İşletmelerde sürdürülebilirlik performansının değerlendirilmesi ve tekstil sektörü için çok kriterli karar verme yöntemlerine dayalı bir performans ölçüm modeli

Year 2030,

Semih Coşkun , Eda Nur Duymuş

Abstract

Modern iş yaşamının önemli konuları haline gelen dijitalleşme ve sürdürülebilirlik her geçen gün eklenen yeni araştırma ve geliştirme çalışmaları ile farklı boyutlar kazanmaktadır. Özellikle sürdürülebilirlik konusu işletmelerin birçok etkileşimli unsuru kurumsal bir yapıda sistematik olarak yönetmelerini gerektirmektedir. Kurumsal sürdürülebilirlik, sosyal, çevresel ve yönetişim boyutlarını kapsayan üç temel alandan oluşmaktadır. Bu alanların performansının değerlendirilmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi ve doğru olarak ölçülmesi sürdürülebilirliğin etkinliğini artıran önemli bir adımdır. Bütünsel bir yaklaşımla kurulacak sürdürülebilirlik modelleri, başarının ölçülmesinde ve izlenmesinde doğru karar verme yöntemlerinin kullanılmasını gerektirmektedir. Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri, sürdürülebilirlik göstergelerinin birlikte değerlendirilmesinde etkili bir araçtır. Bu çalışmada, sosyal, çevresel ve yönetişim olmak üzere kurumsal sürdürülebilirliğin üç ana kriteri esas alınarak bu kriterlere bağlı alt kriterler belirlenmiştir. Alt kriterlerin değerlendirilmesinde 18 ana başlıkta toplanan 100 alt kriter tanımlanmıştır. Kriterlerin ağırlıklandırılmasında Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) kullanılmış, alternatiflerin sıralanmasında TOPSIS yöntemi uygulanmıştır. Çalışma, Ev tekstili ürünlerinin üretimi alanında faaliyet gösteren bir tekstil işletmesinde yapılmış ve sürdürülebilirlik performansı uzman görüşleri ile değerlendirilmiştir. Çalışma, işletmenin sürdürülebilirlik performansını artıracak stratejik öneriler geliştirilmesine olanak sağlamakta ve sürdürülebilirlik uygulamalarının entegrasyonu için bir model önermektedir. Bu model, tekstil sektöründeki işletmeler için bir rehber niteliği taşımaktadır.

Keywords

Sürdürülebilirlik Performansı , Kurumsal Sürdürülebilirlik Modeli , Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) , Sürdürülebilirlik Boyutları

An evaluation of sustainability performance in businesses and a performance measurement model based on multi-criteria decision-making methods for the textile industry

Abstract

Digitalization and sustainability, which have become significant topics in modern business life, are continuously gaining new dimensions through ongoing research and development efforts. In particular, sustainability requires businesses to systematically manage many interrelated elements within a corporate structure. Corporate sustainability comprises three main dimensions: social, environmental, and governance. Defining the criteria for evaluating performance in these areas and measuring them accurately is a crucial step in enhancing the effectiveness of sustainability. Sustainability models developed through a holistic approach necessitate the use of appropriate decision-making methods for measuring and monitoring success. Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods are effective tools for the comprehensive evaluation of sustainability indicators. In this study, the three main criteria of corporate sustainability—social, environmental, and governance—were taken as the basis, and sub-criteria associated with these dimensions were identified. A total of 100 sub-criteria grouped under 18 main categories were defined for the evaluation. The Analytic Hierarchy Process (AHP) was used to determine the weights of the criteria, and the TOPSIS method was applied to rank the alternatives. The study was conducted in a textile company operating in the field of home textile production, and sustainability performance was evaluated through expert opinions. The study provides strategic recommendations to enhance the company’s sustainability performance and proposes a model for the integration of sustainability practices. This model serves as a guide for businesses in the textile industry.

Keywords

Sustainability Performance , Corporate Sustainability Model , Multi-Criteria Decision-Making (MCDM)

References

• [1] Tarcan İçigen E, İpekçi Çetin E. “AHP temelli TOPSIS yöntemi ile konaklama işletmelerinde personel seçimi”. Balkan Journal of Social Sciences / Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 2017.
• [2] Kılıç A, Aygün S, Aydın Keskin G, Baynal K. “Çok kriterli ABC analizine farklı bir bakış açısı: Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi ideal çözüme yakınlığa göre tercih sıralama tekniği”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(5), 179–188, 2014.
• [3] Ayvaz B, Kuşakcı AO. “Tedarikçi seçimi için TOPSIS tabanlı ikizkenar yamuk tip-2 bulanık çok kriterli karar verme metodu: Tekstil sektöründe bir uygulama”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 22(5), 179-188, 2016.
• [4] Bakkal S, Kabadayı N. “Döngüsel tedarik zinciri uygulamalarının önündeki engellerin küresel bulanık AHP yöntemi ile değerlendirilmesi: Akü sektöründe bir uygulama”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 22(5), 179-188, 2024.
• [5] Gergin R E. “Bütünleşik bulanık ÇKKV yaklaşımı ile dijital tedarik zinciri açısından en uygun sektörün belirlenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 28(2), 150-170, 2022.
• [6] Çapraz O. “Denizli ili için yenilenebilir enerji kaynaklarının çok kriterli karar verme yöntemleriyle değerlendirilmesi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 28(3), 200-220, 2024.
• [7] Kara A, Masri A, Kaya GK. “AHP, ARAS ve bulanık TOPSIS ile yeni şube yeri seçimi: Denizcilik sektöründe bir tedarikçi firma örneği”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27(4), 345-368, 2021.
• [8] Tutumlu B, Saraç T, Sağır M. “Mavi yaka performans değerlendirmesinde kullanılacak ölçütlerin belirlenmesi için AHP temelli bir matematiksel model”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27(3), 210-230, 2021.
• [9] Boz E, Türk E, Toğan V. “Doğu Karadeniz Bölgesinde planlanan demiryolu güzergâhlarının AHP ve TOPSIS yöntemleriyle sıralanması ve seçimi”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 28(4), 450-472, 2022.
• [10] Alan B, Özgür Polat L, Polat O. “Yaş meyve ve sebze sektöründe farklı seviyelerdeki tedarikçilerin seçim kriterlerinin karşılaştırılması”. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 29(3), 320-345, 2023.
• [11] Ha NN, Nguyen DD, Le STQ. “Sustainable supplier selection in the apparel industry: an integrated AHP-TOPSIS model for multi-criteria decision analysis”. Journal of Fashion Technology & Textile Engineering, 12(2), 98-108, 2024.
• [12] Özdağoğlu A, Acar E, Güner M, Çetmeli Bakadur A. “Applications of MCDM methods for the assessment of sustainable development: a case study of fashion textile group”. Sustainability Journal, 16(1), 45-59, 2024.
• [13] Streimikis J, Štreimikienė D, Bathaie A, Bahramimianrood B. “Green supplier selection using advanced multi-criteria decision-making tools”. Environmental Science and Pollution Research, 31(2), 305-318, 2024.
• [14] Xie Z, Tian G, Tao Y. “A multi-criteria decision-making framework for sustainable supplier selection in the circular economy and Industry 4.0 era”. Journal of Cleaner Production, 348, 131235, 2022.
• [15] Majumdar A, et al. “A systematic review of sustainability driven apparel supplier selection”. Textile Research Journal, 93(6), 745-758, 2023.
• [16] Demirkol İ. “Sustainable supply chain: a gradation model that based on AHP-TOPSIS method”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 595-618, 2021.
• [17] Aksoylu S, Taşdemir B. “Kurumsal sürdürülebilirlik performans değerlendirmesi: BIST Sürdürülebilirlik Endeksinde bir araştırma”. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 95-106, 2020.
• [18] Özevin O. “Kurumsal sürdürülebilirlik performansının Entropi ve TOPSIS yöntemleriyle ölçülmesi: BIST şirketleri üzerine bir uygulama”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (95), 75-98, 2022.
• [19] Ersoy Y. “AHP ve TOPSIS yöntemleri kullanılarak tekstil sektöründe personel seçimi”. Kafdağı, 6(1), 60-78, 2021.
• [20] Korga S, Aslanoğlu S. “Sürdürülebilirlik raporlamasında sürdürülebilirlik göstergelerinin önem düzeylerinin belirlenmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (102), 1-18, 2024.
• [21] Alp İ, Öztel A, Köse MS. “Entropi tabanlı MAUT yöntemi ile kurumsal sürdürülebilirlik performansı ölçümü: Bir vaka çalışması”. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 2015.
• [22] Huang A, Badurdeen F. “Metrics-based approach to evaluate sustainable manufacturing performance at the production line and plant levels”. Journal of Cleaner Production, 192, 462-476, 2018.
• [23] Taddese G, Durieux S, Duc E. “Sustainability performance indicators for additive manufacturing: A literature review based on product life cycle studies”. The International Journal of Advanced Manufacturing Technology, 107, 3109-3134, 2020.
• [24] Bozloğan R. “Sürdürülebilir gelişme düşüncesinin tarihsel arka planı”. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 1012-1026.
• [25] Dalgıç Turhan G, Özen T, Albayrak RS. “Kurumsal sürdürülebilirlik kavramı, stratejik önemi ve sürdürülebilirlik performansı ölçümü: Literatür çalışması”. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 9(1), 17-37, 2018.
• [26] Gürül B. “Sürdürülebilir üretim göstergelerinin kurumsal sürdürülebilirlik performansına etkisinin araştırılması”. Doktora Tezi, Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 2019.
• [27] Hacıoğlu Kazak E. “Kurumsal sürdürülebilirlik performansının ölçümü: Türk bankacılık sektörü üzerine bir uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, Türkiye, 2016.
• [28] Altuntaş C, Türker D. “Sürdürülebilir tedarik zincirleri: Sürdürülebilirlik raporlarının içerik analizi”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 39–64, 2012.
• [29] Dyllick T, Hockerts K. “Beyond the business case for corporate sustainability”. Business Strategy and the Environment, 11(2), 130–141, 2002.
• [30] Kurt G, Kahyaoğlu S. Kurumsal sürdürülebilirlik sektörel iyi uygulama örneği. BİSSE. Ankara, Türkiye, Gazi Kitabevi, 2019.
• [31] Saban M, Küçüker H. “Kurumsal sürdürülebilirlik ile ilgili raporlama çerçeveleri ve sürdürülebilir raporlamada muhasebenin rolü”. İşletme Bilimi Dergisi, 5(1), 101-115, 2017.
• [32] Özsoy C. “Yeşil ekonominin dinamikleri: Yeşil işler ve beceriler”. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 48(562), 2011.
• [33] Düzer M. “Kurumsal yönetim, kurumsal sürdürülebilirlik ve finansal performans: BIST’te bir inceleme”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi (ICAFR 2020 Özel Sayısı), 14(Özel Sayı), 1–16, 2020.
• [34] Elkington J. Cannibals with Forks: Triple Bottom Line of 21st Century Business. Chichester, UK, Capstone Publishing Limited, 1997.
• [35] Zheng SY. Corporate sustainability communications: Legitimation through co-creation and impression management. MSc Thesis, Lund University, Lund, Sweden, 2011.
• [36] Ertan Y. “Türkiye’de sürdürülebilirlik raporlaması (2005-2017)”. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(3), 463–478, 2018.
• [37] Genç M. “Dinamik yetenekler, inovasyon kültürü, dijital dönüşüm ve sürdürülebilir performans ölçeklerinin geçerlilik ve güvenilirliğine yönelik bir pilot çalışma”. Journal of Business and Trade, 5(2), 87–104, 2024.
• [38] The KPI Institute. “Certified Courses”. https://kpiinstitute.org/kpi-certification-presentation/ (15.04.2025).
• [39] Székely F, Knirsch M. “Responsible leadership and corporate social responsibility: Metrics for sustainable performance”. European Management Journal, 23(6), 628–647, 2005.
• [40] Limon İ, Dilekçi Ü. “Development and Initial Validation of Micromanagement Scale For School Principals”. Participatory Educational Research, 8(1), 123-140, 2021.
• [41] Sustainable Apparel Coalition. “The Higg Index Tools”. https://apparelcoalition.org/the-higg-index/ (16.04.2025).
• [42] Textile Exchange. “Standards & Tools for Sustainable Fibers and Materials”. https://textileexchange.org (12.04.2025).
• [43]Yontar A, Zengin Y. “Kurumsal sürdürülebilirlik performans ölçümünde bütünleşik karar verme yaklaşımları: Tekstil sektörüne yönelik bir uygulama”. Sürdürülebilirlik ve Çevre Araştırmaları Dergisi, 2(1), 45–68, 2023.
• [44] Borsa İstanbul. “Şirketler İçin Sürdürülebilirlik Rehberi”. https://www.borsaistanbul.com (12.11.2024).
• [45] Bossa. “Sürdürülebilirlik Raporu 2023”. https://www.bossa.com.tr (15.10.2024).
• [46] Sun Tekstil. “Sürdürülebilirlik Raporu 2023”. https://www.suntekstil.com (30.12.2024).
• [47] Ekoten. “Sürdürülebilirlik Raporu 2023”. https://www.ekoten.com.tr (19.12.2024).
• [48] Brisa. “Sürdürülebilirlik Raporu 2023”. https://www.brisa.com.tr (20.11.2024).
• [49] Migros. “Sürdürülebilirlik Raporu 2022”. https://www.migroskurumsal.com (22.11.2024).
• [50] Coşkun S, Akgül E. “Sustainability management model based on risk analysis and implementation of the model”. Sustainability, 14(8), 4396, 2022.
• [51] Dalbudak E, Rençber ÖF. “Çok kriterli karar verme yöntemleri üzerine literatür incelemesi”. GAUN International Journal of Business and Finance, 4(1), 1–16, 2022.
• [52]Saaty TL. The Analytic Hierarchy Process. McGraw-Hill, 1980.
• [53]Kahraman C. Çok Kriterli Karar Verme. Gazi Kitabevi, 2008.
• [54] Yaralıoğlu K. “Performans değerlendirmede Analitik Hiyerarşi Prosesi”. D.E.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 16(1), 129–142, 2001.
• [55] Saat M. “Çok amaçlı karar vermede bir yaklaşım: Analitik Hiyerarşi Yöntemi”. G.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, 2, 149–162, 2000.
• [56] Supçiller A, Çapraz O. “AHP-TOPSIS yöntemine dayalı tedarikçi seçimi uygulaması”. Istanbul University Econometrics and Statistics E-Journal, (13), 1–22, 2011.
• [57] Güner H. Bulanık AHP ve bir işletme için tedarikçi seçimi problemine uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, Türkiye, 2005.
• [58] Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK). “Soru ve cevaplarla sürdürülebilirlik raporlaması”. https://www.kgk.gov.tr/surdurulebilirlik-sss (05.03.2025)