AVUSTURYA’DA OSMANLI DİPLOMASİSİ: BÜYÜKELÇİ RECEP AĞA’NIN VİYANA SEFARETİ (1628-1629)

Yıl 2021, Sayı: 50, 81 - 111, 24.12.2021

Mahmut Halef Cevrioğlu

Öz

Özet

XVII. yüzyıl Osmanlı-Avusturya diplomatik ilişkilerinden bir kesit sunan çalışma, yeni diplomasi tarihi olarak adlandırılan yaklaşım bünyesinde aktör odaklı bir bakış açısına başvurmaktadır. 1628-1629 yılları arasında Sultan IV. Murad tarafından Avusturya’nın başkenti Viyana’ya büyükelçi olarak gönderilen Recep Ağa’nın sefareti, bu yeni yaklaşım uyarınca şu unsurlar üzerinden ele alınmıştır: Osmanlı elçisinin görevi süresince haiz olacağı unvanın kullanımı; serhat bölgesinde iki tarafın elçilerinin mübadelesi, Osmanlı elçilik heyetinin Viyana’ya girişi ve elçi Recep’in Avusturya İmparatorunun huzuruna kabulü gibi performatif diplomasi pratikleri ve son olarak, Osmanlı elçisinin günlük masrafını karşılamak için ev sahibi hükümetin kendisine bağladığı tayinat ve elçinin konakladığı ikametgâhın temini olmak üzere muamelat. Çalışma göstermiştir ki Osmanlılar ve Avusturyalılar arasında 1606 yılında imzalanan Zitvatorok Anlaşması sonrasında iki taraf arasındaki diplomatik ilişkiler deneysel sayılabilecek şekilde yeniden oluşmaya başlamıştır. Her ne kadar diplomatik karşılaşmaların yer yer çekişmelere sahne olduğu doğruysa da, Recep Ağa’nın elçiliğinin gösterdiği üzere bu yeni pratikler bütününe mütekabiliyet kaygısı damgasını vurmuştur.

Abstract

Inspired by the actor-centered approach of the new diplomatic history, the present study offers a snapshot of seventeenth century Ottoman-Austrian relations. The diplomatic mission of Ottoman ambassador Recep Aga in Vienna between 1628 and 1629 has been examined on the following premises of this novel approach: the use of titles by the Ottoman ambassador during his mission to Vienna, performative diplomatic practices (exchange of the Ottoman and Austrian ambassadors at the border, the Ottoman ambassador’s entrance ceremony to Vienna, imperial audiences given by the Austrian Emperor to the Ottoman ambassador) and the treatment of emissaries (alimentation and accommodation). The study suggests that following the Peace Treaty of Zsitva-torok in 1606, diplomatic practices between the two powers were reshaped in an almost experimental fashion. Notwithstanding the conflictual nature of these diplomatic encounters, the Recep Aga embassy shows that the new set of diplomatic practices was marked by a constant concern for reciprocity.

Anahtar Kelimeler

Habsburglar, Mütekabiliyet, Osmanlı-Avusturya İlişkileri, Yeni Diplomasi Tarihi, Yeni Çağ Diplomasisi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Kamil Kepeci Defterleri [KK.d] 1814.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Büyükruznamçe Defterleri [D.BRZ.d] 20683.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Maliyeden Müdevver Defterler [MAD.d] 7339.
• OeStA, (Haus- Hof- und Staatsarchiv) [HHStA], Diplomatie und Außenpolitik vor 1848, Staatenabteilungen, Türkei I, Turcica 111; 112.
• OeStA, (Haus- Hof- und Staatsarchiv) HHStA, Venedig, Dispacci di Germania [V.Disp.G] 69; 70; 71; 72.
• OeStA, (Haus- Hof- und Staatsarchiv) HHStA, Handschrift Weiß [HS W] 1114.
• OeStA, Finanz- und Hofkammerarchiv [FHKA], Sammlungen und Selekte, Reichsakten [RA] 302.24.
• OeStA, (Finanz- und Hofkammerarchiv) FHKA, Hoffinanz Österreich, Prot. [HFÖ P] 727; 731.
• OeStA, Kriegsarchiv [KA], Hofkriegsrat Prot. [HKR P] 259; 260.
• Österreichische Nationale Bibliothek, Cod. Mixt. 636.
• Neu-ankommender Currier Auß Wienn, (Ordentliche Zeittungen) 1628; 1629.
• ARI, Bülent, “Early Ottoman Diplomacy: Ad Hoc Period”, A.N Yurdusev (ed.) Ottoman Diplomacy: Conventional or Unconventional?, Palgrace Macmillan, Basingstoke ve New York 2004, s. 36-65.
• AUER, Leopold, “Diplomatisches Zeremoniell am Kaiserhof der Frühen Neuzeit: Perspektiven eines Forschungsthemas”, Ralph Kauz, Giorgio Rota, Jan Paul Niederkorn (haz.) Diplomatisches Zeremoniell in Europa und im mittleren Osten in der frühen Neuzeit içinde, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 2009, s. 33-54.
• BAYERLE, Gustav, “The Compromise at the Zsitvatorok”, Archivum Ottomanicum, VI (1980), s. 5-54.
• BERZEVICZY, Klára, “Fragen des Zeremoniells während einer Gesandtschaftsreise: Einige Bemerkungen zum Reisebericht des H. L. Freiherrn von Kuefstein”, Balázs Sára (ed.), EC-Beiträge zur Erforschung deutschsprachiger Handschriften des Mittelalters und der Frühen Neuzeit, Reihe I – Band I: Beiträge der paläographischen Tagung Quelle und Deutung I am 27. November 2013, Eötvös-Jozsef-Collegium, Budapeşte 2014, s. 53-70.
• BEYDİLLİ, Kemal, "Sefaret ve sefaretname hakkında yeni bir değerlendirme", Osmanlı Araştırmaları, 30, sayı. 30 (2007), s. 8-30.
• CAN, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Elçi Mübadelesi”, History Studies, Cilt 12, 1 (Şubat 2020), s. 87-102.
• HELSING, My ve Sophie Holm, “Tidigmodern utrikespolitik som kulturhistoria? En presentation av forskningfältet ’new diplomatic history’”, Historisk Tidskrift för Finland, årg 100 (2015:4), s. 549-560.
• HITZEL, Frédéric, “Diplomatik Armağanlar: Osmanlı İmparatorluğu ile Batı Avrupa Ülkeleri Arasında Modern Çağda Yapılan Kültürel Değiş Tokuş”, Dejaniroh Couto (der.), Harp ve Sulh: Avrupa ve Osmanlılar içinde, Kitap Yayınevi, İstanbul 2010, s. 243-258.
• KARNER, Herbert “Raum und Zeremoniell in der Wiener Hofburg des 17. Jahrhunderts”, Ralph Kauz, Giorgio Rota, Jan Paul Niederkorn (haz.) Diplomatisches Zeremoniell in Europa und im mittleren Osten in der frühen Neuzeit içinde, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 2009, s. 55-78.
• KOLÇAK, Özgür, “Sınır Diplomasisinden Saltanat Elçiliğine: Bir 16. Yüzyıl Diplomasi Hikâyesi Yahut Marcus Scherer/Hidayet’in Esrarlı Sergüzeşti”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 39:67 (2020), s. 139-214.
• KRISCHER, André, “Souveränität als sozialer Status: Zur Funktion des diplomatischen Zeremoniells in der Frühen Neuzeit”, Ralph Kauz, Giorgio Rota, Jan Paul Niederkorn (haz.) Diplomatisches Zeremoniell in Europa und im mittleren Osten in der frühen Neuzeit içinde Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 2009, s. 1-32.
• NEHRING, Karl, Adam Freiherrn zu Herbersteins Gesandtschaftsreise nach Konstantinopel: Ein Beitrag zum Frieden von Zsitvatorok (1606), R Oldenbourg Verlag, Münih 1983.
• NIEDERKORN, Jan Paul, “Das Zeremoniell der Einzüge und Antrittsaudienzen der venezianischen Botschafter am Kaiserhof,” Ralph Kauz, Giorgio Rota, Jan Paul Niederkorn (haz.) Diplomatisches Zeremoniell in Europa und im mittleren Osten in der frühen Neuzeit, içinde, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Viyana 2009, s. 79-96.
• PAPP, Sándor, “Osmanische Funktionäre im Informationsnetz des kaiserlichen Residenten in Konstantinopel Simon Reniger (1649-1666)”, Chronica, 19 (2020), s. 24-41.
• PERGER, Richard ve Ernst D. Petritsch, “Der Gasthof "Zum Goldenen Lamm" in der Leopoldstadt und seine türkischen Gäste”, Studien zur Wiener Geschichte: Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Stadt Wien, 55 (1999), s. 147-172.
• PETRITSCH, Ernst D., “Die osmanische Großbotschaft und der Weltreisende Evliyâ Çelebi in Wien (1665/66)”, Karin Sperl, Martin Scheutz, Arno Strohmeyer (haz.) Die Schlacht von Mogersdorf/St. Gotthard und der Friede von Eisenburg/ Vasvár 1664. Rahmenbedingungen, Akteure, Auswirkungen und Rezeption eines europäischen Ereignisses, içinde Burgenländische Landesarchiv, Eisenstadt 2016, s. 269-291.
• REINDL-KIEL, Hedda, “Der Duft der Macht: Osmanen, islamische Tradition, muslimische Mächte und der Westen im Spiegel diplomatischer Geschenke”, Wiener Zeitschrift für die Kunde des Morgenlandes, 95 (2005), s. 195–258.
• REINDL-KIEL, Hedda, “Ottoman-European Cultural Exchange: East is East and West is West, and Sometimes the Twain Did Meet Diplomatic Gift Echange in the Ottoman Empire”, Colin Imber, Keiko Kiyotaki ve Rhoads Murphey (der.) Frontiers of Ottoman Studies, Volume II içinde I.B. Tauris, Londra ve New York 2005, s. 113-123.
• REINDL-KIEL, Hedda, “Luxury, Power Strategies, and the Question of Corruption Gifting in the Ottoman Elite (16th-18th Centuries)”, Yavuz Köse (der.), Şehrâyîn, Die Welt der Osmanen, die Osmanen in der Welt, Wahrnehmungen, Begegnungen und Abgrenzungen. Illuminating the Ottoman World Perceptions, Encounters and Boundaries, Festschrift Hans Georg Majer içinde Harrasowitz, Wiesbaden 2012, s. 107-120.
• REINDL-KIEL, Hedda, “The Empire of Fabrics: The Range of Fabrics in the Gift Traffic of the Ottomans”, Th. Ertl ve B. Karl (der.), Inventories of Textiles-Textiles in Inventories içinde Vienna University Press, Viyana 2017, s. 143-164.
• ROE, Thomas, The Negotiations of Sir Thomas Roe, in his Embassy to the Ottoman Porte, from the Year 1621 to 1628, S. Richardson (ed.), Londra 1740.
• RUDOLPH, Harriet, “The Material Culture of Diplomacy. The Impact of Objects on the Dynamics of Habsburg- Ottoman Negotiations at the Sublime Porte (1530–1650)”, Gunda Barth-Scalmani, Harriet Rudolph ve Christian Steppan (der.), Politische Kommunikationen zwischen Imperien: Der diplomatische Aktionsraum Südost- und Osteuropa içinde, Studien Verlag, Innsbruck-Viyana-Bozen 2013, s. 211-238.
• SOWERBY, Tracey A., “Early Modern Diplomatic History”, History Compass, 14:9 (2016), s. 441-456.
• STESSEL, József, “II. Ferdinand’ın Büyükelçi Kuefstein’a mektubu, 10 Eylül 1628”, Magyar Történelmi Tár, 50 (1902), s. 427.
• TEPLY, Karl, “Türkische Gesandtschaften nach Wien (1488-1792)”, Österreich in Geschichte und Literatur, 20 (1976), s. 14-32.
• THOMSON, Erik, “For a Comparative History of Early Modern Diplomacy”, Scandinavian Journal of History, 31:2 (2006), s. 151-172.
• TOLEDANO, Ehud, “The Emergence of Ottoman-Local Elites (1700-1900): A Framework for Research”, Illan Pappé ve Moshe Ma’oz, Middle Eastern Politics and Ideas: A History from within içinde, Tauris, Londra-New York 1997, s. 145-162.
• TOPAKTAŞ, Hacer, “Osmanlı Diplomasisinde ‘Tayinat’ Sisteminin Uygulanışı ve Kaldırılışı (1794) Üzerine Bazı Tespitler”, Akademik İncelemeler Dergisi, 10.1 (2015), s. 31-49.
• ULUSKAN, Murat, “Dîvân-ı Hümâyun Çavuşları” Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, 2004.
• WATKINS, John, “Toward a New Diplomatic History of Medieval and Early Modern Europe”, Journal of Medieval and Early Modern Studies, 38:1 (2008), s. 1-13.
• WENNER, (Crailsheimli) Adam, Padişahın Huzurunda: Elçilik Günlüğü, 1616-1618, çev. Türkis Noyan, Kitap Yayınevi, İstanbul 2011.
• WÜRFLINGER, Christoph, “Symbolische Kommunikation im habsburgisch-osmanischen Konfliktmanagement: Die Großbotschaft des Anton Corfiz Graf Ulfeld nach Konstantinopel 1740/41”, Yüksek Lisans Tezi, Paris Lodron Universität, Salzburg 2017.