THE EFFECTS OF NATURAL DISASTERS ON THE ECONOMIC STRUCTURE IN MARAŞ (1923-1960)

Year 2024, Issue: 64, 253 - 273, 20.09.2024

Hasan Öztürk

https://doi.org/10.30794/pausbed.1477004

Abstract

Having an important place in the liberation and establishment of Republican Türkiye, Maraş not only serves as a bridge from the past to the present with its culture and history, but also is located in a transition zone in Anatolia geographically and geologically. The current characteristics of the province have brought about natural disasters and other developments that affect every area, from social life to economic order. Various disasters of geological and meteorological origin have occurred in Kahramanmaraş in many periods of history. As a result of the disasters, loss of life and property occurred in the region and province. In this study, the natural disasters that occurred in Maraş between 1923 and 1960, when the economic structure was still based on old methods and techniques and the land used in agriculture reached its largest limit, and the effects of these disasters on the economic life will be discussed. During the study, primarily the Prime Ministry Republic Archive, TUIK sources, Maraş press, other works on the province and region, and sources on the period were used. The main aim of the study is to reveal the reflections of natural disasters in Maraş on economic life.

Keywords

Kahramanmaraş, natural disaster, flood, earthquake, economic structure.

MARAŞ'TA YAŞANAN DOĞAL AFETLERİN İKTİSADİ YAPIYA ETKİLERİ (1923-1960)

Abstract

Cumhuriyet Türkiye’sinin kurtuluşu ve kuruluşunda önemli bir yere sahip olan Maraş, kültürü ve tarihiyle geçmişten günümüze bir köprü vazifesi görmesinin yanında coğrafi ve jeolojik olarak da Anadolu’da geçiş bölgesinde yer almıştır. Vilayetin mevcut özellikleri, sosyal hayattan iktisadi düzene kadar her alana etki eden doğal afet ve diğer gelişmeleri de beraberinde getirmiştir. Kahramanmaraş’ta tarihin birçok döneminde, jeolojik ve meteorolojik kökenli çeşitli afetler yaşanmıştır. Afetlerin gerçekleşmesi neticesinde, bölge ve vilayette can ve mal kayıpları yaşanmıştır. Bu çalışmada, iktisadi yapısı hala eski usul ve tekniklere dayanan ve tarımda kullanılan arazilerin en geniş sınıra ulaştığı 1923-1960 yılları arasında, Maraş'ta meydana gelen doğal afetler ve bu afetlerin iktisadi hayata olan etkileri ele alınacaktır. Çalışma esnasında öncelikli olarak, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, TÜİK kaynakları ve Maraş basını ile vilayet ve bölge üzerine olan diğer eserler ile dönem üzerine olan kaynaklardan yararlanılmıştır. Yapılan çalışmayla temelde, Maraş’ta gerçekleşen doğal afetlerin, iktisadi hayata olan yansımalarının ortaya konulması hedeflenmektedir.

Keywords

Maraş, doğal afet, sel, deprem, iktisadi yapı.

Ethical Statement

Çalışma, araştırma ve yayın etiği ilkelerine uyularak gerçekleştirilmiştir.

Supporting Institution

Çalışmayı destekleyen bir kurum bulunmamaktadır.

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başbakanlığı Cumhuriyet Arşivi, (BCA), 30.1.0.0/42.251.5, 20.02.1948.
• BCA, 30.1.0.0/115.727.7, 16.11.1966.
• BCA, 30.1.0.0/118.749.4, 22.02.1960.
• BCA, 30.1.0.0/119.755.8, 11.02.1966.
• BCA, 30.10.0.0/8.50.25, 16.04.1947.
• BCA, 30.10.0.0/66.439.22, 30.06.1923.
• BCA, 30.10.0.0/117.818.34, 15.04.1930.
• BCA, 30.10.0.0/117.819.5, 19.04.1931.
• BCA, 30.10.0.0/117.820.5, 03.10.1933.
• BCA, 30.10.0.0/117.824.10, 08.01.1938.
• BCA, 30.10.0.0/118.825.36, 06.10.1938.
• BCA, 30.10.0.0/118.827.8, 12.06.1939.
• BCA, 30.10.0.0/119.838.12, 08.11.1932.
• BCA, 30.10.0.0/119.846.5, 17.07.1940.
• BCA, 30.10.0.0/119.846.22, 10.01.1941.
• BCA, 30.11.1.0/266.24.68, 19.08.1957.
• BCA, 30.18.1.2/131.30.9, 10.04.1953.
• BCA, 30.18.1.2/203.9.12, 07.02.1967.
• BCA, 30.18.1.2/213.87.20, 16.12.1967.
• BCA, 30.18.1.2/290.88.2, 24.11.1972.
• BCA, 490.1.0.0/686.328.1, 11.06.1936.
• BCA, 490.1.0.0/686.330.1, 12.02.1941.
• BCA, 490.1.0.0/686.331.1, 06.06.1941.
• BCA, 490.1.0.0/687.332.1, 09.10.1942.
• BCA, 490.1.0.0/687.335.1, 01.07.1945.
• BCA, 490.1.0.0/687.336.1, 11.03.1949.
• BCA, 490.1.0.0/1585.466.1, 08.01.1940,
• BCA, 490.1.0.0/496.1997.3, 30.01.1937.
• Gazeteler: Demokrasiye Hizmet
• Elbistan Postası, Halk Postası
• Maraş Gazetesi, Maraş Postası
• Şanlı Maraş, Zaman
• 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı Maraş İli (1950), İstatistik Genel Müdürlüğü, Cilt 45, Ankara.
• 22 Ekim 1950 Genel Nüfus Sayımı (1961), İstatistik Genel Müdürlüğü, İstanbul.
• 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı (1961), İstatistik Genel Müdürlüğü, İstanbul.
• 28 Ekim 1927 Umumi Nüfus Tahriri Vilayet, Kaza Şehir ve Köy İtibariyle Türkiye Nüfusu (1928), Merkezi İstatistik Müdüriyeti Umumisi, Türk Ocakları Merkez Heyeti Matbaası, Ankara.
• 1927 Tarım Sayımı (1970), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• 1934-1950 Zirai Bünye ve İstihsal (1951), İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• 1946-1953 Zirai Bünye ve İstihsal (1954), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• 1946-1954 Zirai Bünye ve İstihsal (1955), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• 1950 Tarım Sayımı Neticeleri (1956), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• 1954-1958 Zirai Bünye ve İstihsal (1959), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• 1958-1960 Zirai Bünye ve İstihsal (1962), İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• 1958 Zirai Bünye ve İstihsal (1959), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• 1959-1961 Zirai Bünye ve İstihsal (1963), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• 1965 Zirai Bünye ve İstihsal (1967), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Aruoba, Ç. (1982), “Cumhuriyet’in Kuruluş Yıllarında Türkiye’nin Tarımsal Yapısı ve Tarıma Yönelik Politikalar” Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi, A.Ü. SBF. Basın ve Yayın Yüksek Okul Basımevi, Ankara, s. 79-87.
• Aydınbaş, G. (2023), “Sosyoekonomik Boyutuyla Türkiye’de Depremler Üzerine Bir İnceleme: Kahramanmaraş Depremi Örneği” Sosyal Bilimlere Çok Yönlü Yaklaşımlar: Tarih, Turizm, Eğitim, Ekonomi, Siyaset ve İletişim, Özgür Yayınları, Gaziantep, s. 177-212.
• Bardakçı, H. ve DEMİRTAŞ, F. (2023), “Doğal Afetlerin Dış Ticarete Etkisi: 2023 Türkiye Depremleri ve Sonuçlarının Değerlendirilmesi” Avrasya Dosyası Dergisi, Cilt 14, Sayı 1, İstanbul, s. 83-204.
• Boratav, K. (2005), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2002, İmge Kitabevi, 9. Basım, Ankara.
• Boratav, K. (2006), Türkiye’de Devletçilik, 2. Basım, İmge Kitabevi, Ankara.
• Develi, E. S. (2022), Dünya İktisat Tarihi: 1500 ve Sonrası, Akademisyen Kitabevi, Ankara.
• Düzgüneş, M. (1973), Türkiye’de Toplumsal ve Ekonomik Gelişmenin 50 Yılı, İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş–1965 (1968), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara
• Genel Nüfus Sayımı – Kahramanmaraş İli (1970), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Genel Nüfus Sayımı – Maraş Vilayeti 1935 (1937), Mehmet İhsan Basımevi, Ankara.
• Doker, A. C. – YİĞİT, A. S. (2023), “Deprem Sonrasında Sürdürülebilir Kalkınma Çerçevesinde Öneriler” Kahramanmaraş Merkezli Depremler Sonrası İçin Akademik Öneriler, Gaziantep, s. 195-208.
• Gökhan, İ. (2011), Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi, Öncü Basımevi, Kahramanmaraş.
• Görür, N. (2020), Türkiye’de Deprem, Doğan Kitap, İstanbul.
• Gündüz, T. (2001), “Kahramanmaraş” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, s. 192-196.
• Hayvan İstatistiği 1929-35 (1936), Mehmet İhsan Matbaası, Ankara.
• Hayvanlar İstatistiği 1940 (1942), Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
• Hayvanlar İstatistiği 1944 (1946), Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
• Hayvanlar ve Hayvan Ürünleri İstatistiği 1945-1950 (1952), Ankara Basım ve Cildevi, Ankara.
• İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı (1941), Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• İstatistik Yıllığı (1948), İstatistik Genel Müdürlüğü, Anlara.
• Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, (2023), Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, Ankara.
• “Kahramanmaraş” Yurt Ansiklopedisi (1983), Cilt 8, Anadolu Yayıncılık A.Ş., İstanbul, s. 5640-5749.
• Kalaycı, İ. (2013), Türkiye Tarım Sektöründe Yapısal Dönüşüm Politikaları (1923-2023), İktisadi Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
• Karpat, K. H. (2003), Osmanlı Nüfusu (1830-1914), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Kazgan, G. (2004), Tanzimat’tan 21.Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Koç, K. (2010), Kahramanmaraş’ta Sosyal Hayatın Fiziki Yapıya Etkisi, Ukde Kitaplığı, Kahramanmaraş.
• Koraltürk, M. (2002), “Türkiye Ekonomisi (1923-1960)”, Türkler Ansiklopedisi, Cilt XVII, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, s. 581-591.
• Köy Envanter Etüdlerine Göre Maraş (1970), Köy İşleri Bakanlığı Yayınları –Yıldız Basımevi, Konya 1967. Maraş İl Yıllığı (1967), Maraş Valiliği, Maraş.
• Meyve İstatistiği 1946 1952 (1954), Doğuş Matbaası, Ankara.
• Özbey, Ö. – BAYRAKTAR, B. (2023), “6 Şubat 2023 Tarihinde Yaşanan Depremin Türkiye’deki Makroekonomik Etkisi” Balıkesir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, Balıkesir, s. 121-138.
• Sabırsız, E. ve ŞÖHRET, M., (2024), “6 Şubat depremlerinin Türkiye ekonomisi üzerindeki makroekonomik, sosyal ve çevresel etkileri” Akademik Yaklaşımlar Dergisi, Sayı 15, Deprem Özel Sayısı, s. 571-597.
• Solak, İ. ve DOĞAN, A. (2020), “Maraş’ta Yaşanan Doğal Afetler (XIX.-XX. Yüzyıl)” Maraş Araştırmaları, Cilt 1, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları – Palet Yayınları, Konya, s. 137- 151.
• Sönmez, M. (1986), Türkiye Ekonomisinde Bunalım, Cilt 2. Belge Yayınları, 2. Basım, İstanbul.
• Şahin, C. (1991), Türkiye Afetler Coğrafyası, Gazi Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Şahinkaya, S. (2009), Gazi Mustafa Kemal ve Cumhuriyet Ekonomisinin İnşası, 2. Basım, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• Tarım Aletleri ve Makineleri İstatistiği 1944 (1946), Ankara Basımevi, Ankara.
• Tarım İstatistikleri 1928-1934 (1936), Devlet İstatistik Enstitüsü, Ankara.
• Tarım İstatistikleri 1934-1937 (1939), Receb Ulusoğlu, Ankara.
• Tarım İstatistikleri 1928-1936 (1937), Mehmet İhsan Matbaası, Ankara.
• Tarım İstatistikleri Özeti 1943-1964 (1965), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Tarımsal Yapı ve Üretim 1970-1972 (1975), Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara.
• Tarla Mahsulleri İstatistiği 1937-1946 (1947), İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tarla Mahsulleri İstatistiği 1938-1940 (1942), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• Tarla Mahsulleri İstatistiği 1940-1942 (1944), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• Tarla Mahsulleri İstatistiği 1940-1945 (1947), İstatistik Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Tarla Ziraatı Ürünleri İstatistiği 1937-1939 (1940), Receb Ulusoğlu Basımevi, Ankara.
• Traktör Anket Neticeleri ve Ziraat Alet ve Makineleri 1955-1959 (1960), Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara.
• Traktör Anketi Neticeleri 1960 (1960), Ankara Basım ve Ciltevi, Ankara.
• Tokgöz, E. (2011), Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-2011), 10. Basım, İmaj Kitabevi, Ankara.
• Tuncel, M. (2001), “Kahramanmaraş” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, İstanbul, s. 196-197.
• Yaşa, M. (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi, Apa Ofset Basımevi, İstanbul.
• Ziraat Alât ve Makineleri İstatistiği 1940 (1941), Hüsnütabiat Basımevi, İstanbul.
• Ziraat Sayımı Neticeleri 1950 (1956), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.
• Zirai Bünye ve İstihsal 1958 (1958), İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara.