrikası.

The First Armored Ship Built in the Ottoman Domain

Öz

An important progress in the field of transportation and ship technologies is the beginning of building armored steamboats. First hull structures later ship plates are builded of iron so that armored ships age begins. Ottoman statesmen who want to follow technological innovations and don't want to stay out of contemporary developments take the action to apply the new ship building technologies, in the Ottoman domain in 1846, reformed in West Europe. Eser-i Cedit which is the first armored steamboat in Ottoman Land is built in Küçük Demir Small İron Factory in the campus of İstanbul Gunpowder Factory. The steamboat which is built by native and foreigner workers in the leadership of English engineer Edward Philips in Nowember 18th, 1848 with a ceremony in which Sultan Abdulmecit and his ministers and top officials participate.

Anahtar Kelimeler

İstanbul, Gunpowder Factory, İron Steamboat, Küçük Demir Factory.

Kaynakça

• BOA, A.AMD. 1/72.
• BOA, A. TŞF. 7/69.
• BOA, D. DRB. d. No: 55.
• BOA, D. DRB. Î. 26/30.
• BOA, D. DRB. HAT 29/13.
• BOA, D. DRB. MH. 985/18.
• BOA, D. DRB. MH. 961/70.
• BOA, D. DRB. MH. 979/65.
• BOA, D. DRB. MH. 988/7.
• BOA, D. DRB. MH. 999/8.
• BOA, D. DRB. MH. 1003/14.
• BOA, HH. d. 557.
• BOA, HH. d. 16931.
• BOA, İ. DH. 183/101011.
• BOA, İ. MSM. 22/553.
• BOA, İ. MSM. 24/626.
• BOA, Y. PRK. ASK. 149/9.
• BOA, Y. PRK. ASK. 167/56.
• Ceride-i Havadis Cumhuriyet
• Kaynak Eserler ve Araştırmalar
• ADAMS, James L. , Bir Mühendisin Dünyası, (Çev: Cem Soydemir) Tübitak Bilim Kitapları, Ankara 2006.
• AYDÜZ, Salim, “Omanlı Devleti’nde Müneccimbaşılık Müessesesi” Belleten, Ankara 2006, C. LXX, S. 257, s. 165-265.
• CEZAR, Yavuz, “19. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Yeni Teknoloji Uygulama Ve Sınaî Tesis Kurma Çabalarından Örnekler, Toplum ve Ekonomi, Mart 1991, S. 1, Mart 1991, s. 161-186.
• ÇETİN, Birol, Osmanlı İmparatorluğu’nda Barut Sanayi 1700 – 1900, Kültür Bakanlığı Yay. Ankara 2001.
• DEMİRBAŞ, Serkan, “İngiltere’nin Hindistan Rotaları ve Bu Rotalardan Biri Olan Fırat Nehri Projesi’nin Mehmet Ali Paşa Sorunu Konteksinde Gösterdiği Gelişim” s. 805-817.
• DİAMOND, Jared, Tüfek, Mikrop, Çelik, Çev. Ülker İnce, Bilim Teknik Yay. , Ankara 2006.
• DÜZCÜ, Levent, Yelkenliden Buharlıya Geçişte Osmanlı Denizciliği (1825-1855), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Bilim Dalı (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2012.
• ETEM,  Sadri,  Modern  Avrupa  İktisat  Tarihi  1760‐1932,  Ahmet  Sait  Matbaası,  İstanbul 1934.
• GENCER, Ali İhsan, Bahriye’de Yapılan Islahât Hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin Kuruluşu (1789-1867), Ankara 2001.
• GENCER, Ali İhsan, Türk Denizcilik Tarihi Araştırmaları, Türkiye Denizcilik Sendikası, Eğitim Dizisi-2, Türkiye Denizcilik Sendikası Genel Başkanlığı Yayını, İstanbul 1986.
• GENÇ, Elif Süreyya, Osmanlı Devleti’nde Yenileşme ve Buhar Makineleri, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Anabilim Doktora Tezi, İstanbul 2005.
• Adnan Giz, “Türkiye’de İlk Buhar Makineleri” İ.S.O.D. , İstanbul 1970, S. 57, s. 7-9.
• HOBSBAWM, Eric J. , Sanayi ve İmparatorluk, (Çev. Abdullah Ersoy) Dost Yay. , Ankara 1998.
• KİAULEHN, Walter, Demir Melekler, Çev. Hayrullah Örs, Remzi Kitapevi, İstanbul 1971.
• KURAN, Ercüment, ” XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Deniz Ulaşımı: İdare-i Mahsusa’nın Kuruluşu ve Faaliyetleri” Çağını Yakalayan Osmanlı, Ircıca, İstanbul 1995, s. 159-163.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat S. , “Osmanlı Buharlı Gemi İşletmeleri ve İzmir Körfezi Hamidiye Şirketi”, Çağını Yakalayan Osmanlı, Ircıca, İstanbul 1995, s. 165-206.
• MOLTKE, Helmuth Von, Moltke’nin Türkiye Mektupları (Çev. Hayrullah Örs), Remzi Kitabevi, İstanbul 1995.
• PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, C. I-III, MEB. Yay. İstanbul 1993.
• UBUCİNİ,  M.  A.  ,  Osmanlı’da  Modernleşme  Sancısı,  (Çev.  Cemal  Aydın)  Timaş  Yayınları, İstanbul 1998.
• WİNER, Wolfgang M. , İstanbul Limanı, Çev. Erol Özbek, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998.
• YENER, Emir, “Osmanlı Donanmasında Buhar ve Zırh Devrimi 1830-1876” Toplumsal Tarih, İstanbul 2010, S. 198, s. 54-60.