ALEVİLİKTE KUT KAVRAMININ VARLIK ALANI OLARAK OCAK SİSTEMİ

Year 2025, Issue: 66, 71 - 81

Didem Gülçin Erdem Kük

https://doi.org/10.30794/pausbed.1494075

Abstract

Kut, Türk kültür evreninde, kaynağı yaratıcıya referans verilen özel güç türünü karşılamak üzere kullanılan bir kavramdır. Türk mitik düşünce evresinden günümüze dek muhafaza edilmiş olan kut inanışı, Türklerin evreni, insanı ve varlıkları yaratıcı merkezli okuma ve konumlandırma temayülünün sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Yaratıcıya ait hudutsuz gücün yeryüzünde çeşitli varlıklar aracılığıyla temsil edildiği inancı, kut kavramına kaynaklık eder. Alevi inanç sistemi de sistemi oluşturan parçalar göz önünde bulundurulduğunda, kut kavramının son derece önemli olduğu bir yapı sergiler. Aleviliğin merkezinde ocak sistemi yer alır ve ocak sistemi de varlığını, kut kavramına borçludur. Yaratıcıdan aldığına inanılan gücü yansıtan ve üleştiren kutlu inanç temsilleri, ocak sisteminin varlık sebebidir. Bu çalışmada, Alevi inanç sistemindeki ocak yapılanmasının kut kavramı üzerinden okunması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda, ilk adımda kut kavramı hakkında bilgi verildikten sonra, Alevi inancında ocak geleneği ve bu geleneğin kut kavramı ile olan ilişkisi ele alınarak inanç sistemindeki kutlu şahsiyetler üzerinde durulmuştur.

Keywords

Kut, Alevi inanç sistemi, Ocak, Kutsal

HEART SYSTEM AS THE FIELD OF EXISTENCE OF THE CONCEPT OF KUT IN ALEVISM

Abstract

“Kut” is the name of the concept used in the Turkish cultural universe to represent a special type of power whose source is referenced to the creator. The Kut belief has been preserved from the Turkish mythical thought phase until today. The concept of Kut emerged as a result of the Turks' tendency to read and position the universe, people and beings in a creator-centered way. The belief that the unlimited power of the creator is represented on earth through various beings is the reason for the existence of the concept of kut. Considering the parts that make up the system in the Alevi belief system, it exhibits a structure in which the concept of kut is extremely important. “The hearth system” is at the center of Alevism, and the hearth system owes its existence to the concept of kut. Blessed faith representations that reflect the power believed to be received from the creator and share that power are the reason for the existence of the hearth system. In this study, it is aimed to read the hearth structure in the Alevi belief system through the concept of kut. From this point of view, after giving information about the concept of kut in the first step, the tradition of hearth in the Alevi belief and the relationship of this tradition with the concept of kut was discussed and the holy figures in the belief system were emphasized.

Keywords

Key Words: “Kut”, Alevi belief system, “Hearth system”, Sacred.

References

• Akın, B. (2017). “Alevilikte “Ocak”: Kavramsal Çerçeveye ve Tarihî Arka Plana Yeni Bir Bakış”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, Sayı 17/2, s. 239-264.
• Arat, R. R. (1979). Kutadgu Bilig III Indeks, (Haz.: Kemal Eraslan-Osman F. Sertkaya-Nuri Yüce), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul.
• Başer, S. (2015). Kutadgu Bilig’de Kut ve Töre, İrfan Yayıncılık, İstanbul.
• Beydili, C. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Yayınları, Ankara.
• Bozkurt, F. (2015). Hakerenler -Buyruk-, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Çeribaş, M. (2021). “Türk Kültüründe Kut İnancı ve Kut Aktarma Yolları”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, Sayı 36, s. 1185-1206.
• Çetin, İ. (1997). Türk Edebiyatında Hz. Âli Cenknâmeleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Çetişli, İ. (2012). Türk Şiirinde Hz. Peygamber, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Durkheim, E. (2018). Dini Hayatın İlkel Biçimleri, (Çev. Fuat Aydın), Eskiyeni Yayınları, Ankara.
• Eliade, M. (2020). Dinler Tarihine Giriş, (Çev. Leyla Arslan Özcan), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Erdem Kük, D. G. (2013). Alevi-Bektaşi Gülbankları, Paradigma Yayınları, Çanakkale.
• Ersal, M. (2016). Alevilik -Kavramlar ve Ocak Sistemi Çubuk Havzası Örneği-, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
• Ersal, M. -Akın, B. (2018). “Dede Korkut Kitabı’nı Alevilik Penceresinden Okumak”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, Cilt 7, Sayı 4, s. 2369-2408.
• Gabain, A. V. (1988). Eski Türkçenin Grameri, (Çev.: Mehmet Akalın), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Gökbel, A. (2019). Alevi Bektaşi Terimleri Sözlüğü, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Kaşgarlı Mahmud (2014). Dîvânu Lugâti’t-Türk, (Haz.: Ahmet B. Ercilasun-Ziyat Akkoyunlu), Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ocak, A. Y. (2010). Kültür Kaynağı Olarak Menâkıbnâmeler (Metodolojik Bir Yaklaşım), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ocak, A. Y. (2013). Alevî ve Bektaşi İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Ögel, B. (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ölçer Özünel, E. (2014). “Kendine Dönüşen Kahraman: Oğuz Kağan Destanı’nda İktidar ve Kut”, Millî Folklor, Sayı 104, s. 5-19.
• Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde Ölüm, Kabalcı Yayınları, İstanbul.
• Roux, J. P. (2012). Eski Türk Mitolojisi, Bilgesu Yayınları, Ankara.
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (2024). “Kut”, https://sozluk.gov.tr/ (01.03.2024)
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (2024). “Ocak”, https://sozluk.gov.tr/ (10.03.2024)
• Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük (2024). “Nur”, https://sozluk.gov.tr/ (17.04.2024)
• Yaman, A. (2004). Alevilik’te Dedelik ve Ocaklar -Dedelik Kurumu Ekseninde Değişim Sürecinde Alevilik-, Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları, İstanbul.