Preparation of GIS-based medium-scale settlement suitability plans by using analytical hierarchy process (AHP): Sivas city province case study

Yıl 2020, Cilt: 26 Sayı: 3, 545 - 558, 08.06.2020

Şeyma Ceylan Işık Yılmaz

Öz

In this study; it was aimed to obtain the models of medium-scale settlement suitability model maps for Sivas province that will form the needed base for future planning by using the GIS-based Analytical Hierarchy Process (AHP) based on expert opinion within the decision support systems. The selected province of Sivas has potentials to be influenced by natural disasters such as; collapse potential due to gypsum karst, landslides, failures due to weak ground environments, rock fall, floods, and earthquakes by means of the closeness to active faults. Within the scope of the studies, settlement suitability analysis and syntheses were made in order to form a basis for pre-disaster phase and regional plans of Disaster Information System creation process and regional development directions were determined. The models obtained in the study will be an important guide for the city and region planners in terms of the location of the housing areas within the scope of the planning before the disaster as the main component of the Disaster Information System. In addition, these models will assist in the creation of Urgent Action Plans with the help of questioning and analysis skills after the disaster, and to implement the plans quickly and effectively when it is needed.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Urban plan, Settlement suitability plans, Analytical hierarchy process, GIS

Orta ölçekli yerleşime uygunluk planlarının CBS tabanlı analitik hiyerarşi süreci (AHS) kullanılarak hazırlanması: Sivas il merkezi örneği

Öz

Bu çalışmada; Sivas ili için CBS tabanlı olmak üzere, karar destek sistemleri içerisinde yer alan uzman görüşüne dayalı Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) kullanılarak orta ölçekte gelecek için gerekli altlığı oluşturacak yerleşime uygunluk modellerinin harita olarak elde edilmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada seçilen Sivas ili; heyelan, zayıf zemin koşullarına ilişkin yenilmeler, jips karstına bağlı potansiyel çökmeler, taşkınlar, kaya düşmesi ve aktif fay zonlarına olan yakınlığı bakımından da depremler gibi doğal afetlerden etkilenme potansiyeline sahiptir. Çalışmalar kapsamında Afet Bilgi Sistemi oluşturma sürecinin afet öncesi evresi ve bölge planlarına altlık oluşturacak şekilde yerleşime uygunluk analiz ve sentezleri yapılmış, bölgesel gelişme yönleri belirlenmiştir. Çalışmada elde edilen modeller Afet Bilgi Sistemi düzeyinde temel bileşen olarak, şehir bölge plancılarına, afet öncesinde yapılan planlama kapsamında, konut alanlarının yer seçiminde önemli yol gösterici olacaktır. Ayrıca, bu modeller afet sonrasında da sorgulama ve analiz yeteneği sayesinde Acil Eylem Planlarının oluşturulmasına, oluşturulan planların gerektiğinde hızlı ve etkin şekilde uygulanmasına yardımcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Şehir planı, Yerleşime uygunluk planı, Analitik hiyerarşi süreci, CBS

Kaynakça

• Ersoy M. Kentsel Planlama Kuramları. İkinci Baskı. Ankara, Türkiye, İmge, 2012.
• Turoğlu H. “Fiziksel planlama ve coğrafi bilgi sistemleri”. EGE Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 1-4 Nisan 2005.
• Timor M. Analitik Hiyerarşi Prosesi. 1. Baskı. İstanbul, Türkiye, Türkmen, 2011.
• Saaty TL. The Analytic Hierarchy Process, McGraw-Hill International Book Company, New York, 1980.
• Jankowski P. “Integrating geographical information systems and multiple criteria decision-making methods”. International Journal of Geographical Information Systems 9(3), 251-273, 1995.
• Malczewski J. “GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview”. Progress in Planning 62, 3-65, 2004.
• Çavuş CZ, Koç T. “Çanakkale boğazı doğusunda arazi kullanım uygunluğunun yerleşme açısından analizi”. Coğrafi Bilimler Dergisi-CBD, 13(1), 41-60, 2015.
• Bunruamkaew K, Murayam Y. “Site suitability evaluation for ecotourism using GIS & AHP: A case study of Surat Thani province, Thailand”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 21, 269-278, 2011.
• Özşahin E, Kaymaz Ç. “CBS ve AHS kullanılarak doğal çevre bileşenleri açısından kentsel mekânın yerleşime uygunluk analizine bir örnek: Antakya (Hatay)”. Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33), 111-134, 2015.
• Partigöç NS, Aydın C, Tarhan Ç. “Çok kriterli karar verme yöntemi ve CBS kullanılarak yerleşime uygun alanların belirlenmesi: İzmir kenti örneği”. Akademia Disiplinlerarası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 55-70, 2017.
• Dai FC, Lee CF, Zhang, XH. “GIS-based geo-environmental evaluation for urban land-use planning: a case study”. Engineering Geology, 61(4), 257-271,2001.
• Tudes S, Yigiter ND. “Preparation of land use planning model using GIS based on AHP: case study Adana-Turkey”. Bulletin of engineering geology and the environment, 69(2), 235-245, 2010.
• Bagheri M, Sulaiman WNA, Vaghefi N. “Application of geographic information system technique and analytical hierarchy process model for land-use suitability analysis on coastal area”. Journal of coastal conservation, 17(1), 1-10, 2013.
• Kayastha P, Dhital MR, De Smedt F. “Application of the analytical hierarchy process (AHP) for landslide susceptibility mapping: a case study from the Tinau watershed, west Nepal”. Computers & Geosciences, 52, 398-408, 2013.
• Ahmed B. “Landslide susceptibility mapping using multi-criteria evaluation techniques in Chittagong Metropolitan Area, Bangladesh”. Landslides, 12(6), 1077-1095, 2015.
• Yang Z, Lan HX, Gao X, Li LP, Meng YS, Wu YM. “Urgent landslide susceptibility assessment in the 2013 Lushan earthquake-impacted area, Sichuan Province, China”. Natural Hazards, 75(3), 2467-2487, 2015.
• ArcGIS. “ArcGIS Code Sharing”. http://arcscripts.esri.com/details.asp?dbid=13764. (16.10.2013).
• ArcMapTM , ESRI ArcMap Version 9.3.1, 1999-2009, ESRI Inc.
• Cooke RU, Doornkamp JC. Geomorphology in Environmental Management. 2nd Ed. New York, USA, Oxford University Pres, 1990.
• Karakuş K. Kent Planlaması ve Jeoloji. Ankara, Türkiye, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, 2009.
• Susam T, Oğuz İ. “CBS ile Tokat ili arazi varlığının eğim ve bakı özelliklerinin tespiti ve tarımsal açıdan irdelenmesi”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(1), 67-74, 2006.
• Yaşlıca E. Kentsel Yakın Çevre Alanlarının Rekreasyonel Amaçlı Düzenleme Kararlarını Belirleyen Etmenler ve Antakya (Hatay) Kentsel Yakın Çevresinde Uygulanması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 1986.
• Karakuş B. Sivas ve Yakın Yöresi Arazi Kullanımı ve Çevre Yönetimi Planlaması. Doktora Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas, Türkiye, 2009.
• Görener A. “Kesici takım tedarikçisi seçiminde analitik ağ sürecinin kullanımı”. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 4(1), 99-110, 2009.
• Zahedi F. “The analytical hierarchy process-a survey of the method and its applications”. Interfaces, 16(4), 96-108, 1986.
• Yaralıoğlu K. “Performans değerlendirmede analitik hiyerarşi proses”. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 129-142, 2001.
• Saaty TL. “How to make a decision: The analytic hierarchy process”. European Journal of Operational Research, 48, 9-26, 1990.
• Saaty TL. “A scaling method for priorities in hierarchical structures”. Journal of Mathematical Psychology, 15(3), 234-281, 1977.
• Simpson BJ, Purdy MT. Housing on Sloping Sites- A Design Guide, London, England, Longman, 1984.
• Yılmaz I. “On the value of dolines in gypsum terrains as a ‘‘Geological Heritage: An example from Sivas basin, Turkey”. Environmental Earth Sciences, 65(3), 805-812, 2012.
• T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. “İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik”. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/10/20171028-8.htm (14.12.2018).