Aralık değerli q seviyeli bulanık sayı temelli MAIRCA yöntemiyle insansız hava aracı seçimi

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 1, 37 - 46, 27.02.2025

Burak Yelbey , Burak Efe , Leyla Efe

Öz

Bu çalışma insansız hava aracı seçimi için aralık değerli q seviyeli bulanık (ADqSB) sayı temelli MAIRCA (MultiAtributive Ideal-Real Comparative Analysis) metodunu yeni bir yaklaşım olarak literatüre sunmaktadır. Çalışmada üç kişiden oluşan bir uzman grup insansız hava aracı için 10 kriter ve 4 alternatif belirlemişlerdir. Uzmanlar dilsel değişkenler kullanarak görüşlerini belirtmiş daha sonra bu dilsel değişkenler ADqSB sayıya çevrilmiştir. Birleştirme operatörü kullanılarak üç uzmanın görüşünden grup görüşü elde edilmiştir. Kriter ağırlıkları bulunurken birleştirme operatörü kullanılmıştır. Benzer işlemler 10 kriter temelli 4 alternatif için de gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma MAIRCA metodunun yeni versiyonunu önermesi ve insansız hava aracı seçimi için yeni bir yaklaşım önermesinden dolayı literatürdeki çalışmalardan farklılık göstermektedir. ADqSB sayı, uzman görüşlerini değerlendirmede ait olma ve ait olmama derecelerindeki kısıtlamayı ayarlayabildiği için sezgisel bulanık sayı ve Pisagor bulanık sayı gibi bulanık sayılara göre daha fazla avantaj sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Aralık değerli q seviyeli bulanık sayı, MAIRCA metodu, Çok kriterli karar verme, İnsansız hava aracı

Unmanned aerial vehicle selection using interval valued q rung orthopair fuzzy number based MAIRCA method

Öz

This study proposes an extended version of MAIRCA (MultiAtributive Ideal-Real Comparative Analysis) for unmanned aerial vehicle (UAV) selection using the interval valued q rung orthopair fuzzy (IVqROF) number. Firstly, the opinions of three experts were sought regarding the selection of UAV. 10 criteria and 4 alternatives were determined for UAV selection. Experts expressed their opinions using linguistic variables, and these linguistic variables were converted into IVqROF numbers. For criteria weights, the opinions of 3 experts were converted to group opinion using the aggregation operator. A similar process was carried out for 4 alternatives based on 10 criteria. This study proposed a new approach to the literature by examining the number of IVqROFs in the MAIRCA method. It also proposes a new model for the field of UAV selection. IVqROF number ensures more advantages than other fuzzy numbers such as intuitionistic fuzzy number and the Pythagorean fuzzy number as it can adjust the restriction on the membership and nonmembership degrees in evaluating the judgments of the experts.

Anahtar Kelimeler

Interval valued q-rung orthopair fuzzy number, MAIRCA method, Multi criteria decision making, Unmanned aerial vehicle

Kaynakça

• [1] Kabadayı A, Uysal M. “İnsansız hava aracı ile elde edilen verilerden binaların tespiti”. Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi, 1(1), 8-14, 2019.
• [2] Bal S. “İnsansız hava araçları alanında finansal kiralama ve satış yöntemleri: Türkiye’ye yönelik çözüm önerisi”. Havacılık ve Uzay Çalışmaları Dergisi, 4(1), 1-21, 2024.
• [3] Kurban Ö, Can T. “Acil istihbarat, gözetleme ve keşif ihtiyaçları için mini insansız hava araçlarının yer kontrol istasyonlarının seçimi”. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 12(45), 35-59, 2016.
• [4] Atanassov KT. “Intuitionistic fuzzy sets”. Fuzzy Sets and Systems, 20(1), 87–96, 1986.
• [5] Ali G, Afzal M, Asif M, Shazad A. “Attribute reduction approaches under interval-valued q-rung orthopair fuzzy soft framework”. Applied Intelligent, 52, 8975-9000, 2022.
• [6] Ordu M, Der O. “Polymeric materials selection for flexible pulsating heat pipe manufacturing using a comparative hybrid MCDM approach”. Polymers, 15(13), 2933, 2023.
• [7] Ordu M, Der O. “Yeşil üretim için çevresel etki temelli termoplastik malzeme seçimi: karşılaştırmalı bir hibrid ÇKKV yaklaşımı”. Journal of Institue of Science and Technology, 39(1), 100-115, 2023.
• [8] Ghaleb AM, Kaid H, Alsamhan A, Mian SH, Hidri L. “Assessment and comparison of various MCDM approaches in the selection of manufacturing process”. Advances in Materials Science and Engineering, 2020(1), 1-16, 2020.
• [9] Cheng CH. “Evaluating naval tactical missile systems by fuzzy AHP based on the grade value of membership function”. European Journal of Operational Research, 96(2), 343-350, 1997.
• [10] Cheng CH, Kuo-Lung Y, Hwang CL. “Evaluating attack helicopters by AHP based on linguistic variable weight”. European Journal of Operational Research, 116, 423-435, 1999.
• [11] Wang TC, Chang TH. “Application of TOPSIS in evaluating initial training aircraft under a fuzzy environment”. Expert Systems with Applications, 33(4), 870-880, 2007.
• [12] Özge İ. İç Güvenlikte Kullanılacak İnsansız Hava Aracı Seçiminde Analitik Hiyerarşi Metodunun Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye, 2009.
• [13] Lin KP, Hung KC. “An efficient fuzzy weighted average algorithm for the military UAV selecting under group decision-making”. Knowledge-Based Systems, 24(6), 17-31, 2011.
• [14] Ulucan S. Gri Tabanlı İnsansız Hava Aracı Seçimi. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, Türkiye, 2016.
• [15] Büyükesen L. İnsansız hava araçlarında tasarım parametrelerinin uçuş güvenliğine etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya, Türkiye, 2021.
• [16] Hamurcu M, Eren T. “Selection of unmanned aerial vehicles by using multicriteria decision-making for defence”. Journal of Mathematics, 2020(1), 1-11, 2020.
• [17] Pamucar D, Cırovıc G, Bozanıc D. “Application of ınterval valued fuzzy-rough numbers in multi-criteria decision making: the IVFRN-MAIRCA model”. Yugoslav Journal of Operations Research, 29(2), 221-247, 2019.
• [18] Boral S, Howard I, Chaturvedi S, McKee K, Naikan VNA. “An integrated approach for fuzzy failure modes and effects analysis using fuzzy AHP and fuzzy MAIRCA”. Engineering Failure Analysis, 108, 1-16, 2020.
• [19] Efe B, Efe L. “Hastaların acil servis seçimi için q seviyeli bulanık MAIRCA yöntemi önerisi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5(2), 246-256, 2023.
• [20] Supçiller AA, Öktem T. “Bir kablo firması için bulanık CRITIC ve bulanık MAIRCA ile ekstrüder hattı seçimi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 29(8), 833-841, 2023.
• [21] Ecer F, Böyükaslan A, Zolfani SH. “Evaluation of cryptocurrencies for ınvestment decisions in the era of ındustry 4.0: A borda count-based ıntuitionistic fuzzy set extensions EDAS-MAIRCA-MARCOS Multi-Criteria Methodology”. Axioms, 11(8), 1-22, 2022.
• [22] Ecer F. “An extended MAIRCA method using ıntuitionistic fuzzy sets for coronavirus vaccine selection in the age of COVID-19”. Neural Computing and Applications, 34(7), 5603–5623, 2022.
• [23] Fetanat A, Tayebi M. “Industrial filtration technologies selection for contamination control ın natural gas processing plants: a sustainability and maintainability-based decision support system under q-rung orthopair fuzzy set”. Process Safety and Environmental Protection, 170, 310-327, 2023.
• [24] Efe B, Efe ÖF. “Fine-Kinney method based on fuzzy logic for natural gas pipeline project risk assessment”. Soft Computing, 27(22), 16465-16482, 2023.
• [25] Efe ÖF, Efe B. “A decision support model based on q-rung orthopair fuzzy number for glove design application”. Neural Computing and Applications, 34(15), 12695-12708, 2022.
• [26] Ayçin E, Güçlü P. “BIST ticaret endeksinde yer alan işletmelerin finansal performanslarının entropi ve MAIRCA yöntemleri ile değerlendirilmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 85, 287-312, 2020.
• [27] Gigoviç L, Pamucar D, Bajic Z, Milicevic M. “The combination of expert judgment and GISMAIRCA analysis for the selection of sites for ammunition depots”. Sustainability, 8(4), 1-30, 2016.
• [28] Ecer F. Çok Kriterli Karar Verme, Geçmişten Günümüze Kapsamlı Bir Yaklaşım. 1. Baskı. Ankara, Türkiye, Seçkin Yayıncılık, 2020.
• [29] Ju Y, Luo C, Ma J, Gao H, Gonzalez ED, Wang A. “Some ınterval‐valued q‐rung orthopair weighted averaging operators and their applications to multiple‐attribute decision making”. International Journal of Intelligent Systems, 34(10), 2584-2606, 2019.
• [30] Pamucar DS, Tarle SP, Parezanovic T. “New hybrid multicriteria new decision-making dematel-mairca model: sustainable selection of a location for the development of multimodal logistics centre”. Economic Research-Ekonomska Istraživanja, 31(1), 1641-1665, 2018.
• [31] Yager RR. “Generalized orthopair fuzzy sets”. IEEE Transaction on Fuzzy Systems, 25(5), 1222–1230, 2016.